16
Tabel. 4 Jinising Panambang Sufiks
Jinis Wujud
Tuladha 1
2 3
Panambang {-i}
{tamba} +{-i} tambai tambani ‘ngaken supados nambani’
{-a} {tuku} +{-a} tukua
‘ngaken supados mundhut’ {-e }
{-ipun} {pari}+{-e} parie parine
asta+ -ipun astaipun astanipun {-en}
{isi}+{-en} isien isinen ‘ngaken supados ngisi’
{-an} {timbang} +{-an}
timbangan ‘piranti kangge nimbang’
{-na} {jupuk} +{-na} jupukna
‘ngaken supados mendhetaken’ {-ana}
{kanca} +{-ana} kancanana ‘ngaken supados ngancani’
{-ane} {pati} +{-ane} patiane patenane
‘anggenipun mateni’ {-ake}
{-aken} {kendho} +{-ake}
dikendhokake
dikendhokke kendhokaken ‘ngaken supados ngendhoaken’
Panambang ugi ewah ing panganggenipun. Panambang {–i} ewah dados {– ni}, panambanng {–a} ewah dados ya utawi wa, panambang {–ipun} ewah dados
{–nipun}, panambang {–en} ewah dados {–nen}, panambang {–na} ewah dados {–kna}, panambang {–ana} ewah dados {–nana}, {–ane} ewah dados{–nane},
panambang {–ake} menawi ing basa krama ewah dados {–aken}, panambang {– ake} ewah dados {–kake}, saha panambang {–ake} terkadhang dipunwancah
dados {–ke}.
4. Wuwuhan sesarengan
Wuwuhan sesarengan inggih menika wuwuhan ingkang dipunwuwuhaken sesarengan ing tembung lingga, wujudipun wuwuhan sesarengan menika ater-ater
17
saha panambang. Pangertosan menika wau dipunjangkepi Wedhawati 2010: 38 inggih menika wuwuhan ingkang saperangan dipunronce ing sisih kiwa utawi
dipunseselaken ing salebeting wujud dhasar sarta saperangan sanesipun dipunronce ing sisih tengen wujud dhasar. Wuwuhan sesarengan menika
dipunperang dados kalih, wuwuhan sesarengan rumaket saha wuwuhan sesarengan renggang.
1. Wuwuhan Sesarengan Rumaket Wuwuhan bebarengan rumaket menika wuwuhan ingkang dumunung ing
tembung lingga kanthi rumaket. Wuwuhan sesarengan rumaket kadhapuk saking ater-ater saha panambang utawi seselan saha panambang. Wuwuhan sesarengan
rumaket ugi dipunsebut konfiks.
Tabel. 5 Jinising Wuwuhan Sesarengan Rumaket Jinis
Wujud Tuladha
1 2
3
Wwuwuhan sesarengan
rumaket paA--an
{pam--an} {pam-} + {buwang} +{-an}
pambuwangan ‘panggenan kangge mbucal’
{pan--an} {pan-} +{titip} +{-an}
panitipan ‘panggenan kangge nitipaken’
{pang--an} {pang-} +{urip} +{-an}
panguripan ‘piranti kangge gesang’
{pany--an} {pany-} + {jujug} +{-an}
panyjujugan ‘panggenan kangge njujug’
Wwuwuhan sesarengan
rumaket ke- -en
{ke--en} {ke-} + {cilik} + {-en}
keciliken ‘alit sanget’ {keA--en}
{kem-} + {pinggir} +{-en}
keminggiren ‘minggir sanget’
Wwuwuhan sesarengan
rumaket {pra--an}
{pra-} + {janji} +{-an}
prajanjen ‘sami janji’ utawi ‘panggenan kangge janji’
{pa--an} {pa-} + {pring} +{-an}
papringan ‘panggenan empring’
{ka--an} {ka-}+ {bledhos} +{-an}
kabledhosan
kebledhosan ‘boten sengaja mbledhosi’
{tak--ane} {tak-}+ {resik}+{-ane}
takresikane ‘kula resiki’
18
2. Wuwuhan Sesarengan Renggang Wuwuhan sesarengan renggang saestunipun sami kaliyan wuwuhan
sesarengan rumaket anaging wuwuhan menika anggenipun ngangge saged dipunpisah. Wuwuhan sesarengan renggang khadhapuk saking ater-ater saha
panambang tuwin seselan sarta panambang. Cacahipun wuwuhan sesarengan rengan kathah ing tetembungan panyandra manten Jawi.
Tabel. 6 Jinising Wuwuhan Sesarengan Renggang Jinis
Wujud Tuladha
1 2
3
Wwuwuhan sesarengan
renggang {A--i}
{m-}+ {lumpat} + {-i}
mlumpati ‘nindakaken pakaryan mlumpat’
{A--a} {ny-} + {sabrang} +{-a}
nyabranga ‘aken supadossanadyan nyabrang’
{A--ake} {n-}+ {tulis} +{-ake}
nulisaken
nuliske ‘nindakaken pakaryan nyerat’
{A--ana} {ng-} +{ liwat} +{-ana}
ngliwatana ‘aken supados ngliwati’
{A- -e} {n-} + {joged} +{-e}
jogede ‘anggenipun njoged’ {sa--e}
{sa-}+{kesel} +{-e} sakesele ‘ngantos kesel’ {-in- -ana} {-in-} + {tangis} +{–ana} tinangisana
ditangisana ‘sanadyan ditangisi’ {-in-–an}
{-in-} + {gambar}+{–an} ginambaran ‘Jejer kenging tumndak ingih menika dipungambari’
{-in- -ake} {-in-} + {sambung} + {–ake} sinambungake ‘dipunsambungaken’
{-um--a} {-um-} + {laku} +{–a} lumakua
‘aken supados mlampah’ {di--i}
{di-} + {weling} +{-i} diwelingi ‘nindakaken pakaryan ngantos makaping-kaping
inggih menika dipunwelingi’
{di--a} {di-}+ {campur}+{-a} dicampura
‘sanadyan dipuncampur’ {di- -ana}
{di-}+ {kandha} +{-ana} dikandhanana ‘sanadyan dipunkandani ngantos wola-wali’ utawi
‘sanadyan dipunkandhani’
{di--ake} {di-}+ {wales}+{-ake} diwalesake diwaleske
‘Tiyang sanes nindakaken pakaryan kangge tiyang kapisan inggh menika malesaken’
