PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
96
4
d. Harti Pupuh
Ajip Rosidi, Edi S, Ekadjati dina Ensiklopediana medar pupuh ku ningali wangenan dangding, Dangding mangrupa basa ugeran atawa puisi dina
bait-bait ikétan pupuh. Pupuh mangrupa ngaran hiji basa ugeran nu geus tangtu jumlah padalisanna di unggal pada, jeung geus tangtu jumlah
engang sarta voal ahir unggal padalisan. Dina wangenan di luhur, pupuh mangrupa pikeun nyieun dangding anu émang aya saeutik hal nu
ngabingungkeun ngeunaan wangenan dangding jeung pupuh, sabab sacara implisit dina dangding téh aya rupa-rupa wangun pupuh.
e. Babandingan Pupuh Sunda jeung Pupuh Jawa
Anapon, sekar ageung jeung sekar kawi patali kana aturan nu magrupa guru laku jeung pedotan. Ieu aturan dipraktékkeun nalika ngalagukeun
sekar nu pakait. Guru laku mangrupa frase-frase dina unggal unggal padalisan. Frase kahiji disebut guru, frase kaduapamungkas disebut laku.
Dina dasarna, hiji lagu ngawengku guru jeung laku. Nalika guru aya opat kecap jeung laku aya opat engang. Ku kituna laku aya dalapan engang.
Dina tembang Sunda, istilah guru museur kana angkatan wirahma, istilah laku ngacu kana pungkasan wirahma. Dina sekar kawi, lagu sahenteuna
kudu diwujudkeun minimal ku lima engang dina unggal pada lisan pada pala. Di handap mangrupa conto engag dina sababaraha sekar kawi
1 Lagu 5, guru 1 dan laku 4, disebut angkat Nanda 2 Lagu 6, guru 2 dan laku 4, disebut angkat Badra
3 Lagu 7, guru 3 dan laku 4, disebut angkat Nari 4 Lagu 8, guru 4 dan laku 4, disebut angkat Badrasri
5 Lagu 5, guru 4 dan laku 1, disebut angkat Tyukta 6 Lagu 6, guru 4 dan laku 2, disebut angkat Tyukta
7 Lagu 7, guru 4 dan laku 3, disebut angkat Madyama 8 Lagu 8, guru 4 dan laku 4, disebut angkat Patista
f. Wangun Pupuh
Wangun pupuh Sunda aya tujuh belas dibagi jadi dua kelompok nyaéta sekar ageung jeung sekar alit. Sekar ageung nyaéta salah hiji jenis pupuh
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
97
4
nu wanda laguna rupa-rupa. Sedengkeun sekar alit nyaéta salah sahiji pupuh anu wanda laguna ngan sarupa Zahra, 2011.
Pupuh anu kaasup kanaPupuh Sekar ageung: 1 Pupuh Sinom, ngagambarkeun kagumbiraan, kadeudeuh.
2 Pupuh Kinanti, ngagambarkeun kesel nungguan, atawa kanyaah. 3 Pupuh Asmarandana, ngagambarkeun rasa silihasih, silih pikanyaah.
4 Pupuh Dangdangula, ngagambarkeun katengtreman, kakawasaan,
jeung kaagungan. Pupuh anu kaasup kana Pupuh Sekar alitnyaéta :
1 Pupuh Balakbak,ngagambarkeun heureuy atawa banyol. 2 Pupuh Gambuh,ngagambarkeun kasedih, kasusah, atawa kanyeri.
3 Pupuh Juru Demung,ngagambarkeun nu bingung, susah pilakueun. 4 PupuhGurisa,ngagambarkeun jelema nu ngalamun atawa malaweung.
5 Pupuh Landrang,ngagambarkeun nu resep banyol bari nyindiran. 6 Pupuh Magatru,ngagambarkeun nu sedih, handeueul ku kalakuan
sorangan, mapatahan. 7 Pupuh Lambang,ngagambarkeun nu resep banyol tapi banyol anu aya
pikiraneunana. 8 Pupuh Durma,ngagambarkeun rasa ambek, gede hate, atawa
sumanget. 9 Pupuh Maskumambang,ngagambarkeun kanalangsaan, sedih bari
ngenes haté. 10
Pupuh Mijil,ngagambarkeunkasedih tapi bari gede harepan. 11
Pupuh Pangkur,ngagambarkeun rasa ambek nu kapegung, nyanghareupan tugas nu beurat.
12 Pupuh Pucung,ngagambarkeun rasa ambek ka diri sorangan.
13 Pupuh Wirangrong,ngagambarkeun nu kawiwirangan, era ku
polah sorangan.
g. Guru Wilangan jeung Guru Lagu
Guru wilang nyaéta Guru wilangan nyaéta patokan jumlah padalisan jajaran dina unggal pada gundukan sarta lobana engang suku
katavokal dina unggal padalisan. Guru lagu nyaéta patokan sora vokal
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
98
4
dina tungtung unggal padalisan atawa “dang-ding-dung”-na sora vokal
dina engang panungtung. Di handap dipedar rupa-rupa pupuh jeung guru wilangan jeung guru laguna.
No Ngaran Pupuh
Guru Wilang jeung Guru Lagu
1 Asmarandana
81, 8a, 8oe, 8ia, 7ia, 8u, 8a Padalisan: 7
2 Balakbak
12+3e, 12+3e, 12+3e Padalisan: 3
3 Dangdangula
10i, 10a, 8eo, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a Padalisan: 10
4 Durma
12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i Padalisan: 7
5 Gambuh
8u, 8u, 8i, 7a, 8au, 8a0 Padalisan: 5
6 Gurisa
8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, +8a, 8a Padalisan: 6 atawa 8
7 Juru Demung
8a, 8u, 6i, 8a, 8u Padalisan: 5
8 Kinanti
8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i Padalisan: 6
9 Ladrang
10i, 4a, 8i, 12a Padalisan: 4
10 Lambang
8a, 8a, 8a, 8a, 8a Padalisan:6
11 Magatru
12u, 8i, 8u, 8i, 8o Padalisan 5
12 Maskumambang
12i, 6a, 8i, 8a Padalisan 4
13 Mijil
9i, 6o, 10e, 9i, 7i, 6u Padalisan 6
14 Pangkur
8a, 12i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i Padalisan 7
15 Sinom
8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 8a, 8i, 12a Padalisan 9
16 Pucung
12u, 14e, 12a Padalisan 3
17 Wirangrong
8i, 8o, 8a, 8u, 8i, 8a, 8a Padalisan
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2017
99
4
h. Adegan Pupuh
Kategori