PERAN AN GOLON GAN AL- SABA' I YAH

PERAN AN GOLON GAN AL- SABA' I YAH

Daripada perubahan- perubahan yang dialam i oleh m asyarakat I slam , dit am bah pula dengan sikap t oleransi dan lem ah lem but khalifah, t elah m em beri ruang kepada orang- orang yang m em punyai niat t idak sihat t erhadap I slam , t erut am anya m usuh-

I bid., hlm . 366, hlm . 367. 187 Al- Say ut i, Tarikh al- Khulafa, hlm . 170.

188 Mohd. Kurd Ali, al- lslam , j il. I I , hlm . 139. 189 Al- Kandahlaw i, Hay at al- Sahabah, j il. I I , hlm . 174, 175. 190 Mohd. Kurd Ali, al- I slam , j il. I I , hlm . 141. 191

I bid.

m usuh I slam dan m usuh khalifah yang sudah lam a m enunggu peluang unt uk beraksi. Oleh karena it u, pada t em poh t erakhir pem erint ahan Khalifah Ut hm an r.a., m ereka m ulai berani dan lant ang. Ant ara yang paling t erkenal m em usuhi I slam dan khalifah

ialah kum pulan al- Saba'iyah * pim pinan Abdullah bin Saba'. Beliau seorang berbangsa Yahudi, di hat inya t ersim pan dendam t erhadap I slam , agam a baru yang m elenyapkan

keist im ewaan dan kuasa yang dinikm at inya ke at as Arab Madinah dan Hij az. Beliau dikat akan m em eluk I slam pada zam an pem erint ahan Ut hm an r.a., lalu akt if m enj elaj ah di negeri- negeri Hij az, kem udian Basrah, Kufah dan j uga Syam . Di set iap negeri yang dij elaj ahi ia berusaha m enyesat kan orang- orang yang lem ah pegangan. Akhirnya beliau sam pai Mesir, dan m enet ap di sana beberapa wakt u. Beliau m enarik perhat ian t ent ang asas agam a m elalui sifat pura- pura baik dan t ut ur kat a yang

m enarik. 192 Akan t et api yang m enghairankan ialah walaupun buah fikirannya nyat a m engelirukan dan m enyim pang daripada kebenaran, ia sering m endapat pengaruh

t erut am anya di Mesir. Ant ara aj arannya yang begit u m enyesat kan ialah:

1. Set iap Nabi it u m em punyai wasiat t ert ent u, dan Ali r.a. adalah wasiat Muham m ad. Maka siapakah lagi yang paling zalim daripada orang yang m em belakangi wasiat Rasulullah it u ?

2. Adalah am at m enghairankan, bagaim anakah orang boleh m em percayai bahawa lsa a.s. it u akan kem bali, pada hal orang t idak m em percayai bahawa Muham m ad s.a.w. it u akan kem bali. I nilah dua j enis aj aran yang disebarkan

secara m eluas dengan t em a; wasiyah dan raj 'ah, ( wasiat dan kepulangan) . 193

3. Ut hm an bin Affan t elah m engam bil j awat an khalifah t anpa hak. Bangunlah m enent ang perkara ini, dan m ulalah m em buat t uduhan dan t ikam an t erhadap ket ua- ket ua kam u.

4. Lahirkanlah kegiat an kam u berselindung di sebalik am ar m akruf dan nahi m ungkar. 194

Walaupun berj aya m em porak- perandakan perpaduan I slam pada zam an Khalifah Ut hm an r.a. dan m enj at uhkan khalifah m elalui t ohm ahan dan t ikam an t erhadap

pegawai- pegawai kanan khalifah di kawasan- kawasan luar ibu kot a ** dan set erusnya m em bunuh khalifah, nam un usaha- usaha j ahat it u dit eruskan, t erm asuk pada zam an

pem erint ahan khalifah Ali r.a. Oleh sebab pengaruh Syi'ah bert am bah kuat , t okoh- t okoh gerakan it u m ula m enukar cara dan t akt ik dengan berpura- pura m enj adi penyokong kuat Saiyidina Ali at au Syi'ah, lalu bercam puraduklah slogan- slogan dakwahnya dengan dokt rin Syi'ah. Hingga sam pai kepada m endakwa bahawa Ali r.a. t idak m at i. 195 Bahkan sem asa Saiyidina Ali r.a. m asih hidup, pernah diberit ahu

bahawa golongan Saba'iyah ini m endakwa bergerak m enyokong Syi'ahnya, m aka Saiyidina Ali r.a. m enj elaskan: " Apa aku peduli, dan apa kena- m engenanya dengan si

Rat a- rat a orang berpendapat bahaw a golongan ini didalangi oleh gerak an Yahudi, set elah Yahudi m erasa penent angan t erbuka di m edan perang m enent ang I slam , sering m engecew akan, lalu m enggunakan t akt ik lain yang lebih licin dan berkesan. lait u bergerak dari dalam .

