PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG
© 2015
124
2. Watesan Carita Wayang
Wayang asal kecapna tina bayang, nu hartina nyaéta lalakon wangwangan adeg-pangadegna jelema boh lahirna boh batinna,
diwujudkeun ku peta-peta modél wangwangan jeung dilalakonkeun ku dalang bari dipirig ku gamelan saléndro, ditanceb-tancebkeun dina gebog
cau Danadibrata, 2006: 739.
Wayang nyaéta sarupa jejelemaan tina kulit atawa tina kai nu diibaratkeun anu dilalakonkeunana dina carita Mahabarata, Ramayana, jsté. Dina
pagelaran wayang, Ki Dalang biasana sok dipirig ku gamelan jeung sindén KUBS, 2007: 561.
Nurutkeun Pranowo dina Gumilar 2014, wayang nyaéta salasahiji wangun téater tradisional anu pangbuhunna. Wayang kaasup seni
pagelaran dina wangun drama nu has, nu ngawengku seni sora, seni sastra, seni rupa, seni musik, seni tutur, seni lukis, jeung sajabana. Di
tatar Sunda aya nu disebut wayang golék, nyaéta bonéka nu dijieunna tina kai. Wayang golék nyaéta seni pintonan wayang nu dijieunna tina
bonéka kai, nu populérna di wewengkon Tanah Pasundan.
3. Bagian-bagian Carita wayang
Bagian-bagian carita wayang anu umumna dibagi jadi opat nyaéta: kakawén, murwa, nyandra, jeung antawacana.
a. Kakawén nyaéta tembang dalang dina pagelaran wayang Golék,
ngagunakeun basa Kawi. Eusina mangrupa déskripsi kaayaan adegan nu keur dicaritakeun. Istilah kakawén téh aya ogé nu
nyebutkeun suluk élmu tasawuf, siloka perlambang nu sok dikawihkeun. Piriganana maké laras saléndro atawa pélog. Conto;
“Saurnira tanhana panjang. Sinenggih sabda uninga. Walabakti ya dening asih. Kang asi aja katara.....” Kosasih, 2010: 103.
b. Murwa nyaéta kekecapan bubuka dalang dina basa Kawi, biasana
dipirig ku gamelan nu hawar-hawar Kosasih, 2010: 103. Conto Kalayan asmana Allah nu sifat welas tur asih, Kalayan sifat Rosul,
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG
© 2015
125
diaping ku para Nabi, dijaga ku para Malaikat hibar berkah para Olia pangjurung para karuhun, kuring amit rék mandalangan Soepandi,
1984: 18. Conto murwa dina basa Sunda dalang Abah Abéng Sunarya: “Kuring dalang Ki Kanda Buana, nu puguh indung bapana,
ngadeg di pusering jagat Pawayangan, ngawasa wayang sakotak anu rék dikotéktak, ngawasa bari dikawasa ku Gusti Nu Murba Wisésa, nu
ngadamel bumi, langit sagorombiyanging alam. Anjeunna nu jumeneng, bari teu aya nu ngajenengkeun, mula jadi ti méméh jadi
sakabéh. Anjeunna nu wajib ayana mustahil euweuhna. Teu arah teu enggon, teu ibuan teu ramaan, teu putraan, jumeneng ngadeg ku
Anjeunna..........” Kosasih, 2010: 103.
c. Nyandra nyaéta prolog nu dicaritakeun ku dalang sabada murwa,
ngagambarkeun kaayaan karajaan, kagagahan jeung kaagungan raja, kautamaan sipat jeung dangdanan bari dipirig ku gamelan nu hawar-
hawar. Saperti kieu contona: “Kacarios salebeting padépokan Karang
Kamulyan. Hiji resi kaceluk ka kadang éwu, kakoncara ka janapriya, kajamparing angin-angin. Pandita weruh sadurung winarah, kakasih
Pandita Sidik Mulya, kaparek ingkang putra murid...” Kosasih, 2010:
103.
d. Antawacana nyaéta paguneman atawa dialog antar tokoh wayang
