I SU- I SU SEN SI TI F ZAM AN PEM ERI N TAH AN UTH M AN BI N AFFAN

I SU- I SU SEN SI TI F ZAM AN PEM ERI N TAH AN UTH M AN BI N AFFAN

Daya usaha gerakan ant i- lslam yang diwakili oleh kum pulan Sab'iyah pim pinan AbdulI ah bin Saba' bagi m enj at uhkan im ej I slam pim pinan khalifah Ut hm an bin Affan r.a. begit u m enyinar di kawasan bandar- bandar pinggiran at au kawasan yang t erlet ak j auh dari pusat kekuat an pent adbiran I slam iait u Madinah. I ni berert i, segala isu yang dibangkit kan hanya m endapat perhat ian m asyarakat yang berj auhan dari ibu kot a. I ni kerana, m ereka t idak dapat diberi penj elasan segera j ika sesuat u isu dibangkit kan. I ni m enyebabkan gerakan j ahat ini t erlebih dahulu berj aya m em pengaruhi hat i rakyat yang m em ang lem ah keyakinannya. Sedangkan warga kot a Madinah yang m enj adi pusat pent adbiran khalifah Ut hm an r.a., yang sent iasa berpeluang m enilai dari dekat akan salah benarnya segala program dan t indakan khalifah it u, t idak t erpengaruh at au t erm akan dengan j arum - j arum fit nah dan hasut an gerakan t ersebut . Sebab it u kit a lihat yang bangun m enent ang, m em prot es, m enunt ut perlet akan j awat an dan set erusnya m em bunuh khalifah Ut hm an r.a. bukan dari kalangan warga kot a Madinah it u, t et api penent ang- penent ang yang dat ang m enceroboh dari Mesir, Kufah dan Basrah. I ni kerana orang- orang Mesir sering berhubungan dengan orang- orang Kufah dan Basrah sert a orang- orang yang m enyahut seruan m ereka supaya bangun m em beront ak m enent ang ket ua- ket ua wilayah m asing- m asing. 210

207 Muham m ad I zzah Darurah, Tarikh al- Jins al- Arabi, j il. VI I , Beirut , 1906, hlm . 231. Lihat j uga, Hassan I brahim Hassan dlm . Zuam a' al- I slam , hlm . 491.

208 Dr. Muham m ad Fat hi Ot hm an, al- Tailkh al- I slam i w a al- Mazhab al- Maddi fi, Kuw ait , 1969, hlm . 265, 266.

209 Al- Tabari, Tarik h al- Rusul, j il. I V, hlm . 434. 210 Dr . Ab. Ham id Bakhit , Asr al- Khulafa. al- Rasy idin, Dar al- Maarif, Mesir. 1967 hlm . 337. Llhat

j uga. al- Tabari, j il. V. hlm . 101.

Dari aspek yang lain, kegagalan gerakan ini unt uk m em pengaruhi warga kot a Madinah dengan m enyogok isu- isu penent angan t erhadap pent adbiran khalifah, m enunj ukkan bahawa warga kot a it u sebenarnya m enyedari segala isu yang dibangkit kan it u adalah sem at a- m at a fit nah dan bukan keadaan yang sebenar. Mereka sent iasa m elihat kenyat aan dengan m at a kepala sendiri dan bukan berasaskan cerit a dan khabar- khabar angin. Oleh it u, sasaran sebenar bagi m endapat sokongan at au sim pat i set iap isu ialah m asyarakat luar kot a yang j auh sepert i Mesir, Kufah dan Basrah.

Ahli- ahli sej arah dan para pengarang t elah m engum pul berbagai- bagai isu sensit if zam an pem erint ahan Khalifah Ut hm an bin Affan r.a. yang sekali im bas kelihat an sepert i benar, t erut am anya isu- isu yang m enyent uh peribadi, t ingkah laku dan sikap Khalifah Ut hm an r.a. sendiri dalam beberapa hal. Ant ara isu- isu yang begit u banyak dibangkit kan, hingga berakhir dengan pem bunuhan khalifah, yang rat a- rat a dipert ahankan oleh sebilangan penulis sej arah, t erm asuk penulis sej arah I slam t anah air kit a yang m enj adi bahan pendidikan sej arah I slam di sem ua peringkat pengaj ian, adalah sepert i yang berikut :

1. Khalifah Ut hm an bin Affan r.a. pada det ik awal pem erint ahannya t elah t idak m enj alankan hukum I slam . I ni kerana beliau t idak m elaksanakan hukum qisas ( bunuh balas) ke at as Ubaidillah bin Um ar bin al- Khat t ab yang m em bunuh orang. 211

2. Tidak m engam bil berat dalam penyebaran I slam . I ni kerana beliau t idak m enyert ai perang Uhud, Badar, dan m enghilang diri ket ika Bai'ah al- Ridhwan.