I hsan I lahi Zahir, al- Sy i’ah Wa al- Tasy ay u Lahor, Pak ist an 1984, hlm . 48. 193 Al- Rais, al- Nazariy at , hlm . 40.

I bid.

Usaha- usaha m em fit nah pent adbiran k halifah Ut hm an r.a. begit u giat di bandar- bandar di luar ibu kot a Madinah. Oleh sebab sist em kom unikasi cepat belum w uj ud lagi pada zam an it u, bagi m enyam paikan penerangan sebenar daripada pihak pusat pem erint ahan kepada rakyat di pelosok yang j auh, m enyebabkan fit nah- fit nah begini berkem bang sesuka hat i, dan m udah m endapat perhat ian ram ai.

195 Al- Zain, al- Sy i’ah Fi al- Tarikh, hlm . 55.

hit am yang kerj anya berbohong ke at as Allah dan Rasul- Nya." 196 Usaha m engeliru aqidah dan m em usnahkan kekuat an I slam dit ingkat kan, sehingga ke t ahap cuba

m erosakkan Saiyidina Ali r.a. sendiri, iait u m em pengaruhi Ali r.a. supaya ia m enerim a sanj ungan palsu sebagai Tuhan. Menurut cat at an I bn Abi al- Hadid dalam Nahj u al- Balaghah; pihak Saba'iyah cuba m em perdayakan Saiyidina Ali r.a. dengan kat a- kat a, " Kam u adalah kam u! " lalu Ali r.a. m enyergah: " Celakanya kam u ini, siapa saya?" Jawab m ereka: " Kam u ialah Allah! " Maka di sini berm ulanya sat u pem ikiran m em pert uhankan Ali. Selepas dialog ini, Khalifah Ali r.a. m em erint ahkan supaya m ereka dibunuh, t et api kem udian m engubah hukum an kepada m em buang negara ke Madain. * Di sebalik kat a- kat a m ereka t erhadap Saiyidina Ali r.a. it u t ersem at obj ekt if

yang sangat dalam dan m erbahaya. Oleh sebab Ali r.a. m em punyai kedudukan yang sangat t inggi di kalangan Muslim in, sam a ada sebagai pem im pin, m ahupun sebagai t em pat ruj ukan aj aran I slam , m aka sekiranya Saiyidina Ali r.a. t erm akan dengan sanj ungan yang t erlalu t inggi it u dengan m engaku dirinya sebagai 'Tuhan' berert i sej ak it u punahlah I slam dan hancurlah aqidah orang I slam di t angan Ali r.a. sendiri yang t erkenal berani dan t egas at as kebenaran agam a, m ereka m asih berani berkelakuan dem ikian, apat ah lagi dengan orang lain, yang t erkenal lem ah lem but dan perunding sepert i Saiyidina Ut hm an r.a. Usaha j ahat puak Saba'iyah it u dit eruskan walaupun ada sum ber yang m enyebut bahawa apabila m ereka cuba m enj at uhkan Ali r.a., m enyebabkan Ali begit u m arah hingga kepada m enangkap sebahagian m ereka dan m em bakar m ereka sam pai j adi arang . 197 Walaupun t erdapat

j uga pengarang- pengarang yang m em pert ikaikan kewuj udan golongan ini yang dikat akan dipim pin oleh Abdullah bin Saba', dan m ereka m enganggapnya sebagai dongeng at au personalit i khayali, t et api m asih t erlalu ram ai para ulam a, pem ikir dan penulis t erkem uka yang m enerim anya sebagai suat u realit i sej arah. Ant aranya:

