Caranipun Ratu paring pangayoman dhateng kawula

180 pasederekanipun taksih ageng mila memper menawi Kliwon kepengen sanget kempal kaliyan sederekipun ing dhusun. Unen-unenipun tiyang Jawi “Mangan ora mangan yen ngumpul”. Unen –unen menika miturut Hadiatmaja 2011: 77 paring gegambaran bilih gesang rukun saha raos pasederekan ingkang raket langkung wigatos tinimbang bandha.

2.14 Caranipun Ratu paring pangayoman dhateng kawula

Minangka senopati agung Ngayogyakarta, nDoro Kanjeng kagungan piranti kesenian tradisional Jawi kados gangsa saha ringgit. Babagan piranti kesenian tradisional Jawi kagunganipun nDoro Kanjeng dipunandharaken wonten ing pethikan novel PP menika. “Dan di rumah di bagian Pendhopo nDoro Kanjeng punya wayang kulit dua kotak banyaknya Gaya Sala dan gaya Ngayogya masing-masing 500 jumlahnya Dan dua pangkon gamelan punya laras pelog dan laras Slendro Dengan rebab dan serulingnya Biasanya ditabuh sekali tiap bulan Jatuh pada hari wetonnya Dengan pradangga dan Pesindhen Yang mengiringi pagelarannya .................................................... PP.1984 :91 nDoro Kanjeng kagungan ringgit kulit kalih kothak gunggungipun. Gagrak Sala saha Gagrak Ngayogya, wonten ing saben gagrak gunggungipun 500 ringgit. nDoro Kanjeng ugi kagungan gongsa kalih pangkon, Pelog saha Slendro. Saben sewulan sepindhah gongsa menika dipuntabuh, ananging dintenipun nabuh adhedhasar wetonipun gongsa menika. Pagelaran gongsa menika dipunayahi dening para wiyaga saha waranggana. Sedaya wau minangka simbol bilih nDalem 181 Suryametaraman boten tansah nguri-uri kasenian tradisional Jawi menika. Pagelaran menika ugi minangka caranipun Ratu kangge ngraketaken sesambetanipun Gusti kaliyan kawulanipun. Kangge nanjakaken krentegipun supados caket kaliyan kawula, nDoro Kanjeng kagungan cara ingkang kapetang saged damel para kawulanipun marem. Cara ingkang dipunpilih dening nDoro Kanjeng menika wonten ing pethikan novel PP ing ngandhap menika. .................................................... Setahun sekali mengundang dalang Yang sudah kawentar dimana-mana Ki dalang kencuran dari kencuran -ah, amit-amit nuwun sewu - saya tak eling namanya Dia sudah pernah diundang, lho Nyai Condro Lukito dan Niken Savitri Sebagai waranggana pengiringnya Dan lakon-lakon Kresna Duta Rama Tambak, Anggada Duta Parta Kromo, Babat Alas Wanamarta Dan Perang tanding Karna –Arjuna Keluarga Bharata: dalam perang Baratayudha Lakon-lakon kegemaran nDoro Kanjeng .................................................................... PP.1984 :91 Ancasipun ngawontenaken pagelaran boten sanes minangka wujud pangayoman kangge kawula. Paring tontonan ingkang saged dipundadosaken tuntunan wonten ing Pendhopo nDalem Suryamentaraman. Kejawi pagelaran ingkang dipungelar sewulan sepindhah, nDoro Kanjeng ugi ngelar pagelaran ringgit ingkang dalangipun dalang kawentar wonten ing jagading pedhalangan. Dalang kawentar dipunaturi ndalang supados kawula alit langkung gadha greget kangge mriksani pagelaran ringgit. Miturut andharanipun Pariyem dalang kawentar ingkang nate dipunaturi ndalang inggih menika ki dalang ingkang taksi enem saking kencuran. 182 Senajan taksih enem, ananging tetep kemawon pikantuk sesebutan “ki” amargi masarakat Jawi mastani menawi dalang menika tiyang ingkang kebak seserepan. Mila senajan taksi enem tetep kemawon dipunsebut Ki utawi tiyang ingkang dipunsepuhaken bab seserepan gesang. Nalika Ki dalang kencuran menika ndalang wonten ing nDalem Suryamentaraman mbeta gawan waranggana Condro Lukito saha Niken Savitri. Condro Lukito saha Savitri rumiyin minangka waranggana ingkang kawentar amargi kagungan cengkok suwanten ingkang elok. Lampahipun cariyos ingkang nate dipunbabar wonten ing nDalem Suryamentaraman inggih menika : Kresna Duta, Rama Tambak, Anggada Duta, Parta Kromo, Babat Alas Wanamarta saha Perang tanding Karna –Arjuna, Kulawarga Bharata: wonten ing perang tanding Baratayudha. Lelampahan menika lelampahan ingkang dipunremeni dening nDoro Kanjeng, amargi nDoro Kanjeng menika minangka Senopati ingkang asring maju perang. Mila lelampahan ingkang dipunremeni lelampahan ingkang ngewrat bab perang tanding. Kawontenan pagelaran ing nDalem Suryamentaraman narik kawigatosanipun Pariyem. Pariyem mriksani saben tataran pagelaran seni tradisional menika dipungelar. Babagan lampahipun pagelaran seni tradisional Jawi ing nDalem Suryamentaraman, dipuncariyosaken Pariyem ing pethikan novel PP menika. “ Gemelan talu sudah mengalun Sejak petang, mulai pukul delapan Dan suara sindhen meningkat naik Disisi senggakan para wiyaga Aduh, jempol kaki saya kesandung Unduk-undakan trotoar Maliboro PP.1984 :92 183 Gangsa wiwit dipuntabuh wiwit jam wolu ndalu. Waranggana ugi sampun wiwit nyidhen kanthi senggakan-senggakan saking para wiyaga saengga suasana katingal regeng. Senajan pagelaran ringgit menika minangka cara kangge ngraketaken sesambetan antawisipun Gusti kaliyan kawula, ananging kawula kedah manut dening tatanan Kraton. Kawula alit kados dene Pariyem namung dipunkeparengaken ningali ringgit saking njawi Kraton, katinggal nalika jempol sukunipun kesandung trap angga trotoar Malioboro. Lempahan nalika Pariyem kesandung trapangga trotoar Malioboro paring pratanda bilih antawisipun kawula dhateng Gustinipun kedah wonten tatakramanipun.

2.15 Wanodya ingkang kagungan sipat prasaja