Paedahing Panaliten Pangertosan Tembung ingkang Mirunggan
9
mujudaken rerangkening swanten ingkang kawedhar dening lisan ingkang ngemu teges saha kasumurupan suraosipun.
Andharan ingkang sami dipunaturaken dening Ramlan 1997: 33 tembung inggih menika satuan bebas ingkang paling alit utawi perangan basa ingkang
kadhapuk saking setunggal utawi mapinten-pinten morfem. Pamanggihipun Djajasudarma 1993: 33 ugi sami menawi tembung menika kesatuan unsur basa
ingkang saged madeg piyambak saha sipatipun terbuka. Sipat terbuka menika tegesipun tembung saged kadhapuk kanthi afiksasi ing proses morfemis.
Pamanggih Djajasudarma dipunjangkepi Chaer 1994: 162 inggih menika perangan basa ingkang ngewrat setunggal pangertosan utawi reroncening aksara
ingkang dipunapit kalih spasi saha gadhah setunggal teges. Pandhapuking tembung umumipun menika wonten tiga, sepisan, kanthi
nambahaken wuwuhan, kalih, kanthi ngrangkep utawi pangrangkep, saha ingkang kaping tiga kanthi nggandheng kalih utawi langkung tembung Nurhayati, 2001:
58, Subroto, Verhaar saha Sudaryanto lumantar Mulyana, 2011: 13. Dene Wedhawati 2010: 40 ngandharaken menawi proses pandhapukipun tembung
menika kaperang dados sanga inggih menika 1 afiksasi, 2 modifikasi vokal, 3 pendiftongan utawi diftongisasi, 4 ngrangkep, 5 camboran, 6 proses
kombinasi, 7 pemaduan, 8 pemenggalan, saha 9 pengakroniman. Tembung basa Jawi saged dipunbedakaken adhedhasar wujud saha jinisipun
Sasangka, 2001: 34. Adhedhasar wujudipun tembung saged dipunbedakaken dados sekawan, inggih menika 1 tembung lingga, 2 tembung andhahan, 3
tembung rangkep, saha 4 tembung camboran. Miturut jinisipun, tembung
10
dipunbedakaken dados sedasa jinis. Sedasa jinisipun tembung inggih menika tembung 1 aran, 2 kriya, 3 sipat, 4 katrangan, 5 sesulih, 6 wilangan, 7
panggandheng, 8 ancer-ancer, 9 panyilah, saha 10 panguwuh. Dudutan tegesipun tembung saking pamanggih para ahli ing nginggil inggih
menika reroncening basa ingkang kadhapuk paling sekedhik setunggal wanda utawi setunggal morfem saha gadhah makna. Tembung
kalebet ing morfem bebas, inggih menika morfem ingkang saged madeg piyambak kanthi sipat
terbuka. Tembung dipunbedakaken dados kalih, saking wujud saha jinisipun tembung. Salah satunggaling wujud tembung inggih menika tembung andhahan
ingkang kadhapuk kanthi proses pengimbuhan utawi afiksasi.