[KMg
2
Al
2
Si
3
O
10
OH
2
], akan tetapi hanya sebagian kecil saja yang tersedia bagi akar tanaman Tisdale et al. 1985. Sumber K-tersedia bagi tanaman berasal dari
K yang dapat dipertukarkan diikat oleh koloid liat atau humus dan K dalam larutan bentuk ion K
+
Foth 1990. Berdasarkan hasil analisis sifat kimia tanah Tabel 12 dapat diketahui bahwa kandungan K-tersedia untuk semua tapak
populasi alam P. merkusii strain Tapanuli tergolong sangat tinggi. Tabel 12 Kandungan K-tersedia pada lima tapak tumbuh populasi alam P.
merkusii strain Tapanuli yang tersebar di wilayah Tapanuli – Sumatera
No Lokasi
Kedalaman tanah
Morgan
cm K
2
O
ppm
Kriteria
1 Dolok Tusam Timur
0 - 05 198.0
sangat tinggi 05-10
78.0 sangat tinggi
10-20 76.0
sangat tinggi 20-30
63.0 sangat tinggi
Rata-rata 103.8
sangat tinggi
2 Parinsoran
0 - 05 196.0
sangat tinggi 05-10
131.0 sangat tinggi
10-20 147.0
sangat tinggi 20-30
89.0 sangat tinggi
Rata-rata 140.8
sangat tinggi
3 Dolok Tusam Barat
0 - 05
96.0 sangat tinggi
05-10
47.0 tinggi
10-20
46.0 tinggi
20-30
48.0 tinggi
Rata-rata
59.3 sangat tinggi
4 Lobugala
0 - 05 168.0
sangat tinggi 05-10
103.0 sangat tinggi
10-20 72.0
sangat tinggi 20-30
56.0 sangat tinggi
Rata-rata 99.8
sangat tinggi
5 Tolang
0 - 05
127.0 sangat tinggi
05-10
113.0 sangat tinggi
10-20
78.0 sangat tinggi
20-30
47.0 tinggi
Rata-rata
91.3 sangat tinggi
g. Kation-Kation yang dapat dipertukarkan exchangable cations
Pertukaran antara kation-kation yang ada di dalam larutan tanah dengan kation lain yang terjerap pada bahan-bahan yang bermuatan negatif seperti koloid
liat atau koloid organik merupakan peristiwa penting yang erat kaitannya dengan
kesuburan tanah. Kation-kation yang dapat ditukarkan dalam proses pertukaran kation tersebut merupakan sumber unsur hara bagi tanaman. Ada 4 kation yang
sering ditemukan di dalam jerapan koloid tanah, yaitu Ca
2+
, Mg
2+
, K
+
, dan Na
+
Foth 1990. Hasil analisis kimia tanah mengenai kandungan kation-kation yang dapat dipertukarkan exchangable cations pada kelima lokasi penelitian disajikan
pada Tabel 13 dan 14. Kandungan kation-kation yang dapat dipertukarkan Ca
2+
,Mg
2+
K
+
, dan Na
+
berada pada kriteria rendah dan sangat rendah. Tabel 13 Kandungan kation-kation Ca
2+
, Mg
2+
pada lima tapak tumbuh populasi alam P. merkusii strain Tapanuli yang tersebar di wilayah Tapanuli
– Sumatera Utara
No Lokasi
Kedalaman tanah Jenis kation
cm
Ca Kriteria
Mg Kriteria
cmol
c
kg cmol
c
kg 1
Dolok Tusam Timur 0 - 05
0.48 sangat rendah
0.49 rendah
05-10 0.33
sangat rendah 0.18
sangat rendah 10-20
0.33 sangat rendah
0.18 sangat rendah
20-30 0.33
sangat rendah 0.18
sangat rendah Rata-rata
0.37 sangat rendah
0.26 sangat rendah
2 Parinsoran
0 - 05 2.00
sangat rendah 0.56
rendah 05-10
0.44 sangat rendah
0.22 sangat rendah
10-20 0.35
sangat rendah 0.14
sangat rendah 20-30
0.67 sangat rendah
0.08 sangat rendah
Rata-rata 0.87
sangat rendah 0.25
sangat rendah
3 Dolok Tusam Barat
0 - 05 0.4
sangat rendah 0.12
sangat rendah 05-10
0.6 sangat rendah
0.12 sangat rendah
10-20 0.5
sangat rendah 0.06
sangat rendah 20-30
0.3 sangat rendah
0.08 sangat rendah
Rata-rata 0.46
sangat rendah 0.10
sangat rendah 4
Lobugala 0 - 05
0.33 rendah
0.11 rendah
05-10 0.20
rendah 0.23
rendah 10-20
0.14 rendah
0.20 rendah
20-30 0.11
rendah 0.12
sangat rendah Rata-rata
0.20 rendah
0.17 rendah
5 Tolang
0 - 05 0.7
sangat rendah 0.45
rendah 05-10
0.9 sangat rendah
0.26 sangat rendah
10-20 0.4
sangat rendah 0.27
sangat rendah 20-30
0.7 sangat rendah
0.2 sangat rendah
Rata-rata 0.67
sangat rendah 0.30
sangat rendah