Isu Kontroversi Khulafa' Al Rasyidin Marzuki Haji Mahmud
SEJARAH PEMERI NTAHAN KHULAFA’ AL- RASYI DI N *
* Anda hany a dapat m em baca sahaj a buk u ini dalam bent uk PDF ( fasilit as print dan t ex t search t elah di non akt ifkan) . Walau bagaim anapun, ij ab kabul yang berlaku iait u pem inj am an buku
sahaj a ( saya m em inj am kan kepada anda) . Lebih baik lagi bila anda m em beli buku aselinya. Jazakum ullahu khairan.
RESEN SI
Suasana penulisan sej arah I slam sebagai salah sat u ruang pengam at , t erdedah kepada sem ua elem en sam a ada posit if m ahupun negat if dan am at m udah dicem ari at au dikelirukan oleh pihak- pihak t ert ent u yang sem em angnya berniat unt uk m em usuhi I slam . Perbuat an ini dilakukan j uga oleh m ereka yang m endakwa kom it ed dengan I slam t et api t idak sedar bahawa dalam m asa yang sam a m ereka sebenarnya sedang m enj adi ej en kepada golongan ant i I slam . Dengan m enj aj a segala fakt a keliru cipt aan m usuh yang kononnya it ulah fakt a sej arah I slam yang sebenar.
Menyadari keadaan ini buku “ I su- isu Kont roversi dalam Sej arah Pem erint ahan Khulafa’ al- Rasyidin ini cuba m enam pilkan beberapa cont oh perist iwa dan isu yang m elibat kan generasi t erunggul daripada um at ini. Generasi yang m enj adi sasaran m usuh, agar para m uslim in kebelakangan m udah pula m em andang serong dan m encem uh m ereka. Padahal m ereka m erupakan pewris Nabi Muham m ad s.a.w. dalam usaha m eneruskan risalah I slam yang suci. Penyelesaian t erhadap isu- isu kont roversi t ersebut dikem ukakan dengan huj ah- huj ah dari sum ber yang m u’t abar.
Bahagian pert am a buku ini m em bicarakan lat ar belakang dan konsep Khilafah
I slam iyah m enurut m azhab- m azhab dalam I slam , t erm asuk j uga bidang kuasa para khalifah.
Bahagian kedua m enghuraikan isu perlant ikan Abu Bakar al- Siddiq r.a. m enj adi khalifah yang pert am a. I ni berdasarkan pandangan Ahlu al- Sunnah wa al- Jam a’ah dan al- Syi’ah yang disusuli dengan penilaian dan analisis.
Manakalah bahagian ket iga pula berkisar di sekit ar isu- isu yang dit im bulkan pada zam an Khalifhah ‘Ut hm an bin ‘Affan r.a. dan disusuli dengan penj elasan sebenar kedudukan fakt a yang berkait an.
Sem ent ara bahagian keem pat pula, perbincangan t ert um pu kepada sit uasi dalam pem erint ahan Khalifah Ali bin Abu Talib k.w., khususnya kont roversi yang berpunca dari Perang Jam al, Perang Siffin dan peranan golongan al- Saba’iyah sebagai unsure perosak, sert a penilaian t erhadap t okoh- t okoh yang t erlibat sebagai j alan m elihat kebenaran siapakah sebenarnya m ereka.
Akhir sekali, dalam kesim pulan, beberapa rum usan dan saranan dibuat secara ilm iah yang dikira waj ar bagi m engat asi kekaburan isu- isu keliru dan kont roversi dalam fakt a penulisan sej arah I slam yang berlarut an hingga hari ini.
Profesor Madya Dr. Marzuki Haj i Mahm ood ialah pensyarah di Jabat an Pengaj ian Arab dan Tam adun I slam , Fakult i Pengaj ian I slam , Universit i Kebangsaan Malaysia. Beliau yang berkelulusan Ph. D. dari Universit i al- Azhar, Mesir, m erupakan salah seorang pakar Sej arah dan Tam adun I slam , di Malaysia.
PEN D AH ULUAN
Bism illahi al- Rahm an al- Rahim
Segala puj ian dan t a’zim khusus bagi Allah Yang Maha Kuasa, Selawat dan Salam khusus bagi Rasulullah s.a.w. dan para sahabat nya yang t erbukt i berj uang dan berbakt i ke j alan Allah sem at a- m at a.
Buku ini lebih m erupakan hasil kaj ian ke at as fakt a- fakt a sej arah awal I slam yang m elibat kan ram ai sahabat Nabi Muham m ad s.a.w. t erut am anya yang dikenali sebagai " Khulafa al- Rasyidin." Dorongan unt uk m enilai sem ula kedudukan fakt a- fakt a sej arah awal I slam it u, t erbit dari rasa, ada sesuat u yang kurang t epat m ungkin berlaku secara t erancang at au kebet ulan, hingga seolah- olah kem urnian sej arah generasi awal I slam it u sudah benar- benar dicem ari.
Ant ara persoalan yang sering berm ain di kepala pencint a “ Sej arah dan Tam adun I slam ” ialah: Apakah sem ua m aklum at , laporan dan cat at an sej arah I slam yang sam pai ke t angan para pem baca hingga kini dikira t epat , m ukt am ad dan t idak perlu dinilai sem ula ...? Adakah segala fakt a dan bahan yang t erm uat di dalam sum ber- sum ber bacaan sej arah it u, sudah m enepat i kehendak int erpret asinya sebagai sej arah kepada um at yang diredai Allah ini? At aukah t erdapat banyak resapan- resapan t idak sihat dan pencem aran- pencem aran t ert ent u yang t elah m enut upi kem urnian waj ah sej arah dan t okoh- t okoh I slam sepanj ang zam an it u? Dan perlukah ia dibersihkan sem ula?
Bert it ik t olak daripada persoalan- persoalan sepert i inilah, sat u kaj ian berbent uk penilaian sem ula dirasakan t erlalu perlu. I ni kerana kit a sendiri kadang- kadang t erasa keliru dengan bahan- bahan yang disaj ikan, t erut am anya sebagai seorang I slam yang perlu m em aham i pelbagai bidang ilm u yang m encakup keperluan asas, sepert i ilm u- ilm u fiqh, Hadit h, t afsir, usuluddin, sej arah dan sebagainya. Jika seseorang m em bat askan dirinya dengan sat u disiplin ilm u sahaj a ant ara ilm u- ilm u ini, m ungkin kurang t erasa kont roversinya. Akan t et api apabila cuba m elangkah ke beberapa disiplin yang lain sebagai usaha m encakup keperluan I slam , m ulalah t erasa banyak percanggahan m aklum at , dan t im bul kont roversi di sana sini.
Cont ohnya seseorang yang t erlibat dengan disiplin sej arah um pam anya, wakt u ia berhadapan dan bergelum ang dengan hanya buku- buku dan bahan sej arah sem at a- m at a t anpa m enyent uh sum ber lain, ia akan berhadapan dengan huraian- huraian sej arah yang dikiranya cukup sem purna dan m enepat i keadaan sebenar. Am bil saj a cont oh sej arah perlant ikan Abu Bakar al- Siddiq r.a. m enj adi khalifah selepas wafat Nabi s.a.w., rat a- rat a buku sej arah, sam a ada yang dikarang oleh kalangan orient alis barat m ahupun yang dikarang oleh kalangan I slam sendiri, kerapkali m enggam barkan Saiyidina Ali bin Abi Talib r.a., m enunj ukkan am arah dan prot esnya, kerana diket epikan daripada m endapat j awat an agung it u, sedangkan ia sendiri m enant u Nabi s.a.w. dan dikat akan m endapat wasiat ist im ewa daripada Nabi s.a.w. Oleh it u, baginda m erupakan pilihan ut am a daripada seluruh m uslim in. Gam baran sej arah selanj ut nya m enunj ukkan Abu Bakar r.a. dan t em an- t em an rapat nya dari awal- awal lagi m erancang unt uk m em bolot j awat an it u.
