13 Miturut Kamus Besar Bahasa Indonesia 2007: 1272 pangertosan weton
inggih menika “hari lahir seseorang dengan pasarannya Legi, Paing, Pon,
Wage, Kliwon ”. Tuladhanipun Senin Pon, Rebo Wage, Kemis Kliwon lsp.
Jumbuh kaliyan andharan kasebat menawi miturut W.J.S Poerwadarminta 1939: 662 ing baoesastra Djawa weton ateges
“dina kalairan”. Ing tradhisi masarakat Jawi, umumipun lare dipundamelaken bancakan
weton namung sepisan nalika umuripun selapan. Saenipun bilih bancakan weton dipundamel kanthi rutin amargi miturut Pranoto 2007: 34 weton menika dados
“kakuwatan lan kalemahan”. Dados kakuwatan ateges dipunkukuhaken dados manungsa ingkang jangkep dene kelemahan menika, menawi wonten tiyang
ingkang boten remen saged nyerang ngginakaken weton menika. Awit saking menika Pranoto 2007: 34 ngandharaken bilih bancakan menika boten
dipunpirsani saking klenikipun amargi slametan menika tandha pangucapan sukur lan nyuwun kawilujengan dhumateng Gusti Allah ingkang Maha Kuwaos kanthi
bantuanipun “Kakang kawah adhi ari-ari getih puser”. Saking pamanggih-pamanggih ingkang sampun dipunandharaken menika
saged dipunpendhet dudutanipun bilih bancakan weton menika wujud rasa sukur lan sarana nyuwun kawilujengan dhumateng Gusti Allah ingkang Maha Kuwaos
ingkang dipunwujudaken slametan ing dinten pasaran lairipun.
4. Semiotik
14 Semiotik menika ing basa Yunani saking tembung semeon ingkang ateges
tanda. Luxemburg 1992: 44 ngandharaken bilih semiotik menika ngelmu ingkang sistematik nyinau tandha-tandha lan lambang-lambang, sistem lambang
lan proses pralambang. Ing sistem lambang menika gejala-gejala tartamtu dipuntegesi miturut kaedah. Kaidah-kaidah menika kalebet kode, inggih menika
dhasaripun negesi perangan gejala saengga dados tandha. Miturut Ferdinand de Saussure wonten ing Piliang, 2003: 42-49 semiotik menika ngelmu ingkang
nyinau fungsinipun tandha sign dados perangan saking gesang sosial. Langkung malih semiotik menika struk, jinis, tipologi, lan relasi-relasi tandha ingkang
ginanipun wonten ing masarakat ingkang ngginakaken.
Tandha menika kagungan teges jumbuh kaliyan pamanggihipun Premiger wonten ing Pradopo, 2003: 94 ingkang ngandharaken bilih tandha-tandha
menika kagungan teges ingkang dipuntemtokaken konvensinipun. Upacara bancakan weton menika salah satunggaling fenomena budaya ingkang ngemot
tandha ingkang gadhah pitutur luhur. Saking pamanggih-pamanggih ing nginggil menika saged dipundudut bilih
semiotik menika ngelmu ingkang nyinau bab tandha-tandha lan lambang-lambang, sistemipun, proses saha fungsi tandha lan dados salah setunggaling perangan
saking gesang sosial. Pierce Danandjaja 1992: 46 ngandharaken bilih wonten tigang faktor
ingkang dados titikaanipun wontenipun tandha inggih menika 1 tandha, 2 ingkang dipuntandhani lan 3 tandha ingkang wonten ing batos tiyang ingkang
15 nampi. Antawisipun tandha kaliyan menapa ingkang dipuntandhani menika
wonten gayutan representatif. Lajeng tandha lan representatif menika dados interpretasi. Interpretasi menika tandha ingkang enggal inggih menika menapa
ingkang dipunbayangaken dening panampi tandha menawi piyambakipun nampi utawi ngamati tandha ingkang kaping pisan.
5. Makna Simbolik
Budaya kaliyan simbol menika boten saged dipunpisah, amargi wonten ing budaya menika sedaya tegesipun dipunripta ngginakaken simbol. Tembung simbol
menika saking basa Yunani inggih menika tembung symbolos ingkang ateges tandha utawi ciri ingkang ngandharaken bab tartamtu kaliyan tiyang sanes.
Wonten ing Kamus Umum Bahasa Indonesia simbol menika ateges kados tandha: lukisan, pangandikan, lencana, lan sapanunggalipun ingkang ngemot maksud
tartamtu upaminipun warni pethak inggih menika pralambang kasucen, gambar pari menika pralambang kamakmuran. Andharan kasebat jumbuh kaliyan
pamanggihipun The Liang Gie Dictionary of logic ing Herusatoto. 1991: 11 ingkang ngandharaken bilih simbol menika tandha ingkang dipundamel boten
awujud tembung-tembung kangge makili utawi nyingkat teges menapa kemawon. Miturut Cassirer wonten ing Herusatoto. 1991: 10 manungsa boten nate
mriksani, nemtokaken lan mangertos donya menika kanthi langsung ananging