1. I bn Khaldun

Dalam t arikhnya, lbn Khaldun m enyebut bahawa Abdullah bin Saba' dikenali dengan panggilan anak perem puan hit am , ialah seorang Yahudi, m enganut I slam pada zam an Ut hm an r.a., t et api t idak m em perbaiki I slam nya. Beliau t elah dihalau dari bandar Basrah kem udian singgah di Kufah. Dari sana m erant au ke Syam . Dari sana diburu lagi, akhirnya lari ke Mesir. Beliau t elah banyak m em burukkan Ut hm an, dalam m asa yang sam a secara rahsia m em buat propaganda unt uk m enaikkan sem angat keluarga Nabi ( Ahlu al- Bait ) . Kem udian m engapi- apikan penent angan t erhadap para gabenor dan pegawai keraj aan Ut hm an r.a. di seluruh pelosok negara. Ram ai pula orang yang t inggal j auh dari ibu negara berj aya dipengaruhi dan sering bekerj asam a. Ant ara yang t erkenal bersam a- sam anya ialah Khalid bin Malj am , Saudan bin Ham ran, dan Kinanah

bin Bisyr. 198

2. Al- Syahrast ani

Dalam al- Milal wa al- Nihal, al- Syahrast ani m enyebut bahawa al- Sabai’yah ialah gelaran bagi kum pulan pengikut Abdullah bin Saba, yang berkat a kepada Ali r.a.

196 Al- Rais, al- Nazariy at , hlm . 40, pet ik an darlpada I bn Asak ir daripada nask hah Tim uriy ah, j il. I I I , hlm . 578.

* Pet ik an daripada Nahj al- Balaghah oleh Dr. al- Rais, dlm . al- Nazariy y at , hlm . 41. Lihat j uga Ahm ad Am in, Faj ral- lslam , hlm . 269.

197 Al- Zain, al- Sy i’ah Fi al- Tarikh, hlm . 54, 55.

I bn Khaldun, Tarik h I bn Khaldun, j il. I I , hlm . 139, art ik el, m ula m erendah rendahk an Ut hm an. Lihat j uga al- Tabarik, Tarikh, j il. V, hlm . 96.

" Kam u ialah kam u” , m aksudnya kam u Tuhan, lalu dihalau ke Madain. Dikat akan ia seorang Yahudi yang t elah I slam . Ket ika ia m asih Yahudi, beliau pernah m endakwa bahawa Yusya bin Nun adalah wasiat bagi Nabi Musa a.s., sam a sepert i yang dikat akan t erhadap Ali r.a. Dialah yang pert am a m engeluarkan pendapat waj ib pim pinan bagi Ali r.a., dan dari sinilah pecah berbagai- bagai j enis pelam pau Syi'ah ( Ghulah) . Mereka m endakwa Ali r.a. t idak m at i, padanya t erdapat sebahagian zat ket uhanan. Dialah yang wuj ud di sebalik awan, guruh it u suaranya dan pet ir it u pukulannya. la kem udiannya akan t urun ke bum i, lalu m em erint ahnya dengan penuh

keadilan, sebagaim ana bum i it u dipenuhi kej ahat an. 199

3. Al- I sfiraini

AI - I sfiraini m enyat akan bahawa I bn Saba' ialah seorang Yahudi. Dia t elah berselindung di sebalik nam a I slam , m ahu m enghancurkan I slam daripada

Muslim in. 200

4. Ahm ad Am in

Dalam Faj r al- I slam , Ahm ad Am in m enyat akan bahawa I bn Saba' ini adalah gelaran yang diberikan kepada Abdullah bin Saba' Beliau berasal dari kot a Sana'a. Beliau m engisyt iharkan I slam nya pada zam an pem erint ahan Ut hm an r.a. Beliau gigih

berusaha unt uk m erosakkan agam a I slam . 201

Kesim pulan daripada pendedahan yang lain, m enunj ukkan gerakan ant i- I slam dan khalifah bergerak cergas m ulai pada zam an pem erint ahan khalifah Ut hm an bin Affan r.a. Rat a- rat a gerakan it u diwakili oleh kum pulan 'Saba'iyah' yang bert ebaran ke bandar- bandar di luar kot a Madinah sepert i Mesir, Basrah, Kufah dan lain- lain dengan

m enggunakan kaedah gerakan rahasia at au bawah t anah. 202 Gerakan ini bergerak begit u licin dan t erat ur dengan m enggunakan beberapa kaedah dan cara yang

t ert ent u. Ant aranya:

1. Mencari beberapa t it ik kelem ahan peribadi khalifah dan m engeksploit asinya sehingga orang ram ai t ert arik dan akhirnya m em benci khalifah.