Ket ika t eraj u negara berpindah ke t angan Saiyidina Ut hm an bin Affan r.a. pula, rat a- rat a sej arah m enggam barkan t ent ang keburukan peribadi ini, kerana t erlalu banyak berlaku penyelewengan, salah guna hart a negara, diskrim inasi, penguasaan keluarga dan penindasan, sebab it u baginda dibunuh. Secara kebet ulan pula baginda dari ket urunan Bani Um aiyah. Zam an Saiyidina Ali r.a. m ula m em erint ah, keadaan Ket ika t eraj u negara berpindah ke t angan Saiyidina Ut hm an bin Affan r.a. pula, rat a- rat a sej arah m enggam barkan t ent ang keburukan peribadi ini, kerana t erlalu banyak berlaku penyelewengan, salah guna hart a negara, diskrim inasi, penguasaan keluarga dan penindasan, sebab it u baginda dibunuh. Secara kebet ulan pula baginda dari ket urunan Bani Um aiyah. Zam an Saiyidina Ali r.a. m ula m em erint ah, keadaan
Bert olak dari sinilah fikiran akan m ula kacau, yang m ana sat ukah bet ul ...? Cat at an dan laporan sej arah it ukah yang bet ul, at au m aklum at - m aklum at fiqh, Hadit h dan usuluddin it ukah yang bet ul ...? Kedua- dua disiplin m engulas t ent ang individu yang sam a. Mengapakah berlaku percanggahan ...? Andainya laporan dan m aklum at sej arah it u yang bet ul, m aka bagaim anakah pula kit a boleh m ewarisi dan m engam billslam daripada orang- orang yang berperibadi buruk dan j ij ik sepert i it u ...? Lebih gawat daripada it u, bagaim anakan pula m elalui al- Qur'an, Allah s.w.t . sering m em uj i dan m eredai individu- individu dari golongan ini, dan m elalui Hadit h- hadit h sahih pul.a, Rasulullah s.a.w. sering m em uj i, m enyanj ung dan m engasihi orang- orang ini ...?
Sebagai orang I slam yang berim an dengan al- Qur'an dan Hadit h Nabi s.a.w., sudah t ent u t idak m eragui segala perakuan al- Qur'an dan Hadit h- hadit h berkenaan kerana sem uanya t epat dan m ukt am ad. Lalu bert olak dari sini, nyat alah, unsur- unsur keraguan it u berada pada m aklum at , fakt a dan bahan- bahan ilm u sej arah it u sendiri. Maka sebagai salah sat u usaha unt uk m enj ernihkan kem bali fenom ena sej arah m asyarakat dan inst it usi I slam di peringkat Khulafa al- Rasyidin khasnya, sej aj ar dengan t arafnya sebagai generasi yang t erunggul di sisi I slam , dan supaya ia dapat diserasikan dengan prinsip yang digam barkan oleh ilm u- ilm u I slam yang lain, m aka inilah dikem ukakan sat u kaj ian awal, dengan segala kelem ahan dan kelonggarannya, bersam a harapan akan m enyusul kaj ian- kaj ian yang lain t ent ang t aj uk yang sam a oleh ahli- ahli yang pakar dalam bidang berkenaan.
Sat u hal yang pat ut disyukuri dan dianggap sebagai unsur rangsangan ke arah m elaksanakan obj ekt if m um i daripada kaj ian ini, ialah t erdapat banyak Hadit h Nabi s.a.w. yang m enyent uh secara nyat a kedudukan biografi, lat ar diri dan keist im ewaan individu- individu yang t erbabit dengan gam baran kont roversi dalam kaj ian ini. Sebahagian daripada Hadit h- hadit h ini dikira sebagai salah sat u penyelesaian yang m ukt am ad dan t idak boleh diragui lagi.
Akhir kat a, sebagai sat u kaj ian awal, sudah t ent u t erdapat kekurangan dan kelem ahan yang t ersendiri dalam buku ini, hanya kepada Allah s.w.t . dipohon hidayah dan t aufiq.
Jabat an Pengaj ian Ar ab dan Tam adun I slam , Fakult i Pengaj ian I slam , Univer sit i Kebangsaan Malaysia, Bangi
Januar i 1994
PEN GH ARGAAN
Segala puj ian dan t a'zim khusus bagi Allah Maha Kuasa, selawat dan salam khusus bagi Rasulullah s.a.w. dan sahabat - sahabat nya yang t erbukt i berj uang dan berbakt i ke j alan Allah.
Melalui penyelidikan serba ringkas ini, penulis m erakam kan set inggi- t inggi penghargaan dan t erim a kasih kepada pihak Universit i Kebangsaan Malaysia, kerana dengan penuh t anggungj awab m eluluskan cut i sabat ikal, kira- kira sem bilan bulan yang berakhir pada 31 Mac 1991, bagi m em bolehkan penulis m enyiapkan penyelidikan ini.
Terim a kasih j uga dit uj ukan kepada Tim balan Naib Canselor Bahagian Akadem ik yang t elah m em berikan rangsangan khusus, agar peluang cut i sabat ikal sepert i ini, digunakan sebaik- baiknya oleh para pensyarah unt uk kerj a- kerj a m enyelidik, m engkaj i dan m em bongkar khazanah ilm u yang begit u banyak m engikut bidang m asing- m asing, kerana m anfaat nya kelak akan dapat dinikm at i oleh sem ua generasi.
Set erusnya t erim a kasih khusus dit uj ukan kepada Jabat an Pengaj ian Arab dan Tam adun I slam , Fakult i Pengaj ian I slam sert a anggot a- anggot anya yang berm urah hat i m em bincang dan m enim bangkan perm ohonan cut i bagi m enyiapkan penyelidikan ini, kem udian m eluluskannya walaupun dalam rasa keberat an, m em andangkan dalam m asa yang sam a t enaga di j abat an agak t erhad, berikut an seorang dua t enaga kont rak m enam at kan perkhidm at an m asing- m asing.
Terim a kasih selanj ut nya kepada pihak Perpust akaan Tun Sri Lanang Universit i Kebangsaan Malaysia, Perpust akaan Khas Fakult i Pengaj ian I slam , UKM dan orang- orang perseorangan yang m em iliki bahan- bahan ilm iah yang berkait an secara peribadi, yang banyak dapat dim anfaat kan dalam penyelidikan ini.
Set erusnya j ut aan t erim a kasih diucapkan kepada Dewan Bahasa dan Pust aka kerana bersedia m enerbit kan buku ini dan kepada Encik Moham m ad Hashim Jam aludin edit or yang t elah m enyunt ing buku ini j uga diucapkan set inggi- t inggi t erim a kasih.
Kerj asam a, sim pat i dan bant uan sem ua pihak yang berkenaan, saya sekali lagi m erakam kan ucapan t erim a kasih, dan kepada Allah Azzawaj alla j ua sudahnya dim ohonkan ganj aran unt uk sem ua!
Sekian.
Salam horm at daripada;
Pr of. M a dya D r . M a r z u k i H a j i M a h m ood
Jabat an Pengaj ian Arab dan Tam adun I slam , Fakult i Pengaj ian I slam .
PERTAM A : LATAR BELAKAN G KH I LAFAH I SLAM I YAH
Period awal dalam sej arah I slam , iait u m ulai dari zam an Nabi Muham m ad s.a.w. m endakwah ke j alan Allah s.w.t ., hingga t ert egaknya sebuah kekuasaan I slam di Madinah dan set erusnya sehingga baginda wafat ; m erupakan period paling ideal dalam sej arah m anusia am nya, dan period paling keem asan dalam sej arah I slam khasnya. Keseluruhan period ini m erangkum i dua peringkat yang sepadu, dan perist iwa hij rah m enj adi penyam bung di ant ara dua peringkat sej arah ini berlainan m engikut world view m asing- m asing.
