80
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
3
basa wewengkon kitu téh teu bisa dipisahkeun tina kabeungharan basa Sunda.
Basa wewengkon basa Sunda anu rupa-rupa, mimiti ti dialék Sunda- Banten nepi ka Sunda-Jawa Tengahan anu mimiti kacampuran ku basa
Jawa. Para ahli basa biasana ngabédakeun kana genep dialék anu béda- béda.
a Dialék Kulon basa Banten
b Dialék Kaler
c Dialék Kidul Priangan
d Dialék Tengah Timur
e Dialék Timur Laut kaasup basa Sunda Cirebon
f Dialék Tenggara
Dialék Kulon dipaké di daérah Banten jeung Lampung. Dialék Kaler ngawengku Kota Bogor jeung sawaréh daérah Pantura. Dialék Kidul
nyaéta dialék Priangan anu ngawengku Kota Bandung jeung sabudeureunana. Dialék Tengah Timur nyaéta dialék di daérah
Kabupatén Majalengka jeung sawaréh Kabupaten Indramayu. Dialék Timur Laut nyaéta dialék daérah Kabupatén Brebes jeung Kabupatén
Tegal di Jawa Tengah. Ahirna, dialék Tenggara nyaéta dialék daérah Kabupatén Ciamis ogé Kabupatén Cilacap jeung Kabupatén Banyumas
di Jawa Tengah.
c. Ciri-ciri Basa Sunda DialékWewengkon
Nurutkeun Sudaryat 1985:8-9 ciri utama nu ngabédakeun basa lulugu jeung basa dialékwewengkon, kitu deui hiji basa dialékwewengkon jeung
basa dialékwewengkon séjénna, nyaéta lentong intonasi jeung kandaga kecapna. éta dua ciri téh ngawengku hal-hal saperti kaunggel di handap.
1 Fonologi Bédana fonologi basa lulugu jeung basa dialék téh dina ngucapkeun sora
basa. Contona:
81
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
3
Basa Lulugu Basa Wewengkon
di ditu na ditu
di dieu na dieu
manéh nyanéh
kamar kamer
ganas danas
surabi sorabi
Tina conto di luhur katangén yén bédana sora bisa dina vokal atawa dina wianjanakonsonan.
2 Morfologi Béda morfologis diwatesan ku ayana sistem katatabasaan anu béda,
frekuensi morfem nu béda, fungsina di wewengkon masarakat pamakéna, wujud fonologisna, jeung kakuatan rasa basana. Ieu téh ngalahirkeun
serepan inovasi dina basa.
Contona: - lemper sok jadi lelemper - ténong sok jadi téténong
- alem sok jadi aleman - cungkil sok jadi cucungkil
3 Semantik Bédana sémantik basa lulugu jeung basa dialék téh muncul balukar
makéna kecap anyar dumasar kana robahna sora katut wangun kecapna nepi ka harti anu dikandungna robah. Bédana sémantik téh ngawengku
dua hal, sinonim jeung homonim.
1 Sinonim nyaéta lambang anu béda pikeun objék anu sarua. Contona:
Basa lulugu Basa wewengkon
lieur menit
moal eunya ilok
lontong loganda
hui mantang
gebog telebug
pané dulang
2 Homonim nyaéta lambang anu sarua pikeun objék anu béda.
82
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
3
a Homograf, nyaéta tulisan anu sarua pikeun objék anu béda. Contona:
Basa lulugu Basa wewngkon
rusuh rusuh
gancangan gelut,riributan
b homofon nyaéta sora anu sarua pikeun objék anu béda. Contona:
- Bank = hiji lembaga tempat nyieun duit - Bang = sesebutan keur lalaki saluhureun
d. Ragam-ragam Dialék
Ragam basa atawa dialék ditangtukeun ku sababaraha faktor, diantarana faktor waktu, tempat, sosiobudaya, situasi, jeung médiana Ayatrohaedi,
1979:13. Dumasar kana hal éta, sacara gurat badag, dialék dibagi jadi tilu kelompok. Nyaéta a dialék 1; b dialék 2 ; jeung c dialék sosial.
Dialék 1
Dialék 1, nyaéta dialék anu dibalukarkeun ku kaayaan alam sabudeureun dialék éta digunakeun. Dialék 1 dihasilkeun ku dua faktor nyaéta waktu jeung
tempat. Contona, basa Sunda nu dipaké di daérah Kuningan, nurutkeun sajarahna éta basa asli Kuningan sarta nurutkeun tempatna basa éta téh
digunakeun di Kuningan wungkul.
Dialék 2
Dialék 2, atawa dialék régional, nyaéta basa nu digunakeun di luar daérah nu makéna Ayatrohaedi, 1979. Contona, basa Sunda nu digunakeun di
daérah Cirebon-Sunda disebut dialék régional 1 sedengkeun basa Sunda nu digunakeundi daérah Cirebon-Jawa Cirebon, Indramayu disebut dialék
régional 2.
Dialék sosial
83
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
3
Dialék sosial atawa sosiolék, nyaéta ragam basa anu digunakeun ku kelompok anu tangtu, anu ngabédakeun jeung kelompok lianna
Ayatrohaedi, 1979:15. Anu kaasup kana kelompok ieu nyaéta kelompok umur, pagawean, kagiatan, jenis kelamin, pendidikan, jste. Contona, basa
atawa istilah-istilah anu digunakeun ku kaum patani.
e. Géografi Dialék
