p er u s a h a a n ,  S DM  m en gh a r u s k a n  d ir i  m en ja d i  a k t or  u t a m a  p en en t u  s k en a r io kinerja yang selama ini dikembangkannya sendiri.
S a la h  s a t u  fa k t or  p en en t u  k eb er h a s ila n  PDAM  Kot a  Ma la n g  b eb er a p a  t a h u n t er a k h ir  in i  a d a la h  a d a n ya  p er u b a h a n  k u a lit a s  S u m b er  Da ya  Ma n u s ia  S DM.
Keu n ggu la n  m u t u  b er s a in g  PDAM  Kot a  Ma la n g  t ela h  t er b u k t i  s a n ga t d it en t u k a n  oleh  m u t u  S DM-n ya .  Pen a n ga n a n  S DM  d ila k u k a n  d a la m  k er a n gk a
s is t em  p en gelola a n  S DM  ya n g  s em a k in  s t r a t egis ,  in te gra te d ,  in te rre la te d  dan unity.
Na m u n  s eja la n  d en ga n  p er u b a h a n  d a n  t u n t u t a n  k em a ju a n  s eb a ga im a n a Vis i    Mis i  PDAM  Kot a  Ma la n g,  m a k a  s en a n t ia s a  m u t la k  diperlukan
k om p et en s i  S DM  ya n g  s ela lu  t er b a h a r u k a n .  S u m b er  d a ya  m a n u s ia  S DM ya n g m er u p a k a n
s u m b er p en get a h u a n ,
k et er a m p ila n , d a n
k em a m p u a n in i
s en a n t ia s a  h a r u s  t er u s  d ia s a h  oleh  p er u s a h a a n  d a r i  wa k t u  k e  wa k t u  d a la m mengembangkan keahliannya agar memiliki keunggulan kompetitif.
Pen gem b a n ga n  b er k es in a m b u n ga n  t er h a d a p  k u a n t it a s  d a n  k u a lit a s  stock p en get a h u a n  d it em p u h  m ela lu i  p ela t ih a n  d a la m  k on t ek s  le arn in g  b y  d oin g
menjadi corporate yang memiliki muatan semangat kerja learning organization. PDAM  Kot a  Ma la n g  m em ilik i  S DM  d en ga n  k om p et en s i  p ega wa i  ya n g  m a s ih
b elu m  s es u a i  d en ga n  k eb u t u h a n  k a r en a  p r os es  r ek r u it m en  ya n g  b elu m s em p u r n a .
Dem ik ia n p u la ,
t u n t u t a n p er k em b a n ga n
t u n t u t a n k in er ja
p er u s a h a a n  t id a k  d id u k u n g  d en ga n  p er k em b a n ga n  k om p et en s i  p en d id ik a n s es eor a n g  k a r ya wa n  s eh in gga  s ela lu  a d a  ga p  a n t a r a  ya n g  d ih a r a p k a n  d en ga n
ya n g  a d a .  Den ga n  d em ik ia n ,  PDAM  Kot a  Ma la n g   p er lu  m er en ca n a k a n  d a n m ela k s a n a k a n  d a la m  m em b a n gu n  k om p et en s i  S DM  s es u a i  d en ga n  p r ior it a s
guna pencapaian visinya, utamanya adalah dibidang Informasi Teknologi.
9.5 Langkah perencanaan pengelolaan kompetensi SDM
Pen gelola a n  k om p et en s i  S u m b er  Da ya  Ma n u s ia ,  d im a k s u d  a d a la h  m a n ives t a s i d a r i  fu n gs i  fu n gs i  p er en ca n a a n ,  p en gor ga n is a s ia n ,  p en gger a k a n  s er t a  d en ga n
evaluasipengendalian.
9.5.1 Pemetaan
Ber p ija k  d a r i  vis i  d a n  m is i  p er u s a h a a n ,  k em u d ia n  d it er jem a h k a n  k e  d a la m s t r a t egi  p en gelola a n  S DM,  k em u d ia n  d iim p lem en t a s ik a n  m en ja d i  s t a n d a r d
kompetensi tertentu yang harus dipenuhi oleh SDM. Vis i  u n t u k  m en ja d i  s eb u a h  p er u s a h a a n  ya n g  t er b a ik ,  h a r u s  t er im p lementasi
s eca r a  t ega s  d a la m  s t r a t egi  S DM  ya n g  d a p a t  m en ja m in  p en ca p a ia n  vis i. Dia n t a r a n ya  a d a la h  ;  p er s ya r a t a n  la ya k  u n t u k  t et a p  d a p a t  m en ja d i  k a r ya wa n
PDAM,  t er leb ih  p u la  u n t u k  m en d u d u k i  s es u a t u  s t r u k t u r  ja b a t a n  t er t en t u . Pr ogr a m  p en gem b a n ga n  S DM  d ia r a h k a n  p a d a  s t r a t egi  S DM  b er k u a lit a s ;
d iim b a n gi  d en ga n  s is t em  k om p en s a s i,  p em b in a a n  k a r ier ,  d a n  p em b in a a n kualitas SDM sejalan dengan strategi perusahaan.
Un t u k  t u ju a n  in i,  p em et a a a n  k om p et en s i  k a r ya wa n  ya n g  s u d a h  d ila k s a n a k a n s eja u h  in i  p er lu  s em a k in  d im a n t a p k a n  d a n  s ela lu  d icek  u la n g  s eca r a  p er iod ik .