Kebanyakan golongan orient alis barat , um pam anya, m elihat kelainan yang cukup ket ara di ant ara kedua- dua peringkat ini, lalu dikonklusikan bahawa kedua- Duanya t idak bersepadu, m alahan berasingan sam a sekali. H.A.R Gibb, dalam kaj iannya m em ut uskan bahawa Muham m ad bersam a risalah agam anya berubah sekali selepas perist iwa hij rah. I ni kerana kalau sebelum it u di Makkah ia bet ul- bet ul m enepat i kerj a agam a, t et api selepas berpindah ke Madinah ia bert ukar m enj adi sat u
gagasan polit ik. Gerak laku Muham m ad j uga berubah daripada pasif kepada agresif. 1 Sebenarnya, pem ikir- pem ikir sepert i ini t idak m elihat I slam m elalui kaca m at a
I slam it u sendiri, akan t et api lebih m enggunakan kaca m at a yang asing daripada
I slam , lalu t erj adilah apa yang sering disebut sebagai pem ikir- pem ikir yang berorient asikan " sekularism e" . Penularan pem ikiran begini banyak pula m em pengaruhi penulis- penulis I slam sendiri, sehingga ada yang m engat akan
kekuasaan Nabi s.a.w., t idak ada kena m engena dengan pem erint ahan at au polit ik. 2 Bahagian pert am a period ini m erupakan peringkat m encam bah benih bagi
m asyarakat I slam ; yang lebih m enum pu kepada aspek pengukuhan kaedah- kaedah asas I slam , m anakala peringkat kedua m erupakan peringkat penyem purnaan dan
pem bangunan m enyeluruh m asyarakat . 3
I ni berert i, kedua- dua bahagian period Nabi Muham m ad s.a.w. adalah m erangkum peringkat pengasasan dan pem bangunan m enyeluruh bagi kehidupan um at I slam dengan m elet akkan asas- asas um um yang
m enj adi perat uran buat m em andu um at ini di sepanj ang sej arahnya. 4 Walaupun banyak persoalan yang dit im bulkan t ent ang; apakah I slam it u
m em punyai hubungan dengan urusan pem erint ahan, at au ia hanya t idak lebih daripada sist em ibadah sem at a- m at a. Persoalan- persoalan sepert i ini m erupakan salah sat u usaha unt uk m engelirukan sesuat u hakikat yang sudah cukup j elas. Tanpa m eruj uk kepada fakt a- fakt a sej arah I slam pada zam an Rasulullah s.a.w. pun ia sudah cukup nyat a. Kenyat aan beberapa orang pem ikir barat t ent ang hal ini m enj elaskan persoalan t ersebut :
1 H.A.R. Gibb, Moham m edanism , in t he series, ( H.U.L.) 1949, hlm . 27. 2 Lihat k arangan ‘Ali Ab. Raziq, Sy eik h. al- I slam w a Usul al- Hukm , Beirut cet . 1966. hlm . 82- 83
dan 126, 142. 3 Dr. Moham m ad Dhiy auddin al- Rais, al- Nazariy y at al- Siasiy y ah al- lslam iy y ah, The Anglo -
Egypt ion Book Shoop, Cairo, 1960, hlm . 11. 4 Dr. M.S. al- 'lw a, fi al- Nizam al- Siasiy Liddaulah al- lslam iy ah, al- Ahram al- Tij ariy y a, Cairo,
1975, hlm . 25.
1. R. St rot hm ann secara berani m enyat akan bahawa I slam ialah sist em agam a dan polit ik. I ni kerana pengasasnya ialah seorang Nabi. la j uga m erupakan
t okoh polit ik yang berwibawa at au dengan kat a- kat a lain seorang negarawan. 5
2. Dr. Schacht pula m enj elaskan bahawa apa yang dim aksudkan dengan I slam adalah lebih luas daripada sat u agam a. la j uga m erangkum i t eori- t eori perundangan dan polit ik. Secara keseluruhannya dapat dikat akan bahawa I slam ialah sist em budaya hidup m anusia yang lengkap m erangkum agam a dan
pem erint ahan secara sepadu. 6
3. Sir T. Arnold m enj elaskan bahawa Nabi Muham m ad s.a.w. it u dalam wakt u yang sam a ialah seorang ket ua agam a dan seorang ket ua negara. 7
4. D.B. MacDonald pula m enyebut bahawa pada zam an it u t erbent uklah sebuah negara I slam yang pert am a di Madinah dengan m elet akkan prinsip- prinsip asas perundangan I slam . 8
Walaupun di sini t idak dibent angkan pendapat para ulam a I slam bagi m engukuhkan bukt i bahawa I slam yang dibawa oleh Rasulullah s.a.w., m encakupi agam a dan pem erint ahan secara sepadu, t et api pendapat sebahagian penulis barat yang t idak I slam it u adalah cukup unt uk m em bukt ikan it u sem ua. I ni kerana j ika diket engahkan pandangan ulam a- ulam a I slam sahaj a, m aka ram ai akan m enuduh bahawa it u pendapat pihak I slam sendiri, past i m enyebelahi I slam .
Dari aspek sej arah, aspirasi daripada kedua- dua bai'ah Aqabah pert am a dan Aqabah kedua, t erut am anya Aqabah kedua it u di ant ara Nabi Muham m ad s.a.w., dengan perwakilan Madinah m engandungi pengert ian polit ik yang besar. I ni kerana
bai'ah it u m enj adi asas ke arah penubuhan " Negara I slam pert am a" di Madinah. 9 Ant ara kandungan ut am a dalam bai'ah Aqabah kedua it u ialah pengakuan perwakilan
Madinah unt uk berim an dengan Allah, Rasul, t aat set ia, bersedia m em pert ahankan
I slam dan Rasul dan sedia berperang m em pert ahankan m aruah dan kesucian I slam . 10 Jika dit elit i kandungan perj anj ian Aqabah it u, t ernyat a benar bahawa obj ekt if
Rasulullah s.a.w., ke arah m eningkat kan daya usaha bagi m enghadapi sebarang t indakan perset eruan ke at as I slam yang dibawanya, sekalipun t erpaksa berperang. Daya usaha begini m erupakan kerj a- kerj a polit ik yang sering dilakukan dalam sesebuah m asyarakat yang t erat ur at au boleh disebut sebagai m asyarakat
berpolit ik. 11 Bert it ik t olak daripada ba’iah Aqabah yang m erupakan asas kepada sist em
pem erint ahan Rasulullah s.a.w., dan kem udian disusuli dengan penghij rahan baginda dari Makkah ke Yat hrib ( Madinah) , berm ulalah sebuah kuasa I slam yang syum ul iait u dim ulai dengan penerim aan para penduduk t erhadap Rasulullah s.a.w., sebagai ket ua t ert inggi di Yat hrib. Di Yat hriblah dit urunkan ayat - ayat wahyu yang m encakupi segala bidang pem erint ahan dan perundangan ( Tasyri’) . Ayat - ayat t ersebut m enj adi asas m ewuj udkan perlem bagaan negara secara t erat ur. Para m uslim in m eruj uk kepada Rasulullah s.a.w. bagi m enyelesaikan seluruh perm asalahan hidup. Maka at as dasar
5 The Encyclopaedia of I slam , j il. 14, hlm . 350.
6 Encyclopaedia of Sciences, j il. VI I I , hlm . 383.
7 Sir. T. Arnold, The Caliphat e, Ox ford, 1924, hlm . 60. 8 D.B. MacDonald, Dev elopm ent of Muslim Theology , Jurisprudence, and Const it ut ion Theory ,
New York, 1930, hlm . 67. 9 Dr. M.S. al- 'lw a, fi Nizam , hlm . 23.
