cantik
P1:”Wow, ayu temen ya.”
[woʷ, ayu tәmәn ya] [mlɔwԑs],
mlisning [mlisniŋ],
moncer [mɔncԑr],
42. Konteks: mencicipi masakan
P1:”Rasane nylekapet banget kiye.
” [rasanԑ ῆlәkapәt baŋet kiyԑ]
nylekapet [
ῆlәkapәt]: ndukhim
[ndukhim], nylekitho
[ ῆlәkiṭɔ],
ndesmin [ndәsmin]
Adjektiva
43.
Konteks: bercerita
tentang temannya
P1:”Tulih enyong duwe batir lengobe
pol .”
[tulih әῆɔŋ duwԑ batir lәŋɔbԑ pɔl]
Lengob [
lәŋɔb]: goblog [gɔblɔg],
pekok [pәkɔ?] Adjektiva
44. Konteks:
menceritakan anak
jaman sekarang
P1:”Bocah siki kan ndlidig ora kaya bocah mbiyen ya ora.
” [bɔcah siki kan ndlidig ɔra kaya
bɔcah mbiyԑn ya ɔra]
Ndlidig [
ndlidig]: nylithas [
ῆliṭas], mecicil
[mәcicil]
Adjektiva
45. Konteks: di tukang jahit
P1:”Kuwe anu levis apa?”
[kuwԑ anu lԑvis apa]
Levis
[lԑvis]: kathok jin
[kaṭɔ? jin]
Nomina
46.
Konteks: menceritakan guru SD P1:”Kae nang sekolahan ya
ganas .”
[kaԑ naŋ sәkɔlahan ya ganas]
Ganas [ganas]: ladak
[lada?], kereng
[kәrәŋ] Adjektiva
47. Konteks: berbincang-bincang di
samping rumah P1:”Tangga-tanggane
padha
ngingoni asu .”
[taŋga-taŋganԑ paḍa ŋiŋɔni asu]
Asu [asu]:
mbaung [mbauŋ]
Nomina
48.
Konteks: memakan pisang kapok.
P1:”Iya tapi akeh wijine.”
[iya tapi akԑh wijinԑ]
Wiji [wiji]: isi [isi]
Nomina
49. Konteks: menyuruh mengikatkan Ban
[ban]: Nomina
sabuk P1:”Mba kuwe jiretna arep
nganggo
ban”
[mba kuwԑ jirәtna arәp ŋaŋgo ban]
sabuk [sabu?]
50. Konteks:
menceritakan ketika
terkena ambeyen. P1:”Kae
kaya tlembungan
, medodo.
” [kaԑ kaya tlәmbuŋan, mәdɔdo]
Tlembungan [
tlәmbuŋan]: balon
[balɔn] Nomina
51.
Konteks: menceritakan
kedatangan tamu. P1:”Wingi ya ngeneh karo
biyunge
ana rong minggu.” [wiŋi ya ŋԑnԑh karɔ biyuŋԑ ana
rɔŋ miŋgu]
Biyung [
biyuŋ]: mamak
[mama?], mboke [mbɔkԑ],
ibu [ibu]
Nomina
52. Konteks: marah
P1:”Aku ora budheg.”
[aku ɔra buḍәg]
Budheg
[buḍәg]: budhong
[buḍɔŋ] Adjektiva
53. Konteks:
menceritakan calon
lurah. P1:”Pokoke ketemu, salaman
diwei sembako, loman banget pokoke.
” [pɔkɔkԑ kәtәmu, salaman diwԑi
sәmbakɔ, lɔman baŋәt pɔkɔkԑ]
Loman [
lɔman]: lotah
[lɔtah], mule
[mulԑ]
Adjektiva
54. Konteks: menceritakan keadaan
wajahnya sekarang P1:”Wis ora kaya mbiyen
mlisning
pokoke.” [wis ɔra kaya mbiyԑn mlisniŋ
pɔkɔkԑ]
Mlisning
[mlisniŋ]: mlowes
[mlɔwԑs], moncer
[mɔncԑr],
Adjektiva
KARTU DATA PENELITIAN
No. Data: 1 Sumber Data: Pasar Sirau
Konteks tuturan 1: Berbelanja di pasar, terjadi percakapan antara pedagang sayur dan pembeli
Konteks tuturan 2 : berada di dapur
Data 1 tuturan dialek Banyumasan: P1 :
”Grandhele piranan?”
