54
No Latar Sosial
Kaca Indikator
Aspek Sejarah 4.
Pasiksan dhateng Munci
utawi Nyai 90
“Athooo, Deeen
Pedhes niki,
rambut....” ..... Jemini wis ora
sambat maneh.
Rambute dijambak wong sempoyongan,
dienggo
teken.
Wonge menyanyi
karo misuh-misuh,
karo ngece-ngece. - Pangginaan hak
istimewa, kanthi sewenang-
wenang; arta, pangkat, saha
kulit putih. Baay, 2011: 60
- Anggota militer Hindhia-
Belandha asring tumindak cidra
saha kirang tata dhateng wanita.
Baay, 2011: 110
96 .... Pantes, ditinggali
wong lanang nyang kantor
nglebokake wong lanang liya
Layak wani
kurangajar Dibayar pira
anggonmu nglonthe iki mau?”
99 Nalika Jemini
arep ngudarake stiwel lan
sepatu,
kuthubaru kebayake
dicekethem Tuwane. Wek Suwek. Jemini
gage
nutupi dhadhane, ndhelikake
susune aja
nganti kamanungsan wong
liya. Prastawa sejarah wonten ing novel Jemini inggih menika kawontenan
masarakat pribumi ing ndalem tangsi nalika tumut saha dados serdhadhu KNIL antawisipun warsa 1836-1950. Prastawa-prastawa ingkang dados latar
belakang sejarah antawisipun inggih menika tiyang pribumi ingkang dados serdhadhu kumpeni, nikah peksan antawisipun pegawai kumpeni kaliyan
Tabel salajengipun : Tabel Gegambaran Latar Belakang Sejarah wonten ing Novel Jemini
55
wanita pribumi, budaya pergundikan wonten ing tangsi, saha pasiksan dhateng munci utawi nyai.
3. Pandangan Dunia Suparto Brata wonten ing Novel Jemini
Pandangan dunia panganggit minangka sarana kangge mratelakaken asal-usul reriptaning karya novel. Analisis dipuntindakaken kanthi cara
perpaduan antawisipun struktur karya sastra saha struktur masarakat. Struktur karya sastra inggih menika fakta cerita saha struktur masarakat antawisipun
unsur latar belakang panganggit saha latar belakang sosial rikala karya menika dipunripta. Saking perpaduan
unsur-unsur kalawau saged dipunmangertosi pandangan dunia, kadospundi panganggit nindakaken
cariyos ing salebetipun wonten gagasan saking respon pagesangan. Pandangan dunia Suparto Brata dipunpanggihaken mawi analisis
fakta cerita, latar belakang sosial, saha latar belakang panganggit. Ing ngandhap menika badhe dipunandharaken tabel pandangan dunia Suparto
Brata wonten ing novel Jemini.
Tabel 5. Tabel Pandangan Dunia Suparto Brata wonten ing Novel Jemini
No Fakta
Cerita Latar
Belakang Sosial
Latar Belakang
Panganggit Pandangan
Dunia Suparto Brata
No Data
1. Paraga:
Jemini
Latar: Kawontena
n masarakat pribumi
Perkawinan campur
rikala abad antawisipun
pegawai kumpeni
kaliyan wanita
Pitepanganip un
kaliyan wartawan
kalawarti, ndadosaken
panjenengani pun
dipuntawani Suparto Brata
paring kalih pandangan sikap
ing tradhisi nikah peksan
inggih menika manut saha
mbalela. 55,
79, 83,
84
56
No Fakta
Cerita Latar
Belakang Sosial
Latar Belakang
Panganggit Pandangan
Dunia Suparto Brata
No Data
nalika pembentuka
n tentara KNIL
Alur: Progresif
pribumi saha
perekrutan masarakat
pribumi dados
serdhadhu kumpeni
ngurus penerbitan
majalah Gapura
http:supart obrata.blogsp
ot.com Manut :
Sikap manut ingkang
kagambar ing salebeting novel
Jemini inggih menika sikap
manut dhateng tiyang sepuh.
Suparto Brata nggambaraken
Jemini minangka anak ingkang
ngabekti dhateng tiyang
sepuhipun. Awit alit ngantos
diwasa tumut tiyang sepuhipun
gesang rekaos ing sndalem
tangsi dados kulawarga
serdhadhu kumpeni.
Kawontenan menika ingkang
ndadosaken Jemini manut.
Piyambakipun ugi manut nalika
dipunjodhohake n kaliyan Urip
tiyang ingkang boten
dipuntresnani. Sikapipun
Jemini ingkang manut dhateng
dhawuhipun tiyang sepuh
Tabel salajengipun : Tabel Pandangan Dunia Suparto Brata wonten ing Novel Jemini
57
No Fakta
Cerita Latar
Belakang Sosial
Latar Belakang
Panganggit Pandangan
Dunia Suparto Brata
No Data
menika mujudaken
tumindak ingkang leres.
Piyambakipun boten purun
kuwalat amargi wantun kaliyan
tiyang sepuhipun.
Kamangka sejatosipun
Jemini boten remen
nglampahi bab nikah peksan
menika.
Mbalela: Sikap mbalela
saha boten suka ngengingi nikah
peksan ugi kagambar
lumantar paraga Jemini. Jemini
ingkang dipunnikahaken
peksan kaliyan priya ingkang
dereng nate dipuntepangi
saha dipuntresnani
saklajengipun kesah saking
papanipun priya menika.
2. Paraga:
Jemini Budaya
pergundikan ing jaman
Rikala jaman penjajahan,
Suparto Sikap pasrah
nalika nampi pasiksan ing
90, 96,
99, Tabel salajengipun : Tabel Pandangan Dunia Suparto Brata wonten ing
Novel Jemini