10 I bn Hisyam , Sirah, bersam a Syarh: al- Raud al- Unuf, j il. I . Kaherah. 1914, hlm . 274- 278.
11 Dr. Moham m ed Taha Badaw i, Frudh I lm iy y ah fi Tafsir Alaqat al- Harb w a al- Salam , Univ ersit i of Beirut , 1974, hlm . 9.
it u, Rasulullah sebagai ket ua t ert inggi, m enguasai seluruh bidang kuasa perundangan, perlaksanaan dan kehakim an. 12
Walaupun t erdapat perbezaan t ert ent u di kalangan m azhab at au kelom pok- kelom pok dalam I slam t ent ang t eori polit ik, t erut am anya di kalangan kelom pok besar sepert i Ahli al- Sunnah dan Syi’ah um pam anya, t et api keseluruhan kelom pok I slam sependapat bahawa Nabi s.a.w., sem asa hidupnya m enguasai dua bidang kuasa t erbesar iait u bidang kuasa keagam aan dan polit ik/ pem erint ahan. At as dasar inilah diasaskan kaedah- kaedah yang bersangkut an dengan Negara I slam . Dalam kont rak ini, keraj aan m erupakan sebuah inst it usi besar yang m engat ur hubungan individu dengan m asyarakat , kem udian dalam m asa yang sam a m enghubungkan m ereka
dengan Khaliq ( Allah) . 13 Berm ula dengan hubungan- hubungan dengan Allah s.w.t ., yang bakal dit ent ukan balasannya pada hari akhirat , m aka t erbinalah pem ikiran
berm asyarakat dan bernegara dalam I slam . I ni m erupakan rahsia pengut usan Rasul, Kit ab dan t anggungj awab bagi m em ant apkan hubungan- hubungan t ersebut . 14
I ni kerana m anusia t idak akan dibiarkan t anpa sist em yang t erat ur dalam perj alanan m enem ui Allah s.w.t .
Sem ua ini m em bukt ikan bahawa Rasulullah s.a.w., ialah Nabi dan ket ua negara yang berdaulat . Baginda berperanan m engat ur kehidupan seluruh m uslim ke arah kebaikan unt uk agam a dan dunia m ereka. Dalam hal- hal pem bangunan, baginda m engat ur perhubungan ant ara individu dan m asyarakat . Melaksanakan urusan sivil m ahupun j enayah. Menent ukan perunt ukan- perunt ukan dalam urusan hak m ilik, t erm asuk urusan keselam at an dan pert ahanan. Oleh it u, sem ua perm asalahan yang m enyangkut urusan negara t erdapat dalam syariat I slam yang dikem ukakan oleh Rasulullah s.a.w. Ant ara persoalan yang paling pokok t erm asuklah urusan peperangan, perdam aian, perj anj ian, urusan t awanan, bait al- m al ( perbendaharaan
negara) , pent adbiran, kehakim an, penggubalan undang- undang dan hukum an. 15 Keseluruhannya m em bukt ikan bahawa Rasulullah s.a.w., t elah m enegakkan
sebuah negara yang bersist em dan cukup sem purna. Sem ua ini m eruj uk kepada kesem purnaan I slam it u sendiri yang m erupakan aqidah, ibadah dan sist em ( nizam ) . Malahan t idak dapat disangkal bahawa sist em yang dibawa oleh Rasulullah s.a.w. yang t erdapat dalam al- Qur'an dan al- Sunnah, sebenarnya t elah dilengkapi dengan persediaan- persediaan unt uk dilaksanakan, kalau t idak ia hanya sist em yang berbent uk t eori sem at a- m at a. Tidak ada nilai dari aspek perlaksanaan, dan keadaan ini t idak loj ik sam a sekali. Berasaskan kepada realit i Sirah Nabi, begit u j elas bahawa Rasulullah s.a.w., t elah m engasaskan kaedah- kaedah bagi sebuah negara yang bersist em , dan cukup sem purna. Kesem uanya berdasarkan keperluan, dan perlaksanaan arahan wahyu yang dit urunkan, sert a m engikut kepent ingan um um yang difikirkan oleh Rasul. 16
I N STI TUSI KH I LAFAH I SLAM I YAH
Menurut Ensiklopedia dan kam us- kam us bahasa sepert i Lisan al- Arab, al- Taj , al- Sihah, al- Faiq, al- Nihayah dan lain- I ain, ist ilah khilafah berasal dari kat a dasar khalafa
12 Anuar al- Rifaei, al- lslam fi Hadharat ihi w a Nuzum ihi, Dar al- Fikr, Dam syiq, cet . 11, 1982, hlm . 70.
13 Dr. Must afa Hilm i, Nizam al- Khilafah fi al- Fikr al- lslam i, Dar al- Ansar. Kaherah, 1977. hlm . 3. 14 Ibid 15 Muham m ad al- Tahir bin Asy ar, Naqd I lm iy li Kit ab al- lslam w a Usul al- Hukm , Kaherah, hlm .
24. 16 Zafir al- Qasim y , Nizam al- Hukm fi al- Sy ariah w a al- Tarikh j il. 1 Dar al- Nafais, Beirut , 1974,
hlm . 46, 47.
berert i orang yang m enyusul selepas orang t erdahulu, at au penggant i kepada orang
yang lalu. 18 Set erusnya lahirlah ist ilah khalifah iait u pem im pin at au ket ua t ert inggi. Maka at as dasar it u, orang yang m enggant ikan Rasulullah s.a.w., dalam aspek
pim pinan dan perlaksanaan hukum syarak digelar khalifah. 19 Dalam al- Qur'an t erdapat dua t em pat yang m enyebut ist ilah khalifah secara j elas,
iait u:
1. Maksud firm an Allah; ...dan ket ika Tuhanm u berfirm an kepada Malaikat , sesungguhnya Aku m ahu j adikan di bum i it u khalifah. 20
2. Maksud firm an Allah. Wahai Daud! “ Sesungguhnya Kam i j adikan kam u it u khalifah di ruang bum i ini, m aka perint ahkanlah seluruh m anusia it u dengan kebenaran." 21
Dalam al- Qur'an t erdapat ist ilah khalifah dalam bent uk j am ak, iait u beberapa orang khalifah, ant aranya m aksud firm an Allah, ... dan Dialah yang m enj adikan beberapa khalifah di bum i ini. 22
Walau bagaim anapun Khilafah dalam kont eks yang lebih luas, ialah pim pinan bagi negara I slam . la diberikan berbagai- bagai definisi yang berlainan gaya bahasa t et api
m em beri persam aan ert i. 23 Beberapa pem ikir I slam t em am a t urut m enghuraikan pengert ian Khilafah, ant aranya:
1. I bn Khaldun: Menurut beliau Khilafah ialah t anggungj awab kepim pinan ke at as
seluruh m asyarakat berdasarkan pandangan syarak, dalam urusan keakhirat an dan keduniaan m ereka. I ni kerana seluruh t indak laku di dunia dalam perhit ungan syarak m em punyai kait an dengan keadaan yang bakal dit em ui di akhirat . Sebab ia m erupakan t anggungj awab dari Allah dalam m em elihara agam a dan polit ik
dunia. 24
2. Al- Mawardi: Bagi beliau Khilafah ialah urusan pim pinan yang diperunt ukkan bagi m enggant ikan t ugas kenabian dalam m em elihara agam a dan polit ik dunia. 25
3. I bn Hazm : Menurut beliau perkat aan I m am sekiranya disebut secara t unggal, ia past i berm aksud " I m am Agung" iait u khalifah, t et api sekiranya m ahu dim aksudkan dengan im am - im am yang lain, m aka perlu dipadukan dengan perkat aan- perkat aan lain supaya m aksudnya khusus, sepert i im am sem bahyang, im am agam a dan
sebagainya. 26
AN TARA SI STEM KH I LAFAH D AN SI STEM - SI STEM YAN G LAI N
Kalau dibandingkan secara m enyeluruh di ant ara sist em Khilafah yang dikem ukakan oleh I slam dengan sist em - sist em pem erint ahan yang lain yang pernah dikenali oleh m asyarakat m anusia, t erut am a sist em em payar at au sist em kisra yang lahir sem asa, m aka t erdapat ciri- ciri perbezaan yang am at ket ara. Ant aranya, sist em Khilafah m erangkum i dua bidang kuasa yang ut am a iait u keagam aan dan polit ik keduniaan.
