55
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
3
dina éta basa. Saperti halna tina foném nu aya di basa Sunda bisa ngawangun réwuan malahan jutaan kecap nu hartina béda-béda.
i. Basa téh Komunikatif
Komunikatif mangrupa sipat tina komunikasi. Dina enas-enasna, komunikasi téh mangrupa prosés nepikeun pesen rasa, pikiran jeung kahayang ti
pangirim panyatur atawa panulis ka panampa pamiarsa atawa pamaca ngaliwatan médium basa.
Dina komunikasi basa, pangirim pesen jeung panampa amanat téh nyatana manusa, ari mediumna nyaéta basa, boh lisan boh tulisan. Komunikasi nu
mediumna basa téh disebutna komunikasi vérbal. Sabalikna aya komunikasi anu mediumna kinésik sok disebut komunikasi nonvérbal. Ku kituna,
komunikasi basa mah ngan aya dina komunikasi masarakat manusa, najan teu kabéh komunikasi manusa mangrupa basa. Jadi, istilah basa téh leuwih
heureut deui, nyaéta sistem lambang sora anu dihasilkeun ku pakakas ucap manusa pikeun tujuan komunikasi.
j. Basa téh Midunya
Salian sipat basa nu unik, basa ogé miboga sipat universal atawa midunya. Hartina, aya ciri-ciri nu sarua nu nyangkaruk dina tiap basa nu aya di alam
dunya. Upamana, ciri basa nu paling umum nyaéta basa téh ngawengku vokal jeung konsonan.
k. Basa téh Ngabudaya
Basa miboga sipat ngabudaya kultural lantaran basa salian ti mangrupa unsur budaya, ogé jadi awahana pikeun miara jeung mekarkeun budaya
deuih. Basa ngagambarkeun kahirupan kabudayaan masarakat nu makéna. “basa téh cicirén bangsa”. Unsur-unsur budaya saperti pacabakan;
kamasarakatan; élmu pangaweruh; pakakas, undagi jeung téknologi; basa; seni; jeung agama. Éta kabéh bisa kagambarkeun dina basa. Sudaryat,
2014: 24.
56
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
3
l. Basa téh Rinéka
Anggota masarakat hiji basa biasana kawangun ku rupa-rupa status sosial jeung kasang tukang budaya nu teu sarua. Ku lantaran éta hal, basa nu
dipakéna ogé loba ragamna variasi. Aya tilu istilah dina variasi basa nyaéta:
1 Idiolék : ragam basa nu sipatna individual. 2 Dialék : ragam basa nu digunakeun ku masarakat dina tempat jeung
waktu nu tangtu. 3 Ragam : variasi basa nu digunakeun dina situasi nu tangtu. Upamana,
ragam baku jeung teu baku.
m. Basa téh Subyéktif
Upamana nyawang basa tina jihat lambang, basa miboga sipat obyéktif. Tapi, basa ogé subyéktif lantaran museur ka dirina. Salian ti pikeun pakakas
komunikasi jeung wahana budaya dina umumna, basa ogé bisa dipaké pikeun maluruh jeung nerangkeun dirina sorangan. Fungsi basa anu museur
ka dirina téh disebut subyéktif, ari fungsina disebut fungsi métalinguistik.
Subyéktif dina basa téh bisa jadi ciri sora manusa jeung sora anu dikaluarkeun ku sato. Misalna, lamun anjing tepung jeung anjing deui, sok
ngaluarkeun sora atawa ngagogog, tapi éta gogogan anjing téh teu bisa nerangkeun gogogan. Ari manusa bisa ngomong, sarta omonganna bisa
dipaké nerangkeun deui omongan, bisa nyarita perkara caritaanana. Ieu téh némbongkeun yén basa mangrupa pakakas pikeun mikir jeung nyarita.
2. Basa Sunda jeung Masarakatna