Materi Pembelajaran Unggah-ungguh basa Undha-
Undha-usuking basa
tataran unen-unen ingka Unggah-ungguh basa utawi
panganggenipun ingkang li
srawung. Ingkang limrah dipunginakake
basa ngoko saha basa krama.
Basa Ngoko •
Pangretosan: •
Basa ngoko inggih menika ba
• Cak-cakanipun:
• Kangge rembagan tiyang ingka
• Tiyang ingkang sami dra
pasrawunganipun. •
Ingkang gineman langkung sepuh dipunajak gineman.
Basa ngoko kaperang
1. NGOKO LUGU Basa ingkang sedaya tembung
2. NGOKO ANDHAPALUS Basa ngoko ingkang sampun ka
Tuladha : Ngoko lugu ;
d. Aku sing nulis, kowe sing nye e. Dak kira kowe mau bengi sida
f. Priye mas, kowe apa sida tuku
Ngoko Andhap ; f.
Aku sing nulis, sampeyan sing
ndha-usuk basa
kang dipunwahyakaken dening manungsa ka
wi undha-usuking basa tataraning
limrahipun dipunginakaken kangge rembag
kaken ing pawiyatan utawi sekolah inggih meni .
basa ingkang sedaya tembungipun ngoko.
ngkang sababag saha sampun rumaket pasrawung drajat, pangkat, saha yuswanipun sarta
sepuh utawi langkung pangkat saha drajatipun
ang dados 2, inggih menika:
bungipun ngoko.
pun kacampuran basa krama utawi krama inggi
yemak.
da nonton wayang ana ing omahe pak lurah. ku pekarangan?
sing nyemak. kangge rembagan.
g basa adhedhasar
bagan utawi kangge
nika unggah-ungguh
unganipun sampun rumaket
pun tinimbang ingkang
ggil.
h.
g. Dak kira sliramu mau bengi saestu mriksani ringgit ana ing daleme pak lurah. h. Priye mas, keng slira apa sida mundhut pekaranngan?
BASA KRAMA
Basa krama : basa ingkang cak-cakanipun kangge ngurmati liyan. Kaperang dados 3 inggih
menika : a. Krama lugu
b. Krama alus c. Krama inggil
Ingkang limrah dipunginakaken ing sekolahpawiyatan menika krama lugu saha krama alus.
KRAMA LUGU Basa ingkang sedaya tembungipun krama boten kacampuran basa krama
inggil utawi ngoko. KRAMA ALUS
Basa ingkang awujud krama nanging sampun kacampuran krama inggil, basanipun langkung alus saha ngajeni mitra tuturipun.
Tuladha krama lugu : •
Mas Agus kalawau enjing sampun kesah dhateng Surakarta.
•
Mbak Darti tumbas buku kalawingi Minggu.
•
Adhik nembe tilem ing kamar nalika ibu nembe nyapu.
Tuladha krama alus: •
Bapak kalawau enjing sampun tindak dhateng Surabaya.
•
Ibu mundhut wos gangsal kilo ing Pasar Sedayu.
•
Bapak sare ing kamar nalika ibu nembe masak.
9. Metode Pembelajaran. Metode : Ceramah, tanya jawab, penugasan, make a match.
10. Langkah-langkah Pembelajaran a. Kegiatan Awal
1. Pembelajaran dimulai dengan guru mengucapkan salam dan memimpin berdoa. 2. Guru menanyakan kehadiran dan kabar peserta didik.
3. Siswa menjawab pertanyaan guru terkait dengan materi yang akan dipelajari, dengan pertanyaan : a. “menapa para siswa sampun basa krama ing pandintenanipun kaliyan
bapak ibu?”
4. Guru menyampaikan cakupan materi dan kegiatan yang akan dilakukan b. Kegiatan Inti
Eksplorasi 1. Guru menjelaskan terlebih dahulu tentang materi yang akan disampaikan.
2. Guru menjelaskan materi pembelajaran unggah-ungguh basa. 3. Menunjuk siswa secara acak untuk membaca prosa yang telah disediakan dan menjawab
pertanyaan. 4. Guru meminta siswa
membentuk 3 kelompok untuk memecahkan soal yang telah disediakan.
Elaborasi Jika ada siswa yang belum dimengerti tentang materi pembelajaran dan penugasan, siswa
dapat bertanya kepada guru kemudian dibahas secara bersama-sama dengan guru. Konfirmasi
Guru bersama dengan siswa membahas tentang struktur kalimat berbahasa Jawa dan undha- usuk basa.
c. Kegiatan Akhir 1. Guru dan peserta didik menyimpulkan tentang materi pembelajaran.
2. Peserta didik mencatat tugas yang diberikan guru untuk mengerjakan soal evaluasi mengenai materi yang telah dijelaskan.
3. Guru menutup pelajaran dengan doa dan salam.
11. Media, Alat, dan Sumber Belajar. Media belajar
: Power point. Alat belajar
: LCD , laptop, spidol, papan tulis, dan kertas fotocopy. Sumber belajar
: Gandung, dkk. 2013. Prigel Basa Jawa X. Surakarta : PT Gelora Aksara Pratama.
Mulyani, Hesti. 2013. Komprehensi Tulis. Yogyakarta : Astungkāra Media. Poerwadarminta. W.J.S. 1939. Baoesastra Djawa. Groningen, Batavia: J.B. Wolters’
Uitgevers-Maatschappij. N.V.
12. Penilaian Penilaian
Indikator Pencapaian Kompetensi
Teknik Penilaian
Bentuk Instrumen
Instrumen Soal
Menulis kalimat
menggunakan unggah- ungguh basa krama
dengan benar. Tes
Tulis Menulis
kalimat menggunakan
unggah-ungguh basa
krama dengan benar.
Kalimat dibawah ini ubahlah
menjadi kalimat menggunakan
ragam krama lugu alus.
6. Ibuku lunga
menyang pasar numpak
becak. 7. Bapak
tuku sapi
cacahe lima.
8. Pak Darmo
lara untu wis limang dina
9. Marno lagi
turu ing
kamar. 10. Bapak
wis mulih
saka Semarang
mau esuk.
Kunci Jawaban 1. Ibuku lunga menyang pasar numpak becak.
Krama lugu : Ibu kula kesah dhateng peken nitih becak.
Krama alus : Ibu kula tindak dhateng peken nitih becak.
2. Bapak tuku sapi lima. Krama lugu
: Bapak tumbas lembu cacahipun gangsal. Krama alus
: Bapak mundhut lembu cacahipun gangsal. 3. Pak Darmo lara untu wis limang dina.
Krama lugu : Pak Darmo sakit waja sampun gangsal dinten.
Krama alus : Pak Darmo gerah waja sampun gangsal dinten.
4. Mas Marno lagi turu ing kamar. Krama lugu
: Mas Marno nembe tilem ing kamar. Krama alus
: Mas Marno nembe sare ing kamar. 5. Bapak wis mulih saka Semarang mau esuk.
Krama lugu : Bapak sampun wangsul saking Semarang kalawau enjing.
Krama alus : Bapak sampun kondur saking Semarang kalawau enjing.
Pedoman Penilaian: No
Skor Bobot
1 20
100 Minggir, Juli 2016
Mengetahui Guru Mata Pelajaran
Mahasiswa
Diyan Hastari, S. Pd Rinta Aryanti
NIP 19880102 201001 2 009 NIM 13205241006