Sanding Kata Umum Jinising Kohesi Leksikal

27

d. Sanding Kata Khusus

Sanding kata kanthi makna khusus menika kaperang dados idiom saha ungkapan. Idiom saha ungkapan menika tetembungan ingkang tetep tegesipun saha kekalihipun boten saged dipungantos urutan tembungipun. Tembung- tembung menika boten saged dipuntambahi, dipungantos, dipunicalaken, utawi dipunowahi struktur gramatikal-ipun inggih menika kekalihipun boten sami. Idiom menika tembung-tembunngipun boten saged dipunmaknani kanthi cara negesi saben-saben tembung kanthi individual ananging kedah kanthi makna keseluruhan. Miturut Sutana 1977 idiom menika gabungan tembung ingkang tegesipun boten saged dipunmangertosi saking tegesipun saben-saben tembung ingkang ndadosaken gabungan tembung menika. Idiom menika saged awujud frasa, klausa, saha kalimat. Wonten ing basa Jawi saged dipunmaknani sedaya wujud basa ingkang ngemot teges kiasan utawi tembung entar. Tembung entar menika kaperang dados paribasan, bebasan, saloka. Tuladhaipun: Saben-saben butuh kanca, Satrio sok siap ngancani. Pancene Satrio ya mambu ati marang Wika dadine arep Wika ngana-ngene diturat-turuti wae. Jumilah, 2013: 20 Tuladha ing nginggil menika ngemot kolokasi utawi sanding kata khusus inggih menika kalebet idiom “mambu ati” ingkang tegesipun gadhah raos kaliyan tiyang sanes lawan jenis. Tembung “mambu ati” menika kalebet idiom amargi tembung menika boten saged dipunmangertosi kanthi cara negesi saben tembung- tembungipun. Ungkapan menika tegesipun tembung saged dipunmangertosi kanthi cara negesi saben-saben tembungipun. Ungkapan kalebet perangan ingkang wigati 28 wonten ing seni micara, amargi ungkapan menika saged ndadosaken kaendahan setunggaling wujud basa. Ungkapan sipatipun terbuka. Ungkapan menika kaperang dados tembung, frasa, saha ukara. Tuladhanipun ungkapan inggih menika: a Sing baku wis diwangsuli, wong jamake sing wadon yen takon utawa akon ora diwangsuli njur sok metu muntabe, ora luput bias-bisa kriwikan dadi grojogan. Sulistyawati, 2013: 20 b Nanging panguripan saka nulis lan nggilut sastra budaya Jawa, angel lan durung bisa didadekake cagak panguripan ing wektu iki, kurang banget kawigaten saka pemerintah lan masyarakat. Mula kaya bebasan “cebol nggayuh lintang” kae. Mung saka gedhening panyurunge Ranti, aku dadi luwih teguh ngrungkepi katresnan iki. Mulyadi. 2013: 20 Tuladha a ing nginggil menika ngemot kolokasi khusus ingkang kalebet wonten ing ungkapan inggih menika “kriwikan dadi grojogan” tegesipun perkawis ingkang alit dados ageng. Tuladha b menika menika ngemot kolokasi khusus ingkang kalebet ungkapan inggih menika “cebol nggayuh lintang” menika kalebet setunggaling paribasan ingkang tegesipun gadhah kekarepan ingkang inggil ananging boten saged kalampahan. Saking andharan ing nginggil menika saged dipunpilah titikanipun tembung-tembung ingkang kalebet sanding kata khusus inggih menika, ingkang kapisan tembung-tembung ingkang dipunginakaken menika kalebet idiom inggih menika 1 kalebet satuan basa saged awujud tembung, frasa, utawi ukara; 2 gadhah teges utawi makna ingkang mligi utawi khas; 3 unsur-unsuripun boten saged dipungantos utawi dipunicalaken; saha 4 menyimpang saking makna leksikal utawi gramatikal.