2. Berpura- pura di sebalik slogan am ar m akruf dan nahi m ungkar, dengan m enim bulkan kelem ahan- kelem ahan pent adbiran para gabenor, wali dan pegawai- pegawai keraj aan khalifah di kot a- kot a berkenaan, hingga ke t ahap m enghasut , set erusnya m endesak pihak berkuasa m em ecat para pegawai berkenaan.

3. Mem ilih daerah- daerah operasi yang agak berj auhan dari ibu kot a Madinah, agar kurang dikesan oleh j ent era khalifah di ibu kot a. Kesem pat an penerangan segera pihak pem erint ah dij am in t erhad.

4. Mem ainkan isu- isu sensit if di kalangan orang ram ai, t erut am a isu prinsip Syi'ah yang m endakwa hak Ali bin Abi Talib r.a. ke at as j awat an khalifah. Dalam aspek ini golongan Saba'iyah berpura- pura kom it ed dengan golongan Syi'ah.

I ni m erupakan sat u j alan m udah bagi m endapat pengaruh. Kesannya dapat dilihat iait u cam pur aduk ant ara slogan dan idea m ereka dengan dokt rin Syi'ah dalam beberapa hal.

199 Al- Sy aharst ani, al- Milal w a al- Nihal, j il. I I , hlm . 11. 200 Al- I sfiraini, al- Tabsir fi al- Din. 201 Ahm ad Am in, Faj r al- I slam , hlm . 110. 202 Rafiq al- Azm , Asy har Masy ahir, hlm . 721.

5. Mat lam at gerakan ialah m em porak- perandakan pent adbiran keraj aan, m enyingkir khalifah, m em esongkan pegangan orang I slam dan set erusnya m em usnahkan I slam . Ant ara korban awal yang paling ket ara ialah pent adbiran Khalifah Ut hm an bin Affan r.a. yang berakhir dengan pem bunuhan khalifah sendiri.

Apabila berj aya m encam puradukkan ideanya dengan beberapa ciri dokt rin Syi'ah yang rat a- rat a m enyanj ung Saiyidina Ali r.a., gerakan Saba'iyah senang m endapat sim pat i penduduk negeri I raq dan Parsi yang buat sekian lam a m enghorm at i Saiyidina Ali r.a. sebagai keluarga Rasulullah s.a.w. At as sem angat dem ikian, m udah pula m enyerapkan konsep “ wasiat " , lalu dit anam kan faham an bahawa Saiyidina Abu Bakar, Um ar dan Ut hm an r .a. adalah peram pas hak m ut lak Ali r.a., lebih- I ebih lagi Ut hm an bin Affan r.a. yang m elant ik ram ai anggot a keluarganya

dari Bani Um aiyah 203 dalam pent adbiran negara. Set elah m eyakini bahawa pengaruhnya sudah dapat m enguasai bum i I raq dan

Parsi, kum pulan Saba'iyah ini m elangkah ke Syria pula. Di sana, t okohnya I bn Sauda m endapat sim pat i sebahagian penduduk Syria yang t ert ipu dengan t ingkah laku dan lakonan ibadat nya yang zuhud. I su perbezaan j urang hidup m asyarakat di sana ant ara golongan m iskin dan kaya dieksploit asi sebaik- baiknya. Pot ongan ayat - ayat al-

Qur'an diperalat kan. Ant aranya yang sering diket engahkan ialah: 204

" Sesungguhnya hart a it u hanyalah uj ian belaka. Dan di sisi Allah j ualah balasan pahala yang besar. "

Jarum fit nah yang dim ainkan oleh kum pulan Saba'iyah ini m enj alar pula ke Mesir, hingga berj aya m em bangkit kan rasa t idak senang para penduduk Mesir t erhadap kewibawaan gabenor m ereka, Abdullah bin Abi Sarh. Api penent angan t erhadap pent adbiran negara dikipas bersungguh- sungguh, hingga berakhir dengan m elet usnya penent angan hebat t erhadap pem erint ah pada t ahun- t ahun t erakhir

pem erint ahan Khalifah Ut hm an bin Affan r.a. 205 Secara keseluruhan dapat dikat akan program j ahat kum pulan Saba'iyah ini

berj aya m enim bulkan hura- hara dan kebencian rakyat t erhadap para pegawai khalifah dan personalit i khalifah sendiri, iait u m elalui hasut an dan fit nah palsu yang diada- adakan. Walau bagaim anapun sehingga kini, para Sej arawan sem acam bingung unt uk

m enent ukan realit i sebenar siapakah yang m endalangi gerakan Saba’iiyah it u ? 206

