Pandangan Dunia Panganggit Deskripsi Teori 1.
25
wedharan bab pandangan dunia saking kelompok sosial ingkang
nyengkuyung kalawau. Panganggit wonten ing karya sastra dados juru micara saking
kelompok sosial. Karya sastra ingkang nggambaraken kawontenan sosial ing masarakat saged dipunsebut karya ageng, amargi wonten ing karya sastra
menika saged paring informasi babagan sejarah saha kasunyatan sosial ingkang gesang wonten ing jamanipun Hardjana, 1985: 80. Bab menika
nedahaken bilih panganggit anggenipun nyerat karya sastra dados juru cariyos saking prakawis-prakawis saha pamanggih saking kelompok sosial tartamtu.
Ewah-ewahan ingkang wonten ing masarakat dados prakawis ingkang saged ngewahi isi saking karya sastra. Isi saking karya sastra menika
kadadosan saking pamanggihipun panganggit dhateng prakawis-prakawis ingkang wonten ing masarakat. Awit saking menika, karya sastra boten
namung dados sarana panglipur, nanging inggih kedah gadhah piwulang tartamtu. Wardani 2009: 47 ngandharaken bilih gayutan antawisipun
struktur karya sastra kaliyan struktur sosial sipatipun boten langsung, nanging antawisipun kekalih menika dipundhasari saking pandangan dunia
panganggit. Goldmann wonten ing Damono, 1978: 42 gadhah pamanggih bilih
karya sastra ageng menika gadhah fakta estetis. Fakta estetis ngandhut kalih korespondensi. Setunggal, gayutan antawisipun pandangan dunia minangka
kasunyatan ingkang dipunlampahi saha alam reriptaning panganggit. Kalih, gayutan antawisipun alam reriptaning panganggit kaliyan sarana kasusastraan
26
tartamtu kadosta sintaksis, gaya, saha citra ingkang dipunbetahaken panganggit wonten ing seratanipun. Damono 1978: 43 ugi paring andharan
bilih karya sastra minangka karya estetis wonten ing pandangan strukturalisme genetik gadhah kalih estetis, inggih menika estetis sosiologis
saha estetis sastra. Gayutanipun kaliyan estetis sosiologis, strukturalisme genetiknedahaken gayutan antawisipun pandangan dunia kaliyan paraga-
paraga sarta prakawis ingkang dipunripta panganggit wonten ing karya sastranipun. Gayutanipun kaliyan estetis sastra, strukturalisme genetik
nedahaken gayutan antawisipun alam reriptaning panganggit kaliyan sarana sastra ingkang dipunginakaken panganggit kangge nyerat.
Wonten ing panaliten strukturalisme genetik, struktur karya sastra kedah dipungatosaken. Goldmann wonten ing Endraswara, 2003: 57
ngandharaken, karya sastra minangka struktur ingkang gadhah makna menika makili pandangan dunia vision du monde panganggit, boten minangka
individu nanging minangka anggota masarakat. Saking mekaten, saged dipunandharaken bilih strukturalisme genetik minangka panaliten sastra
ingkang nggayutaken antawisipun struktur sastra kaliyan struktur masarakat mawi pandangan dunia ingkang dipuncawisaken. Saking menika karya sastra
boten saged dipunmangertosi kanthi wetah menawi sedaya gesang masarakat ingkang sampun nglairaken karya sastra dipunuwalaken.
Pandangan dunia panganggit menika saged
dipungambaraken lumantar
paraga-paraga wonten ing karya sastra. Paraga ingkang dipunginakaken mliginipun paragatama utawi paraga hero prolematik. Kupiya
27
ingkang dipunlampahi dening paragatama inggih menika kupiya saking kelompok sosialipun. Paraga sanesipun minangka subjek kolektif ing njawi
kelompok sosial paragatama. Penggalih-penggalih paragatama minangka pamanggih saha gagasan panganggit anggenipun nggambaraken kelompok
sosial panganggit Sitepu, 2009: 23. Wonten ing novel Jemini anggitanipun Suparto Brata, tuladhanipun prakawis ingkang dipunlampahi dening paraga
Jemini minangka paragatama inggih menika usaha anggenipun nanggepi kelompok sosial panguwasa ingkang mliginipun ndamel kasangsaraning
gesang. Saking andharan ing nginggil saged dipunmangertosi bilih kangge
nggayuh pandangan dunia kedah wonten perpaduan. Perpaduan menika antawisipun struktur kasrya sastra saha struktur masarakat. Struktur karya
sastra inggih menika fakta cerita saha struktur masarakat antawisipun unsur latar belakang panganggit saha latar belakang sosial rikala karya menika
dipunripta. Saking perpaduan unsur-unsur kalawau saged dipunmangertosi pandangan dunia, kadospundi panganggit nindakaken cariyos ing salebetipun
wonten gagasan saking respon pagesangan.