17 Dr. A.H. al- Khurbout ly , al- Hadarah al- Arabiy y ah al- lslam iy ah, Mak t abah al- Khanj i, Kaherah, 1975, hlm . 3.
18 Anw ar al- Rifaie. al- lslam , hlm . 77. 19 Dr. A.H. al- Khurbout ly , al- Hadarah, hlm . 3. 20 Al- Qur'an surah al- Baqarah, 2: 30. 21 Al- Qur’an surah Sad, 38: 26. 22 Al- Qur'an surah al- An’am , 6: 165. 23 Zafir al- Qasim y , Nizam , hlm . 119.
24 I bn Khaldun, Muqaddim ah, Kaherah, 1284, hlm . 158- 159. 25 Al- Maw ardi. al- Ahkam al- Sult aniy a. Must afa al- Babi al- Halabi. Kaherah, 1966 Cet . I I , hlm . 5.
26 I bn Hazm , al- Fasl fi al- Milal w a al- Nihal. Kaherah.
Sedangkan sist em em payar dan lain- lainnya m em punyai kuasa yang t erbat as, dalam t anggungj awab ke at as seluruh rakyat , berasaskan kepada pem ikiran sem at a- m at a,
bagi m encapai kepent ingan duniawi. 27 Dengan kat a- kat a lain, kebanyakan pem erint ah di dunia yang bert am adun ini,
m enj alankan pem erint ahan m enggunakan undang- undang polit ik yang diput uskan oleh ahli- ahli fikir dan pem besar negara, m em buat sem ua orang pat uh dan t unduk pada hukum an t ersebut . Manakala sist em Khilafah, ia diikat rapat oleh undang- undang agam a bersifat syarak, di m ana khalifah m ent adbir um at sebagai m enggant ikan Rasul s.a.w., pem bawa syariat it u. Dari aspek ini Khilafah m erangkum i
asas- asas pim pinan. 28 Walau bagaim anapun, orient alis T. Arnold cuba m engem ukakan kaj ian perbandingannya t ent ang sist em Khilafah di Tim ur dengan Em payar Rom ania
suci di Barat , kat anya, " Kedua- kedua sist em berdasarkan kekuat an agam a, cum a em payar suci bukanlah sesuat u yang baru lahir, bahkan ia adalah lanj ut an daripada Em payar Wat hani ( keberhalaan) yang lalu j uga. 29 Di Barat j uga t erdapat dua
pem erint ah, pert am a pem erint ah duniawi iait u Maharaj a, dan kedua, pem erint ah rohani ( spirit ual) , iait u Pope. Sedangkan khalifah ialah pem erint ah polit ik yang m enguasai kedua- dua bidang kuasa duniawi dan rohani ( keagam aan) . Walaupun dem ikian kuasa keagam aan di sekit ar m em elihara perlaksanaan kesucian agam a, m enghukum para pesalah, m engisyt iharkan j ihad dan m engim am kan solat . Berlainan pula dengan Pope yang dianggap m anusia suci yang paling t inggi, sehingga boleh m engam pun segala dosa orang- orang yang berdosa. Dialah sum ber ruj ukan paling t inggi bagi hal- hal keagam aan. 30
Walau bagaim anapun keadaan ini am at ket ara perbezaannya dengan khalifah
I slam . I ni kerana sum ber hukum paling t inggi bagi inst it usi Khilafah ialah al- Qur'an dan al- Sunnah. 31
I ni berert i khalifah dalam kont eks I slam t idaklah m em punyai apa- apa keist im ewaan peribadi. Jawat an yang disandang t idak m elet akkan ia sebagai orang yang paling t inggi at au paling ist im ewa di hadapan Tuhan, kerana ukuran t inggi rendah seseorang m uslim , sam a ada pem erint ah at au rakyat biasa ialah t aqwa. I ni berasaskan m aksud firm an Allah s.w.t ., “ Sesungguhnya yang paling m ulia kam u disisi Allah ialah orang yang paling t aqwa, sesungguhnya Allah it u Maha Menget ahui lagi
Maha Bij ak" . 32 Ant ara kandungan ucapan Rasulullah s.a.w. dalam “ Haj j at u al- Wada." m enj elaskan, “ Tuan- t uan sekalian! apakah t idak Tuhan Kam u it u Esa, apakah t idak
bapa ket urunan kam u sat u, apakah t idak ada sebarang kelebihan bagi seseorang berbangsa Arab, dari seorang bukan Arab, t idak pula yang berkulit m erah, ke at as yang berkulit hit am m elainkan dengan t aqwa." 33 Penj elasan ini m em bukt ikan bahawa
pangkat dan kedudukan t idaklah m enj adi pengukur t inggi rendah at au hina m ulia seseorang dari perspekt if I slam . Malahan yang m enj adi penent u sebenarnya ialah t ahap ket aqwaan dan im an seseorang kepada Allah s.w.t .. Sem uanya m enunj ukkan dasar persam aan yang digariskan oleh I slam unt uk m enj am in ert i keadilan dan keharm onian sebenar. Kit a lihat penghayat annya begit u j elas daripada kandungan ucapan dasar Khalifah Abu Bakar r.a. ket ika m enggariskan m asa depan pem erint ahannya ket ika m ula- m ula dilant ik m enj adi ket ua negara, ant aranya: " ...orang- orang yang lem ah pada anggapan kam u, adalah ia kuat pada anggapanku,
27 Dr. A.H. Khurbout ly , al- Hadarah. hlm . 4. 28 Jurj i Zaidan. Tarikh al- Tam adun al- I slam i. j il. I I , cet . al- Hilal. Kaherah. hlm . 127 29 T. Ar nold: The Caliphat e. Ox ford. 1924. hlm . 10.
30 I bid. 31 A.A. Mansor, Nuzum al- Hukm Wa al- I darah fi al- Sy ariah al- lslam iy ah, Beirut , cet . I I , 1971.
hlm . 43. 32 Al- Qur’an, surah al- Huj urat 49: 13.