3. Bert indak kej am keat as beberapa orang sahabat Nabi s.a.w. Menyalahi sunnah dua orang khalifah yang sebelum nya dalam perkara sem bahyang Qasar ket ika dalam m usafir. 212

4. Melakukan bid’ah dalam pem erint ahan kerana m enyusun al- Qur'an dan

kem udian m em bakar al- Qur'an yang m asih dalam bent uk m ushaf- m ushaf.

5. Bert indak m em buang daerah ke at as sahabat Nabi s.a.w. iait u Abu Zar al- Ghifari. 213

6. Bersikap cuai t erhadap cincin am anah Rasulullah s.a.w.

7. Melant ik t okoh- t okoh dari kaum keluarga sendiri bagi m engisi j awat an- j awat an pent ing negara.

8. Melant ik orang yang dikenali fasiq m em egang t ugas negara.

9. Mem ecat t okoh sahabat ( Abu Musa al- Asy’ari) daripada j awat annya t anpa sebab yang sah. 214

10. Menghadiahkan 1/ 5 hasil cukai kawasan Afrika kepada panglim anya, Abdullah bin Abi Sarh, sem at a- m at a kerana diskrim inasi.

11. Banyak m enggunakan hart a benda sebagai hadiah at au ganj aran kepada kaum keluarga dan sanak saudara ket ika m eneraj ui pim pinan negara.

12. Merancang t indakan kej am unt uk m em bunuh para pengkrit ik dan penent ang keraj aan, khasnya dari wilayah Mesir.

Sebenarnya t erdapat beberapa isu lagi yang dit im bulkan oleh para pengkrit ik t erhadap pent adbiran Khalifah Ut hm an bin Affan r.a., berm ula daripada perlant ikan dan pem ecat an para pegawai kanan keraj aan, kem udian beberapa t indakan yang

I bn al- Arabi, al- Aw asim Min al- Qaw asim , hlm . 106. 212 Al- Tabariy , Tarik h al- Rusul, j il. I V, hlm . 267.

213 Dr . Ab. Ham id Bakhit , Asral- Khulafa’, hlm . 220, 221. 214 Al- Tabari, Tarik h al- Rusul, j il. I V, hlm . 264.

m enyalahi t indakan pem erint ah- pem erint ah yang t erdahulu, hinggalah kepada penggunaan hart a m ilik negara ket ika m em im pin keraj aan.

Selain it u, kedapat an j uga pengarang- pengarang sej arah I slam secara berani m engkat egorikan m asa pem erint ahan khalifah Ut hm an r.a. yang berlangsung kira- kira

12 t ahun it u ( 23- 35H) kepada 2 peringkat iait u:

1. 6 t ahun yang pert arna dianggap sebagai peringkat yang t erbaik, am an, harm oni dan penuh keadilan kerana pem erint ahannya berj alan secara t epat sepert i zarnan Khalifah Abu Bakar dan Urnar r.a. yang lalu. 215

2. 6 t ahun t erakhir pernerint ahannya dirat akan sat u t em poh yang cukup negat if dan buruk. I ni disebabkan; pert am anya oleh fakt or usia yang t elah lanj ut dan keduanya disebabkan sikap t erlalu bergant ung pada kaurn keluarga dari kalangan Bani Um aiyah dalarn m enj alankan pem erint ahan. Hal ini m enyebabkan banyak t erj adi penyelewengan dan perbuat an m engarnbil

kesernpat an daripada kelernahan khalifah. 216

Daripada gam baran yang diberikan t erasa sem acam wuj ud perbezaan yang sangat ket ara di ant ara kedua- dua t em poh it u. Enam t ahun pert am a pem erint ahan khalifah Ut hm an it u, sat u pem erint ahan yang cukup m urni, sam a sepert i zam an Abu Bakar, dan Um ar r.a. t anpa sebarang kekacauan m ahupun penent angan kerana t iada ruang unt uk dikrit ik. Berbanding dengan enam t ahun t erakhir yang dipenuhi kacau- bilau kerana kelem ahan khalifah sendiri, lalu digam barkan dengan suasana yang begit u buruk. Cont ohnya dalam buku I kht isar Perkem bangan I slam disebut : “ Pem erint ahan khalifah Ut hm an pada wakt u it u j uga t erlalu boros, m enggunakan perbelanj aan negara, t erut am anya unt uk kaum keluarga Um aiyah. Pegawai- pegawainya t elah

m em belanj akan hart a- hart a negara unt uk ahli rum ahnya" . 217 Dalam buku Sej arah

