224
Lela ledhang lela ledhung....” PP.1984 : 188-189
Pariyem mbangsuli kudangannipun tiyang-tiyang ingkang kagungan raos asih dhateng Endang. Saking cakepan ingkang dipunginaaken kangge ngudang Endang
ing pethikan novel PP inggil menika, paring gegembaran bilih Pariyem tansah nyeyuwun mugi-mugi benjang Endang saged dados tiyang ingkang Jatmika budi
saha wanita ingkang utama.
3. Sesambetanipun manungsa kaliyan alam
3.1 Weton dipundadosaken pangeling-eling kelairan bayi Jawi
Kelairan minangka prastawa alam ingkang dipunlampahi manungsa saha minangka babagan ingkang ngremenaken. Saengga prastawa kelairan badhe
dipunemut-emut titiwancinipun minangka pangeling-eling. Titiwanci ingkang dipunemut-emut dening tiyang Jawi kaliyan masarakat umum dede tiyang Jawi
wonten bedanipun. Ingkang dipunemut-emut dening tiyang Jawi nalika wonten kelairan bayi inggih menika neptu, wuku saha tahun Jawi,menawi masarakat
umum ingkang dipunemut-emut tanggal, wulan saha taun miturut kalender nasionale. Mila tiyang Jawi asring boten kemutan malah kepara boten mangertos
tanggal, wulan saha taun kelairan miturut kalender nasional. Minangka tiyang Jawi Pariyem ugi boten kemutan tanggal, wulan saha taun kelairan miturut
kalender nasional, kados pethikan novel PP ing ngandhap menika. “PARIYEM, nama saya
Lahir di Wonosari Gunung Kidul pulau Jawa Tapi kerja di kota pedalaman Ngayogyakarta
Umur saya 25 tahun sekarang -tapi nuwun sewu
225
Tanggal lahir saya lupa ..................................................................
PP. 1984 : 13
Nuwun sewu minangka tetembungan ingkang paring gegambaran menawi tiyang Jawi menika kagungan sipat ngatos-atos boten grusa-grusu . Sipat menika katitik
saking angenipun tiyang Jawi ujar pangandikan. Saderengipun ngendika tiyang Jawi asring sanget matur “nuwun sewu”. Nuwun sewu minangka wujud
panyuwunan pangapunten saking sedaya ingkang dipunandharaken dhateng tiyang sanes, menawi pangandikanipun samangke damel tiyang sanes boten remen utawi
kapetang nerak paugeran tatakrami. Kados wonten ing novel PP, amargi pariyem boten kemutan tanggal kelairanipun mila Pariyem matur “nuwun sewu”. Tiyang
Jawi jaman rumiyin panci boten ngemut-emut tanggal lair, ingkang dipunemut- emut namung neptu weton, wuku saha taunipun kemawon. Dados sajatosipun
sampun dados bab ingkang limrah menawi Pariyem boten kemutan tanggal lairipun. Ananging Pariyem namung kemutan neptu wetonipun kemawon kados
pethikan novel PP menika.
Tapi saya ingat betul weton saya: Wuku
nya kuningan di bawah lindungan bethara Indra
Jum’at Wage
waktunya
…........................................... PP. 1984 : 13
Neptu Weton miturut tiyang Jawi dipunwastani dinten saha pasaran tiyang menika lair. Weton menika sami kaliyan neptu. Miturut Hadiatmaja- Endah
2009: 118 Neptu minangka gunggung angka dinten kelairan saha pasaranipun. Neptu dening masarakat Jawi minangka bab ingkang wigatos, amargi saged
paring gegambaran sipat saha watakipun manungsa. Dinten menika wonten pitu :
226
Akad 5, Senen 4, Slasa 3, Rebo 7, Kemis 8, Jemuah 6 saha Setu 9. Lajeng pasaran wonten gangsal : Kliwon 8, Legi 5, Pahing 9, Pon 7 saha
Wage 4. Miturut Adammakna 2005 : 63 Watakipun bayi miturut kelairan dinten
saha pasaran jemuah wage : saged micara, juweh receh, patitis, cetha namung cengkiling saha asring kesandhung. Wukunipun Pariyem kuningan amargi
lairipun dinten Jemuah. Miturut Hadiatmaja- Endah 2009: 167 Wuku menika perangan ingkang gambaraken kabegjan, kekirangan utawi wekdal naas. Miturut
Kamajaya Hadiatmaja-Endah, 2009: 175 wuku kuningan kagungan kabegjan, kekirangan utawi wekdal naas kados ing ngandhap menika.
a. Dewanya Bathara Indra : memiliki kesaktian dan keluhuran budi, tidak
sombong, kalau bicara menarik hati. b.
Gedungnya tertutup di belakang : hemat dan kikir. c.
Kayunya Wijayakusuma : sangat rupawan, teliti, menjauhi kerumunan dan menjaga keselamatn hati.
d. Burungnya urang-urangan : cepat dalam segala pekerjaan, mudah
marah dan pemalu. e.
Bencananya dimusuhi orang. f.
Doanya doa Kabul. g.
Candranya banyu grojogan : wataknya banyak bicara yang tidak benar. h.
Hari buruk jum’at wage. Weton saha wuku menika saged paring gegambaran watak, sipat, kabegjan,
kekirangan saha dinten naasipun manungsa. Adhedhasar petangan Jawi menika mila pariyem kagungan sipat, kabegjan, kekirangan saha dinten naas kirang
langkung kados menika. Wonten ing wuku kuningan dipunsebutaken menawi dinten naasipun jemuah wage, kamangka nalika Pariyem lair wetonipun Jemuah
wage. Mila saking petangan menika saged dipundudut bilih Pariyem anggenipun gesang badhe manggihi perkawis ingkang awrat, amargi lairipun nalika dinten
227
naas. Miturut Hadiatmaja- Endah 2009: 164 Wuku menika gungungipun tigang dasa 30, ing saben wuku umuripun pitung dinten. Gungungipun wuku
dipunpendhet saking asma Prabu Watugunung, kalih garwanipun saha pitulikur putra-putinipun. Nami- namipun Wuku miturut Hadiatmaja-Endah 2009: 166
inggih menika. 1.
Sinta 11. Galungan
21. Maktal 2.
Landhep 12. Kuningan
22. Wuye 3.
Wukir 13. Langkir
23. Mansil 4.
Kurantil 14. Mandhassya
24. Prangbakat 5.
Tolu 15. Julungpujud
25. Bala 6.
Gumbreg 16. Pahang
26. Wugu 7.
Warigalit 17. Kuruwelat
27. Wayang 8.
Warigangung 18. Marakeh
28. Kulawu 9.
Julungwangi 19. Tambir
29. Dhukut 10.
Sungsang 20. Mandhangkungan 30. Watu gunung.
3.2 Tuwuhipun ama minangka pratanda karma alam.