33 Musnad I m am Ahm ad, Jil. 3. Beirut , 1978/ 1938, cet . 2, hlm . 313. Lihat j uga Ham idullah. al- Wat haiq al- Siasiyyah.
m aka aku m est i m enunaikan haknya. Sebaliknya orang- orang yang kam u sangka kuat it u, sebenarnya ia lem ah buat ku, hingga aku bersedia m engam bil haknya." 34
PEN D APAT M AZH AB- M AZH AB D ALAM I SLAM TEN TAN G I N STI TUSI KH I LAFAH
Bert olak daripada fakt a sej arah, bahawa seluruh m uslim in t anpa m elihat kepada perbezaan m azhab, kefaham an, aliran polit ik dan kecenderungan, sam a- sam a berpendapat , bahawa m elant ik seorang penggant i Nabi s.a.w., sebagai pem im pin dan ket ua negara m erupakan suat u kem est ian. I ni berert i m enegakkan sist em Khilafah adalah waj ib dan sat u kewaj ipan suci dari segala kewaj ipan yang lain, kerana dalam perist iwa Saqifah ( Saqifah: ialah balai Bani Saidah, sebuah dewan t em pat perhim punan di Madinah, paling t erkenal set elah digunakan sebagai t em pat pem ilihan Khalifah Abu Bakar al- Siddiq r.a. m enj adi ket ua negara I slam selepas wafat Rasulullah s.a.w., pada t ahun 11 H/ 632M.) , seluruh kaum m uslim in sam a ada Muhaj irin m ahupun Ansar, sam a- sam a sepakat t ent ang pent ingnya m elant ik ket ua negara bagi
m enggant ikan Rasulullah. 35 Cum a t it ik perm asalahan yang sering m enj adi pert ikaian di kalangan m azhab-
m azhab at au kum pulan- kum pulan I slam dari dahulu hingga kini ialah bagaim anakah cara pem ilihan seseorang khalifah it u. Apakah harus dipilih secara bebas, at au t erdapat sesuat u ket ent uan t ert ent u yang dij elaskan oleh al- Qur'an at au al- Sunnah Rasulullah s.a.w., sej ak dahulu ...?
Di kalangan m azhab- m azhab I slam , t erdapat dua kum pulan besar yang begit u m enonj ol dan m em pert ahankan pandangan m asing- m asing. Kum pulan t ersebut ialah Syi’ah dan Ahli al- Sunnah wa al- Jam aah.
PEN D APAT SYI ' AH
1. Menegakkan I m am ah at au Khilafah adalah waj ib kerana ia adalah rukun agam a.
2. Seseorang I m am / khalifah t idak boleh dipilih secara bebas, kerana Nabi s.a.w. pernah m enyebut kan ( m enent ukan) perkara t ersebut .
3. Saiyidina Ali bin Abi Talib, t okoh pert am a yang dinaskan sebagai gant i Rasulullah s.a.w.
4. 36 Seseorang I m am / khalifah waj ib bersifat m aksum .
Tuj uan golongan Syi'ah pada perm ulaannya ialah m enunt ut hak Ali bin Abi Talib r.a. sebagai khalifah selepas Rasulullah s.a.w.. Akan t et api apabila Saiyidina Ali r.a. m enj adi khalifah, m ereka m elakukan sedikit perubahan, iait u Ali sebagai penerim a wasiat , dan I m am ; dengan berhuj j ahkan, bahawa I m am ah bukanlah sem at a- m at a perm asalahan kepent ingan yang berhubungkait dengan pem ilihan um um , t et api ia adalah m asalah usul aqidah, ia m erupakan rukun agam a yang t idak harus sam a sekali
34 I bn al- At hir, al- Kam il fi al- Tarikh, j il. 2, Kaherah, 1349, hlm . 224- 225. 35 Dr. I brahim Ahm ad al- Adaw i, al- Nuzum al- I slam iy ah. Anglo al- Misriy ah, Kaherah, 1972, hlm . 140.
36 Zafir al- Qasim i, Nizah al- Huk m , hlm . 397. Pet ik an dari “ Kit ab Ay ah al- Sy iah” k arangan Mohsen al- Am in, dalam t aj uk: I t ikad m ereka t ent ang I m am ah dan Khilafah, j il. I : “ Bahaw a
I m am selepas Rasulullah s.a.w ., ialah sepupunya Ali bin Abi Talib, kerana ia naskan begit u dalam perist iw a al- Ghadir; dengan perint ah Allah." Lihat j uga, Syeikh Moham m ad Hussain al- Zain, al- Syiah fi al- Tarikh. Beirut , 1979, hlm . 45.
diabai at au dilupakan oleh Rasulullah s.a.w., dan t idak m unasabah Rasul m enyerahkan urusan t ersebut kepada budi bicara m asyarakat um um . 37
PEN D APAT AH L AL- SUN N AH W A AL- JAM A' AH
Rat a- rat a kum pulan Ahl al- Sunnah wa al- Jam a'ah pada peringkat awal m engandungi golongan Muhaj irin dan Ansar. Keseluruhan Ahl al- Sunnah berpendapat bahawa Rasulullah s.a.w., t idak pernah m enyat akan secara t erang t ent ang siapakah di kalangan para pengikut nya yang dicadangkan sebagai penggant inya kelak. Baginda j uga t idak m enyat akan kaedah yang waj ib digunakan dalam pem ilihan seorang pem erint ah at au yang dikenali selepas it u sebagai khalifah. 38
Begit u j uga Baginda Rasulullah s.a.w. t idak pernah m enent ukan secara t epat syarat at au krit eria t erperinci yang harus dipenuhi oleh bakal- bakal calon khalifah. Cum a yang boleh disebut sebagai arahan Rasulullah s.a.w., dalam kont eks ini ialah kaedah- kaedah am yang waj ib diam bil kira oleh seseorang pem erint ah I slam dalam m enj alankan pem erint ahan. I ni t erm asuk m engam bil kira ciri- ciri m oral dan kesopanan I slam yang waj ib dipegang secara bersam a di ant ara pihak pem erint ah
dengan pihak yang kena perint ah ( rakyat ) . 39 Bukan sahaj a al- Qur'an, m alahan al- Sunnah j uga t idak m engem ukakan sesuat u yang t erperinci t ent ang form at sist em
yang m est i diut arakan dalam negara I slam . 40 Apa yang dit erangkan ialah kaedah- kaedah am sahaj a. Sebagai cont oh, dalam al- Qur'an banyak ayat m em bayangkan
cara pem erint ahan yang baik, ant aranya; m aksud firm an AlI ah s.w.t . “ Taat lah akan Allah dan t aat lah akan Rasul, dan pem im pin- pem im pin dari kalangan kam u" . 41
Walaupun dalam kum pulan yang sam a, golongan Muhaj irin berbeza pendapat dengan golongan Ansar dari aspek t anggapan dan penilaian kelayakan. Kalangan Muhaj irin m erasa m ereka lebih layak daripada orang lain. Alasan yang dipegang ialah m ereka m erupakan orang pert am a berim an dengan Nabi s.a.w. sebelum orang lain berbuat begit u. Mereka orang pert am a m enanggung sabar m enerim a kezalim an bersam a- sam a Rasulullah s.a.w.. Mereka t idak gent ar walaupun bilangan m ereka m asih kecil. Mereka j uga berket urunan Quraisy yang berert i sepanj ang m asa m enj adi pem im pin. 42
Sekiranya pem im pin dipilih dari kum pulan lain, sudah t ent u kum pulan- kum pulan lain j uga akan bangun bersaing, lalu akan m elet us kekacauan dalam negeri. 43
37 Al- Sy aharast ani, al- Milal w a al- Nihal, j il. I , Mak t abah al- Hussain al- Tij ariy ah, Kaherah, 1948, hlm . 234.
38 A. Ali Mansor, Nuzum al- Hukm , hlm . 245. Lihat j uga: Dr. M.S. al- I w a, dlm . fi al- Nizam al- Siasi, hlm . 39.
39 I bid. 40 I bid.
41 Al- Qu’.an surah al- Nisa’ 4: 56, huraian oleh Dr. A.H. al- Khurbout ly , dlm . al- Hadarah al- Arabiyah. hlm . 6- 7.
42 Al- Tabari, Tarik h al- Rusul w a al- Muluk . ( Tahqiq Muham m ad Abu al- Fadhl, Kaherah, 19, j il. I I I , hlm . 309.