I slam I pula pengarangnya m enyebut : “ Saiyidina Ut hm an bersifat lem but , t idak berupaya m em ikul beban sebagai seorang khalifah, suat u bebanan yang am at

berat " . 218 Gam baran yang sam a diket engahkan lagi oleh pengarang buku Sej arah I slam

( Kert as 15) , ant ara lain: “ Saiyidina Ut hm an sangat lem but t ingkah lakunya, yang dikira t idak sesuai dengan wat ak seorang ket ua negara, t et api waj ar sebagai seorang pendidik. Juga t ernyat a khalifah Ut hm an t erlalu t ua sem asa m enj awat j awat an

khalifah iait u 70 t ahun ke at as" . 219 Bukan sekadar it u sahaj a, m alahan pem ikir- pem ikir yang lebih t erkem uka sepert i Prof. Ham ka um pam anya, j uga m em buat

t anggapan yang ham pir sam a. Cont ohnya Ham ka m enyebut : " Ut hm an t elah m endirikan rum ah secara banyak- banyak sehingga t idak kurang daripada t uj uh buah yang indah- indah set elah it u sebuah rum ah pula unt uk ist erinya Nailah dan Aisyah

dan lain- lain ist eri" . 220 Dem ikian gam baran yang diberikan t erhadap pem erint ahan t erakhir Khalifah

Ut hm an yang rat a- rat a buruk, dipenuhi penyelewengan, kelem ahan dan pilih kasih. Seolah- olah m enyat akan pula bahawa periode pert am a cukup baik, t iada krit ikan dan t iada bangkangan, kerana kelem ahan dan penyelewengan it ulah yang m enyebabkan

215 Abbas Mahm ud al- Aqqad, Abaqdriy y ah al- I m am , Mesir , cet . I V, T. Tar ikh, hlm . 45,46. 216 Ali Ali Mansour, Nuzum al- Hukm Wa al- I darah, hlm . 299. Lihat j uga, Muham m ad Kurd Ali,

dlm . al- I slam w a al- Hadarah, j il. I I , hlm . 374.

217 Haj i Dusuki Hj . Ahm ad. I kht isar Perkem bangan I slam . Cet I . ( Kuala Lum pur) DBP, K.L., 1974, hlm . 160- 161.

218 Hj . Khairuddin Haj i Muham m ad, Sej arah I slam Buku I , cet . I , DBP, K.L., hlm .250. 219 Abd. Ghani Haj i Mahm ood, Sej arah I slam ( Kert as 15) , cet . I , 1971, hlm . 109. 220 Pr of. Ham k a, Sej arah Um at lslam , cet .I I , K.L. Pust ak a Ant ara, 1977, hlm . 141.

orang bangun m enent ang. Di sini t im bu persoalan, kalaulah gam baran sebegini dikat akan suat u fakt a yang benar dan m enj adi alasan yang m enyebabkan orang bangun m enent ang pem erint ahan Khalifah Ut hm an r.a. dalam periode kedua it u, m aka apa pula reaksi anda kalau dikat akan fakt a sej arah, bahawa orang sudah m engkrit ik khalifah, kerana kononnya t idak m enj alankan hukum hudud/ qisas t erhadap Ubaidillah bin Um ar bin al- Khat t ab yang m em bunuh Harm uzan pem bunuh

Um ar r.a. 221 Pada hal isu it u berlaku pada hari pert am a pem erint ahan Ut hm an r.a. kerana Ut hm an r.a. dilant ik set elah t iga hari pem bunuhan Khalifah Um ar bin al-

Khat t ab r.a. 222

I ni berert i bahawa krit ikan t erhadap Ut hm an ini berlaku bukan set elah enam t ahun m em erint ah negara, t et api pada hari pert am a lagi. Oleh it u, j elaslah bahawa sasaran krit ikan dan penent angan bukanlah t erhadap kelem ahan at au kekuat an, kesahihan at au kesalahan cara Khalifah Ut hm an m em erint ah negara, t et api sasaran sebenar adalah lebih j auh daripada it u. lait u m enghancurkan I slam m elalui pem erint ahan Khalifah Ut hm an r.a. Dengan kat a- kat a lain, Khalifah Ut hm an r.a. dan pem erint ahannya dij adikan alasan dan bat u loncat an ke arah m at lam at it u. Berert i huru- hara dan konflik yang berlaku bukan sebenarnya disebabkan enam t ahun pert am a m em erint ah dengan cukup wibawa dan enam t ahun t erakhir penuh dengan kelem ahan dan cam pur t angan kaum keluarga sepert i yang digem bar- gem burkan.