[granḍԑle piranan] P2 :
”sewu limangatusan” [sewʊ limaŋatusan]
P1:
”Tuku kangkung, Cha eketane sing receh ora nana?”
[tuku kaŋkʊŋ, cha ԑkәtanԑ siŋ rԑceh ora nana] P2:
”Apa maning.” [apa maning]
P1: ”Ayuh muter.”
[ ayuh mut әr]
Data 2: P1:
“Bu, aja njangan gendhot bae ya lah.”
[bu aja njaŋanan genḍɔt baԑ ya lah] Tuturan yang diduga mengandung sinonim: grandhel
[granḍԑl] dan receh [rԑceh]
Analisis: Grandel [granḍԑl] dalam dialek Banyumasan mempunyai makna
sejenis sayuran yang biasa tumbuh di sawah. Tanaman ini sama seperti genjer [g
ԑnjԑr]. Dalam dialek Banyumasan, grandhel [gran
ḍԑl] juga mempunyai nama lain yaitu gendhot [genḍɔt]. Selain
itu, grandhel [gran ḍԑl] mempunyai makna lain yaitu kunci yang
bentuknya panjang terbuat dari besi. Grandhel
[granḍԑl] bersinonim dengan gendhot [genḍɔt] dan genjer merupakan sinonim nomina yang menunjukkan nama jenis sayuran
yang berwujud leksem dengan leksem. Kesinoniman ini disebabkan oleh faktor wilayah. Grandhel
[granḍԑl] biasa dipakai di daerah pedesaan sedangkan genjer [gԑnjԑr]. umum dipakai di daerah perkotaan.
Grandhel [granḍԑl] mempunyai makna ganda yaitu sejenis sayuran dan bermakna kunci.
Receh [rԑceh] dalam dialek Banyumasan mempunyai makna uang logam. Dalam dialek Banyumasan sering disebut dengan kricik
[krici?] atau krincing [krinciŋ].
Receh [r ԑceh] bersinonim dengan kricik [krici?] dan krincing
[krinciŋ] merupakan sinonim nomina yang menunjukkan benda di sekitar rumah. Receh [r
ԑceh] dan kricik [krici?] merupakan wujud
sinonim leksem dengan leksem. Begitu pula dengan, merupakan
sinonim nomina yang berwujud leksem dengan leksem. Kesinoniman
ini disebabkan oleh faktor nuansa makna karena maknanya uang
kecil, logam yang kurang berharga. Kricik [krici?] dalam dialek Banyumasan selain bermakna uang
logam juga juga mempunyai makna suara air kecil yang sedang mengalir.
No. Data: 2 Sumber Data: Pasar Sirau
Konteks tuturan 1: Percakapan penjual sayur dan pembeli Konteks tuturan 2: membicarakan hajatan mantenan.
Data 1 tuturan dialek Banyumasan:
P1: “ Jangan kiye mak pirang-pirang, kiye mak milih mak”
[jaŋan kiyԑ ma? piraŋ-piraŋ, kiyԑ ma? milɪh ma?] P2: “ Jangan apa bae?”
[jaŋan apa bae]
P1:” Jangan kangkung, pelas, tege.”
[jaŋan kaŋkʊŋ, pԑlas, tegԑ] P2:
” Tegene kiye, klubane boten.” [tegԑnԑ kiyԑ, klubanԑ boten]
P1:
“Kiye lumbu, kiye kethewel, sambele?” sambil menunjukkan dan
bertanya [kiyԑ lumbu, kiyԑ kәṭԑwԑl, sambәlԑ]
Data 2:
P1:”Ibumu dhuwite ngadhug yah, arep barang gawe gedhen.”
[ibumu ḍuwitԑ ŋaḍug yah, arәp baraŋ gawԑ gәḍԑn] „Ibu kamu uangnya banyak ya, akan mengadakan hajatan besar.‟
Tuturan yang diduga mengandung sinonim: jangan, pirang-pirang, pelas,
tege, lumbu. Analisis:
1. Jangan di desa Sirau mempunyai makna sayuran matang yang telah