43 Anuar al- Rifaie, al- I slam fi Hadharat ihi, hlm . 79.
PEN D APAT GOLON GAN AL- KH AW ARI J *
Jawat an khalifah hendaklah dibuat secara pilihan bebas. Jika seseorang m uslim dipilih m enj adi khalifah, ia t idak boleh m elet akkan j awat annya. Seseorang khalifah j uga t idak sem est inya berbangsa Quraisy, m alahan j awat an t ersebut boleh dipegang oleh
sesiapa sahaj a walaupun oleh seorang ham ba yang berkulit hit am . 44 Seseorang yang dipilih m enj adi khalifah waj ib m em at uhi perint ah selengkapnya; kalau t idak, ia waj ib
dipecat . 45 Dengan dem ikian golongan Khawarij m em punyai t eori yang berlainan daripada Syi'ah yang m engkhususkan j awat an khilafah hanya bagi kalangan keluarga
Nabi s.a.w. sahaj a. la j uga m em punyai t eori yang berlainan dengan kalangan Ahl al- Sunnah yang kebanyakannya m enet apkan syarat berbangsa Quraisy. 46 Walau
bagaim anapun, dalam banyak kum pulan, kum pulan Khawarij ini t erlalu ekst rim , kerana bersikap segera m engkafirkan orang- orang yang t idak sealiran dengan m ereka. Selepas perist iwa Tahkim m ereka m engkafirkan Saiyidina Ali bin Abi Talib, dan Mu'awiyah bin Abi Sufian. Mereka j uga m engkafirkan Talhah, al- Zubair, dan
Saiyidat una Aisyah r.a. 47 Mereka j uga m ewuj udkan beberapa syarat ke at as khalifah, ant aranya, sekiranya khalifah m enyeleweng dari j alan yang baik, dan lari daripada
kebenaran, ia waj ib dipecat at au dibunuh. Mereka m engharuskan dunia ini berj alan t anpa m em punyai ket ua langsung, sekiranya perlu dilant ik, ia boleh dilant ik daripada seorang ham ba at au m erdeka at au
nabat 48 at au Quraisy. Risiko daripada t eori Khawarij yang m em ungkinkan rakyat m em ecat at au m em bunuh ket ua negara yang dirasakan t elah m elakukan
penyelewengan, banyak m eninggalkan kesan negat if kepada perlem bagaan polit ik
I slam selepas pem erint ahan khalifah Abu Bakar al- Siddiq r.a. Seorang penulis Pakist an, Khuda Bukhsh berpendapat , bahawa kesan t eori ini m enggerakkan para pem beront ak bert indak m em bunuh khalifah Ut hm an bin Affan r.a. apabila
disangkakannya dia t elah m engubah dan m enukar polit iknya. 49
PEN D APAT GOLON GAN AL- M URJlAH
Golongan al- Murj iah ialah kum pulan yang bersikap t idak m enyebelahi m ana- m ana pihak. Tidak bersam a keraj aan dan t idak pula m enent angnya. 50 Mereka t idak
m engkafirkan seseorang yang berperang unt uk m endapat kuasa sepert i sikap
Al- Khaw arij ialah k um pulan I slam y ang ada k ait an dengan t ragedi “ Perang Siffin" ant ara Ali bin Talib dengan Mu’aw iyah bin Abi Sufian pada t ahun 37H. Pada peringkat aw al, al- Khaw arij adalah kalangan t ent era Saiyidina Al,. t et api akhirnya berpecah m eninggalkan barisan, konon t idak berpuas hat i dengan kedudukkan t ahkim ant ara Ali dan Mu’aw iyah. Buat perm ulaannya, Khaw arij lebih m erupakan kum pulan polit ik, t et api m eningkat m enj adi kefaham an agam a. Ant ara prinsipnya, ialah m engkafirkan orang- orang I slam yang t idak sehaluan dengan m ereka, hingga ke t ahap m engkafirkan Saiyidina Ali, Mu’aw iyah, Am ru al- As dan lain- I ain, sert a m enghalalkan darah m ereka.
44 I bid., hlm . 80. 45 I bid. 46 I bid.
47 Dr. A.H. Khor bout ly , al- Hadarah, hlm . 8. ** Sat u suk u bangsa buk an berdarah Arab y ang m erupak an im igran k e k aw asan negeri I raq pada zam an purba.
48 Al- Sy aharst ani, al- Milal w a al- Nihal, j il. I I , Kaherah 1948/ 1368, hlm . 174. 49 Khuda Bukhsh, Cont ribut ions t o t he Hist ory of I slam ic Civ ilizat ion, Calcut t a, 1930, j il. I I , hlm .
159. 50 Anw ar al- Rifaie, al- I slam fi Hadharat ihi, hlm . 81.
golongan Khawarij . Pada m ereka, khalifah- khalifah sem uanya m ukm in, t idak boleh dit ent ang. Alasannya, kerana kit a t idak dapat m enent ukan yang m ana yang bet ul.
Kit a harus m enyerahkan urusan m ereka keseluruhannya kepada Allah sem at a- m at a. 51 Golongan Murj iah berpendapat bahawa golongan Khawarij , Syi'ah dan Bani Um aiyah
sem uanya berim an, kerana seset engahnya bet ul dan seset engahnya salah. Tet api sukar unt uk dipast ikan yang m ana sat u. Oleh it u m enyerah saj a urusan m ereka kepada hari kiam at . 52 Maka at as dasar sedem ikianlah klt a dapat i sikap m ereka
t erhadap pem erint ahan Bani Um aiyah lebih m irip ke arah m enyokong, t et api sokongan negat if bukan posit if. 53
PEN D APAT GOLON GAN AL- M U' TAZI LAH
Pada peringkat awalnya, golongan Mu't azilah sem at a- m at a lahir sebagai kum pulan agam a, t idak m enyent uh soal polit ik. I ni berbeza daripada Khawarij , Syi'ah at au Murj iah. Cum a pada dekad- dekad berikut nya barulah m ereka m ulai m encam puradukkan dokt rin agam a dengan beberapa prinsip polit ik, khususnya
perm asalahan Khilafah at au I m am ah. 54 Menyent uh perm asalahan Khilafah at au I m am ah, golongan Mu't azilah
berpegang kepada prinsip bahawa m anusia m em punyai kebebasan. Um at berhak m em ilih ket ua m ereka, kerana al- Qur'an t idak pernah m enyent uh t ent ang sifat yang m est i ada pada pem erint ah I slam secara t erperinci. Walau bagaim anapun m ereka t idak sekat a t ent ang syarat berbangsa Quraisy bagi seseorang ket ua. Mereka berhuj ah bahawa Hadit h yang berm aksud, “ I m am - im am it u hendaklah berbangsa Quraisy" , t idak m ut awat ir, kerana kalau ia bet ul- bet ul m ut awat ir, sudah t ent u
golongan Ansar t idak cuba bersaing dengan Muhaj irin dalam soal Khilafah. 55 Malahan Saiyidina Um ar bin al- Khat t ab sendiri m engharuskan perlant ikan ket ua dari kalangan
ham ba, kat anya, “ kalau sekiranya Salim ham ba kepada Huzaifah m asih hidup nescaya aku m elant iknya." 56 Secara keseluruhannya pandangan golongan Mu’t azilah dalam
pem ilihan ket ua sepert i yang dirum uskan oleh al- Mas’udi, iait u bahawa pem im pin adalah pilihan um m ah. I ni kerana Allah t idak m enent ukan j awat an t ersebut kepada seseorang. Cum a t erserah kepada um m ah m em ilih seseorang bagi m elaksanakan perint ah- perint ah- Nya. Tanpa m engam bil kira sam a ada ia daripada golongan Quraisy at au bukan yang pent ing ia beragam a I slam , adil dan berim an. Mereka t idak m engam bil kira persoalan nasab ( ket urunan) . Dan sem ua orang bagi seluruh zam an
m est i berbuat dem ikian. 57
BI D AN G KUASA KH ALI FAH
Khalifah sebagai ket ua negara m em punyai bidang kuasa yang cukup luas, lebih- lebih lagi ia m erangkum i kedua- dua bidang kuasa agam a dan polit ik. Jika diruj uk kepada sej arah khulafa al- Rasyidin, bidang kuasa yang pernah diam anahkan sekurang- kurangnya enam bidang, iait u:
51 I bid. 52 I bn al- I bri, Tarikh Mukht asar al- Dual, al- Mat ba'ah al- Kat holik iy ah, Beirut , 1890, hlm . 166.
53 Anw ar al- Ridaei, al- I slam fi Hadharat ihi, hlm . 81. 54 Dr. A.H. Khor bout ly , al- Hadarah al- Arabiy ah, hlm . 10. 55 Anw ar al- Rj faie, al- lslam fi Hadharat ihi. 56 Zafiral- Qasim i, Nizam al- Hukm , hlm . 197. 57 Al- Ma'udi, Muruj al- Zahab w a Maadin al- Jaw har, j il. I I I , hlm . 155.