I ni kerana sesiapa j uga dapat m erasakan bahawa penent angan dan kekecohan yang dit im bulkan it u j elas bukan bert uj uan unt uk m em baiki keadaan yang sengaj a diporak- perandakan, t et api sifat nya sebagai seorang Yahudi yang berpura- pura m em eluk

I slam dengan t uj uan t ert ent u, t elah m enggunakan set iap kesem pat an bagi

Diruj uk k epada pengasasny a: Um aiy ah bin Ab. Sy am s, para pengarang sering m enget engahkan isu pert ent angan t radisi keluarga ket urunan Bani Um aiyah ini dengan Bani Hasyim ket urunan Rasulullah s.a.w ., w alaupun set elah I slam , seolah- olah I slam gagal m engikis perasaan j ahiliyah Bani Um aiyah ini. Bagi pengarang- pengarang Syi'ah. t erang- t erang m enyat akan kebencian m ereka t erhadap ket urunan Bani Um aiyah t anpa beza. Digam barkan sebagai bengis, kej am dan ada t okoh- t okoh Bani Um aiyah sem uanya buruk. Sekalipun orang baik- baik sepert i Ut hm an bin Affan r.a., sebab ia berket urunan Bani Um aiyah j uga dianggap buruk dan salah.

203 Saifal- Asadi, al- Fit nah w a Waqaat al- Jam al, cet . I . Beirut 1972, hlm . 48,49. 204 Al- Qur’an Surah al- Anfal 8: 28. 205 Al- Tabari, Tarik h al- Rusul, j il. V, hlm . 99. 206 Murt adha al- Ask ari, Abdullah bin Saba’, al- Mat ba'ah.

m encet uskan huru- hara. 207 Gerakan Abdullah bin Saba' ini m endapat sokongan daripada orang- orang yang akt if dengan gerakan bawah t anah sem asa. Menurut Dr. Fat hi Ut hm an, ant ara orang- orang it u t erm asuklah, Kinanah bin Bisyr, Saudan bin Ham ran, Abdullah bin Budail, Hukaim bin Jabalah, Malik bin al- Harit h, Sa’sa’ah, Zaid bin Sawhan dan I bn al- Kawa. 208

Sepert i yang disebut kan t erdahulu, korban awal gerakan ant i I slam ini ialah pent adbiran Khalifah Ut hm an bin Affan r.a. iait u m ulai daripada pegawainya hinggalah kepada nyawa khalifah sendiri. Sej ak it u, kedudukan m asyarakat I slam m enj adi begit u kabur. Am at sukar m em bezakan ant ara orang yang baik dengan yang m enyim pan niat j ahat t erhadap I slam . Am at sukar m em bezakan ant ara kawan dengan lawan. Sam a- sam a dalam barisan. I ni berpunca daripada kum pulan- kum pulan j ahat ini, m ereka benar- benar sudah berint eraksi dan bercam pur baur dalam m asyarakat I slam . Sam a- sam a m enam pakkan diri sebagai Muslim yang ilt izam . Mat a kasar t idak m am pu m engenal past i golongan ini. I nilah puncanya m engapa Saiyidina Ali m enyat akan keengganan dan ket idaksanggupan beliau m enghadapi kegawat an m asyarakat wakt u it u ket ika beliau dicalonkan unt uk m enggant ikan Khalifah Ut hm an, selepas khalifah dibunuh oleh konco- konco gerakan ant i- lslam ini. Apabila dim int a supaya m enerim a j awat an khalifah, Ali r.a. dengan t egas m enj awab: “ Biarkan aku sendirian, carilah orang lain. Sebenarnya kit a sekarang sedang berhadapan dengan sat u keadaan yang m em punyai berbagai- bagai waj ah dan banyak warna- warnanya. Sem ua j ant ung hat i t idak m am pu m em bet ulkannya lagi, begit u j uga segala ot ak kepala t idak upaya m eluruskannya lagi.” 209