HASIL DAN PEMBAHASAN SIMPULAN DAN SARAN

i DAFTAR ISI DAFTAR ISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv DAFTAR LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v

I. PENDAHULUAN

1.1 LATAR BELAKANG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.2 TUJUAN PENELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.3 HIPOTESIS PENELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1.4 MANFAAT PENELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

II. TINJAUAN PUSTAKA

2.1 BERAS

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2.2 BERAS ANALOG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 2.3 TEH HITAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2.4 INDEKS GLIKEMIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

III. METODOLOGI PENELITIAN

3.1 WAKTU DAN TEMPAT PENELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.2 BAHAN DAN ALAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.3 METODE PENELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.3.1 Tahap persiapan bahan baku dan penentuan karakteristiknya . . . . . . . . . . 11 3.3.2 Tahap pembuatan beras analog dan penentuan karakteristiknya . . . . . . . . 12 3.3.3 Tahap pengujian indeks glikemik produk akhir sampel terpilih . . . . . . . . . 15 3.4 METODE ANALISIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3.4.1 Rendemen proses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3.4.2 Fisik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3.4.3 Proksimat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 3.4.4 Total fenol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 3.4.5 Daya cerna pati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 3.4.6 Nilai energi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 3.4.7 Seleksi subyek relawan indeks glikemik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 3.4.8 Penentuan jumlah sajian sampel uji indeks glikemik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 3.4.9 Indeks dan beban glikemik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 3.5 PENGOLAHAN DAN PENYAJIAN DATA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

IV. HASIL DAN PEMBAHASAN

4.1 KARAKTERISTIK KIMIA BAHAN BAKU DAN PRODUK ANTARA SERTA KARAKTERISTIK FISIK DAN KIMIA PRODUK AKHIR BERAS ANALOG 23 4.1.1 Karakteristik kimia bahan baku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

4.1.2 Karakteristik kimia produk antara

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

4.1.3 Karakteristik fisik produk akhir

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 4.1.4 Karakteristik kimia produk akhir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

4.2 NILAI DAYA CERNA PATI PRODUK AKHIR BERAS ANALOG

. . . . . . . . . 30 4.3 NILAI INDEKS DAN BEBAN GLIKEMIK PRODUK TERPILIH BERAS ANALOG 32

4.3.1 Karakteristik subjek relawan uji indeks glikemik

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

4.3.2 Karakteristik sampel uji indeks glikemik

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 4.3.3 Karakteristik nilai energi beras dan nasi analog terpilih . . . . . . . . . . . . . . . 33 4.3.4 Indeks dan beban glikemik nasi analog terpilih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 ii

V. SIMPULAN DAN SARAN

5.1 SIMPULAN

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

5.2 SARAN

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 DAFTAR PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 iii DAFTAR TABEL 1 Jenis beras dan karakteristiknya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2 Komposisi kimia beras giling per 100 gram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 3 Klasifikasi tanaman teh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 4 Komposisi senyawa dalam teh hitam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 5 Prekursor dan kadar theaflavin pada teh hitam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 6 Indeks glikemik beberapa varietas beras di Indonesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 7 Spesifikasi ekstruder ulir tunggal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 8 Perlakuan penambahan ekstrak teh hitam cair . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 9 Parameter warna berdasarkan nilai h hue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 10 Kadar air bahan baku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 11 Kadar air tepung beras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 12 Kadar total fenol tepung beras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 13 Karakteristik warna beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 14 Waktu tanak beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 15 Kadar air dan aw produk beras analog 4 perlakuan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 16 Kandungan total fenol beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 17 Komposisi kimia beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 18 Daya cerna pati in vitro beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 19 Total fenol dan daya cerna pati in vitro beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 20 Komposisi kimia nasi analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 21 Indeks dan beban glikemik produk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 iv DAFTAR GAMBAR 1 Ektruder ulir tunggal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2 Struktur theaflavin dan thearubigin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 3 Tahapan penelitian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 4 Tahapan proses pembuatan beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 5 Menir a dan teh hitam b sebagai bahan baku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 6 Lubang die a dan ekstruder ulir tunggal b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 7 Kesetimbangan adonan beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 8 Tahapan uji total fenol sampel tepung-tepungan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 9 Tahapan pengukuran daya cerna pati secara in vitro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 10 Beras analog kontrol a dan beras analog perlakuan b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 11 Visualisasi warna produk beras analog empat perlakuan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 12 Kurva gula darah glukosa standar dan nasi menir subjek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 v DAFTAR LAMPIRAN 1 Rekapitulasi data analisis rendemen proses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2 Formulir screening relawan indeks glikemik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 3 Formulir pengukuran indeks glikemik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 4 Rekapitulasi data analisis fisik : waktu tanak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 5a Rekapitulasi data analisis fisik : warna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 5b Hasil uji ANOVA untuk mengetahui pengaruh perlakuan penambahan ekstrak teh hitam terhadap warna akhir beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 6 Rekapitulasi data analisis kimia : proksimat beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 7 Rekapitulasi data analisis kimia : proksimat nasi analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 8 Kurva standar total fenol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9 Rekapitulasi data analisis kimia : total fenol teh hitam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 10a Rekapitulasi data analisis kimia : total fenol beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 10b Jumlah ekstrak teh hitam yang dimasukkan ke dalam adonan . . . . . . . . . . . . . . . . 47 10c Hasil uji ANOVA untuk mengetahui pengaruh perlakuan penambahan ekstrak teh hitam terhadap kadar total fenol beras analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 10d Hasil uji ANOVA untuk mengetahui adanya perbedaan jumlah penambahan ekstrak teh hitam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 11 Kurva standar amilosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 12a Rekapitulasi data analisis kimia : daya cerna pati beras analog . . . . . . . . . . . . . . . 51 12b Hasil uji ANOVA untuk mengetahui pengaruh perlakuan penambahan ekstrak teh hitam terhadap daya cerna pati beras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 13 Indeks glikemik beberapa varietas beras Indonesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 14 Rekapitulasi data analisis indeks glikemik beras menir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 15 Rekapitulasi data analisis indeks glikemik beras analog dengan penambahan ekstrak teh hitam perlakuan ketiga terpilih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 16 Hasil uji t-test berpasangan untuk mengetahui pengaruh perlakuan penambahan ekstrak teh hitam terhadap nilai indeks glikemik beras sebelum dan sesudah perlakuan . . 57 17 Rekapitulasi data perhitungan beban glikemik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 1

I. PENDAHULUAN