1. Mem elihara dan m enj aga agam a, m erangkum i urusan solat , zakat , puasa, haj i, t indakan ke at as gej ala m urt ad, pelam pau dan m engisyt iharkan j ihad,
um um nya m em pert ahankan kesucian agam a dan um at nya. 58
2. Melaksanakan hudud dan pengadilan. Bagi t uj uan ini, khalifah m enj alankan t ugas di ibu negara. Bagi daerah- daerah yang j auh, pegawai- pegawai kanan khalifah yang biasanya dikenali sebagai Wali at au Am il m ewakili khalifah m enj alankan t ugas.
3. Urusan pert ahanan dan keselam at an. Sebagai khalifah yang j uga panglim a agung angkat an bersenj at a negara, seseorang khalifah bert anggungj awab ke at as sem ua urusan pert ahanan dan keselam at an negara.
4. Pem ungut an cukai dan perbelanj aan negara. Sist em dan arahan pem ungut an cukai negara adalah m engikut arahan khalifah, begit u j uga dengan agihan dan perbelanj aan. Oleh sebab khalifah m erupakan ket ua negara I slam yang dipilih berasaskan pada kekuat an im an dan t aqwa, m aka t ugas khalifah yang m elibat kan ekonom i dan kewangan t idak m em erlukan pengawas t ert ent u, kecuali agam anya dan j uga kadangkala rakyat j elat a.
5. Perlant ikan kakit angan keraj aan. I ni t erm asuk perlant ikan para m ent eri, hakim , Gabenor, dan sebagainya, begit u j uga urusan pem ecat an pegawai berkenaan sekiranya perlu.
6. Mengawal perj alanan seluruh pet ugas- pet ugas negara, dan biasanya khalifah dibant u oleh kakit angan t ert ent u bagi m endapat m aklum at lengkap t ent ang
seluruh keadaan dalam negara. 59
Segala bidang kuasa khalifah yang disebut kan it u dalam m asa yang sam a, m erupakan obj ekt if bagi sesebuah keraj aan I slam . I ni kerana apa yang sering disebut oleh para fuqaha I slam , obj ekt if ut am a pem erint ahan I slam ialah m enegakkan agam a
dan m ent adbir kepent ingan rakyat j elat a. 60 Oleh it u, m enyelesai perm asalahan dan m elaksanakan kepent ingan rakyat , sam a ada m uslim at au bukan m uslim dikira
sebagai t ugas t erpent ing seseorang pem erint ah I slam . Lalu, nilainya t idak kurang daripada t anggungj awab m enegakkan agam a. I ni kerana rat a- rat a dalam al- Qur'an, apabila Allah s.w.t . m enj elaskan t ent ang kebahagiaan hidup di dunia dan di akhirat , ia sering dihubungkait kan dengan t ahap ket aat an kepada- Nya dan m enj auhi larangan- Nya. Dalam kont eks ini, pem erint ah selaku orang yang diberi kuasa, waj ib m em perlihat kan t indak- t anduk yang m engarah rakyat kepada kebaikan bagi kedua- dua dim ensi, duniawi dan ukhrawi. Sesuai dengan pem erint ah m em ikul t ugas
m ewuj udkan kem aslahat an rakyat dan m enolak keburukan yang m enim pa m ereka. 61 Sebenarnya, kalau dilihat kepada keseluruhan bidang kuasa khalifah dalam
I slam at au yang disebut sebagai m at lam at at au obj ekt if pem erint ahan I slam , m aka akan j elas bet apa unik dan unggulnya keadaan- keadaan yang bakal dicapai m elalui sist em Khilafah, kerana apa j ua perm asalahan yang t im bul dalam negara yang m engam alkan sist em Khilafah pada dasam ya diruj uk kepada al- Qur'an dan al- Sunnah. Jadi, sudah past i kedua- dua asas ruj ukan ini cukup sem pum a dan t idak ada kelem ahan apa pun, sebab ia dat ang dari Allah yang Maha Sem pum a dan di bawah pem eliharaan- Nya. Maksud firm an Allah, " Kam ilah yang m enurunkan al- Zikr ( al-
Qur'an) dan Kam ilah yang m em eliharanya . 62 "
58 Dr. Must afa al- Fafeiy , Hadarah al- Arab fi al- Usur al- lslam iy ah, al- Zahirah, Dar al- Kit ab al- Lubnan, 1968, hlm . 114.
59 lbid., hlm . 14- 115. Lihat j uga, al- Maw ardi, al- Ahk am , hlm . 15- 16. 60 Dr. M.S. al- I w a, fi al- Nizam , hlm . 96.
61 I zzu al- Din bin Ab. Salam , Qaw aid al- Ahkam , Kaherah. 1968, hlm . 11. 62 Al- Qur’an, surah al- Hij r, 15: 9
KED UA: I SU- I SU KON TROV ERSI PEN D AH ULUAN
Terdapat berbagai- bagai pendapat yang dikem ukakan oleh pengkaj i, pem ikir, ahli polit lk dan penganalisis sist em pem erint ahan t erhadap keraj aan Khulafa al- Rasyidin, berm ula daripada khalifah Abu Bakar al- Siddiq, Um ar bin al- Khat t ab, Ut hm an bin Affan dan Ali bin Ali Talib r.a. Apa yang sering m enj adi fokus para pengkaj i sej arah pem erint ahan I slam ialah di sekit ar pim pinan dan pem ilihan pem im pin ( I m am / khalifah) bagi sesuat u peringkat pem erint ahan I slam . Bukan sesuat u yang aneh sekiranya para pengkaj i m enum pukan pada perm asalahan I m am ah at au Khilafah, kerana apa yang j elas daripada sej arah pem erint ahan I slam selepas Rasulullah s.a.w., bibit - bibit perselisihan um at I slam , pada akhirnya rat a- rat a berpunca daripada persoalan Khilafah at au pim pinan. Al- I m am Abu Hassan al- Asy’ari m enj elaskan, banyak perkara yang diperselisihkan orang selepas Nabi m ereka, m enyebabkan m ereka berpuak- puak, cum a I slam sahaj a m am pu m enyat ukan m ereka kem bali. Perkara pert am a perselisihan di kalangan m uslim in selepas Nabi m ereka ialah perselisihan t ent ang pim pinan. 63
Pendapat yang ham pir sam a dikem ukakan oleh al- Syahrast ani, yang m enyat akan bahawa perselisihan paling sengit berlaku di ant ara um at I slam ialah perselisihan t ent ang pim pinan, kerana t idak berlaku hunusan pedang dalam I slam yang berpunca daripada asas keagam aan sepert i yang pernah dihunuskan at as soal
pim pinan bagi sefiap Zam an. 64