Pem et a a n  k om p et en s i  k a r ya wa n  d a n  a t a u  p eja b a t  in i  a d a la h  m er u p a k a n
r a n ca n ga n  k om p et en s i  ya n g  d ib a n gu n  p er u s a h a a n ,  ya n g  m elip u t i  k om p et en s i inti dan kompetensi pendukung, melalui program assessment center.
Rasion a lit a s n ya ,  b a h wa  p er u b a h a n  lin gk u n ga n  b er u p a  ris in g  qu a lity  s e rv ice s d a r i  m a s ya r a k a t  p ela n gga n  d a n  ca lon  p ela n gga n   ya n g  s a n ga t  cep a t  a k a n
m em b u a t  PDAM  a k a n  m en gh a d a p i  t u n t u t a n  u n t u k  m en in gk a t k a n  k em a m p u a n in ova t if,  d en ga n  m em b a n gu n  m od a l  or ga n is a s i  ya n g  m em ilik i  in ova s i  t a n p a
a k h ir .  Ma n a jem en  d a n  or ga n is a s i  ya n g  leb ih  a d a p t if  p a d a  k eb u t u h a n lin gk u n ga n  ya n g  m a k in  m a ju ,  d en ga n  ca r a  p a n d a n g  ya n g  leb ih  m em a d a i  d i
d a la m  m elih a t  k es elu r u h a n  m od a l  ya n g  b is a  m en d u k u n g  p r os es  in ova s i  d a la m perusahaan.
Pr os es  in ova s i  m ela lu i  a d a n ya  a k u m u la s i  p en get a h u a n ,  a k u m u la s i  k em a u a n , akumulasi kemampuan modal. Dalam konteks ini, ada empat komponen modal
ya n g  s a n ga t  m en en t u k a n  p u n ca k  k in er ja  PDAM.  Mod a l  s os ia l  in i  a d a la h s es u a t u  ya n g  a k h ir n ya  m em u n cu lk a n  b er b a ga i  in ova s i  ya n g  m en d u k u n g
k in er ja  k eu a n ga n  p er u s a h a a n  fin an cia l  p e rform a n ce .  Kin er ja  k eu a n ga n  in i d is eb a b k a n  oleh  k em a m p u a n  u n t u k  m en gh a s ilk a n  p r od u k  d a n  ja s a  ya n g
in ova t if  ya n g  d is er t a i  oleh  p ela ya n a n  p r im a  p a d a  p ela n gga n  ya n g  a k h ir n ya m em b u a t  p a r a  p ela n gga n  b er s ed ia  m em b eli  p r od u k  d a n  ja s a ,  s er t a  d a n
memiliki loyalitas pada produk dan jasa PDAM Kota Malang. Secara garis besar terdapat empat komponen modal organisasi yang mendukung inovasi, yakni:
a.  Modal Sosial S ocia l Cap ita l. b.  Modal Struktural S tru ctu ra l Cap ita l
c.
Modal  Fin ancial Capital d.
Modal Fisik Phy s ical Capital. Ibarat sebuah gunung es, yang muncul dipermukaan adalah kinerja keuangan,
fis ik ,  d a n  s t r u k t u r  p er u s a h a a n  s ed a n gk a n  k in er ja  ya n g  b er u p a  s ocia l  ca p it a l tersebut berada di bawah air. Social capital, didalamnya mengakomodir potensi
p ot en s i  m od a l  m od a l  la in ,  d ia n t a r a n ya  :  m od a l  m a n u s ia  k eca k a p a n , kecerdasan, ketrampilan, ketabahan, moral dan emosi
Da la m  u p a ya  m em b a n gu n  ya n g  s ifa t n ya  t en t u  t a k  p er n a h  b er h en t i  d a n  s ela lu b er u b a h   b a gi  s eb u a h
p er u s a h a a n  ya n g  k om p et it if  s em a ca m  PDAM  Kot a Ma la n g,  m a k a  p er a n a n  m od a l  s os ia l  s em a k in  p en t in g.  Ba n ya k  k on t r ib u s i
m od a l  s os ia l  u n t u k  k es u k s es a n  ya n g  d ip er lu k a n  Per u s a h a a n .  Pola  k om u n ik a s i m ela lu i
t ek n ologi in for m a s i
a k a n m em b a wa
k on s ek wen s i s em a k in
b er k u r a n gn ya  k on t a k  b er h a d a p a n  m u k a  face  to  f ace  re la tion s h ip   d i  a n t a r a k a r ya wa n ,  m a k a  m od a l  s os ia l  s eb a ga i  b a gia n  d a r i  m od a l  ya n g  wu ju d n ya
abstrak akan semakin menonjol peranannya.
Kon s ep  m od a l  s os ia l  d i  PDAM  in i  d a p a t  d ik a t egor ik a n  k e  d a la m  d u a  k elom p ok . Ya it u ,   p er t a m a  p a d a  ja r in ga n  h u b u n ga n  s os ia l  s ocia l  n e t-work,  ya n g  k ed u a
p a d a  k a r a k t er is t ik  tra its   ya n g  m elek a t  embedded  p a d a  d ir i  in d ivid u k a r ya wa n  ya n g  t er lib a t  d a la m  s eb u a h  in t er a k s i  p ek er ja a n .  Da n  t en s i  cap ita l
s ocia l
akan semakin tinggi diperlukan sejalan dengan jabatan yang diampunya.