Im HASIL DAN PEMBAHASAN

kondisi yang memiliki peluang dan kekuatan yang dapat dimanfaatkan dalam pengembangan agroindustri bioetanol skala besar dan menengah di Provinsi Lampung. 4. Berdasarkan analisis SWOT, didapat alternatif strategi untuk pengembangan agroindustri bioetanol di Provinsi Lampung adalah sebagai berikut : 1. Intensifikasi dan Ekstensifikasi lahan pertanian untuk memenuhi kebutuhan bahan baku 2. Menjadikan Provinsi Lampung sebagai sumber bahan bakar nabati nasional 3. Menggalakan inovasi teknologi dan inovasi kelembagaan untuk mempercepat proses penyampaian dan adopsi teknologi bioetanol 4. Mengembangkan klaster agroindustri bioetanol yang didukung oleh sarana dan prasarana klaster 5. Berdasarkan hasil perhitungan dengan menggunakan AHP diketahui strategi yang menjadi prioritas utama di Provinsi Lampung yaitu strategi Intensifikasi dan ekstensifikasi lahan pertanian untuk memenuhi kebutuhan bahan baku agroindustri bioetanol di Provinsi Lampung, dengan nilai 0,503, prioritas kedua adalah menggalakan inovasi teknologi dan inovasi kelembagaan untuk mempercepat proses penyampaian dan adopsi teknologi bioetanol,dengan nilai 0,247 prioritas ke tiga adalah strategi mengembangkan klaster agroindustri bioetanol yang didukung oleh sarana dan prasarana klaster, dengan nilai 0,188 dan yang ke empat adalah strategi menjadikan Provinsi Lampung sebagai sumber bahan bakar nabati nasional, dengan nilai 0,062. 6. Strategi pengembangan agroindustri bioetanol berdasarkan ketersediaan sumber daya diarahkan : 1 Sumber Daya Manusia SDM, Sumber Daya Alam SDA, Sumber Daya Sosial SDS, dan Sumber Daya Teknologi SDT, memberikan informasi sebagai berikut 1 Analisis ketersediaan bahan baku industri bioetanol berbasis bahan baku tanaman ubi kayu menunjukkan bahwa produksi tanaman ubi kayu secara keseluruhan masih berada dibawah target produksi yang ideal, 2 Analisis ketersediaan sumber daya pada lokasi penelitian menunjukkan adanya keterbatasan semua tipe sumber daya pada kedua lokasi Lampung Tengah dan Tulang Bawang, terutama sumber daya manusia dan teknologi, 3 Matriks interaksi antara ketersediaan sumber daya kondis s s si y penge e mban 4. Ber agr 1. 1. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2

2 2

2. 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

3 3

3. 3

3 3

3 3

3 3

3

4 4

4 4

4 4.

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

4 4

5. Be Be Be Be Be Be B B B B B Be Be Be B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B Be B Be B B B B B B B B B Be B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B r ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya ya y y y ya ya a y ya ya ya ya ya ya y y ya ya ya a a a ya y ya y y ya ya ya ya a y ya ya y ya ya ya y ya y ya y y y y y y ya y ya ya ya y y y y y y ya y y y y ya y y y y y y y y y y y n da da da d da da d da da da da d d da da da da da d d d da d d d da da d da d d d d d d d d d da d da d da d d d d d d da d d d d da d d d da da d d d d d da d d da d d d d d d d d d da d d d da d d d d d d d d d d a d d d d d d d d d d d n ag ag a ag ag ag ag ag ag ag ag ag ag ag ag ag ag ag a g ag a ag ag ag a a a ag ag ag ag a a a ag a a a g g ag g a ag ag ag ag g g g a a a ag ag a g ag a a a a g g ag g g g a g a g g g g g r ke ke ke ke k k ke ke ke ke ke ke ke ke ke ke ke ke ke ke ke ke k k ke ke ke ke k k ke ke k k k k k ke ke ke k k k k k k ke e ke ke k k ke ke k k k k k k k k k k ke k k ke k ke k k k ke k ke ke k k k k k k k e k ke k k k k k k k k k k k k k d me m m m m m m m m m m m me me me me m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m 0, bio 0, seb 6. Str sum Ala me m m m m m m m me me me me m m me me me me m m m me me m m me m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m in in in n in n n in in i in n in in in n in in in i in in in in n in n n n in in i in in n in n in in in n n n in n n n n n in n n n n in n n n n n i i n n n n n n n n n n in in d d d pr r pr pr pr pr p pr pr pr pr r r r pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr r r r r pr r pr p p pr r pr pr p pr pr pr r pr pr pr r pr pr r p r r r r r pr r r p r r p p p o pr pr pr p pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr pr p pr pr pr pr pr p p p pr r pr pr p p p p pr r r r pr p pr pr p p pr p p r r pr p p pr pr p r r p p p p p p p p p p p p p p pr p p p p p p p o o o o o pe pe pe pe pe e pe pe pe pe pe pe pe pe pe pe e pe pe e e p pe pe pe pe pe p e pe pe pe pe pe pe pe p pe pe pe p p pe e p pe e e pe e pe e pe e pe pe e e e p e e e e pe e e e e e p p n n n n ke ke ke ke ke k ke ke ke ke ke k ke ke k ke ke ke k ke e ke k k ke k ke k ke k k k k k ke ke ke k k ke k k ke k k k k k k k k k k k k k k ke ke k ke e e k k k k e d ma ma ma m ma ma ma ma ma ma ma m ma ma ma m ma ma m a a ma ma a ma a a a ma a a a a ma ma a a m m m m m m m m m m dan penerapan fokus pengembangan menunjukkan bahwa ketersediaan sumber daya paling terbatas adalah pengembangan teknologi ramah lingkungan budidaya tanaman bahan baku dan alternatif inovasi teknologi sederhana pengembangan agroindustri bioetanol skala kecil. 7. Dari aspek finansial, industri bioetanol berbasis ubi kayu layak dikembangkan di provinsi Lampung, kabupaten Tulang Bawang dan Lampung Tengah untuk kapasitas 30 000 kltahun sampai 60 000 kltahun.

6.2 Saran

Berdasarkan hasil penelitian ini, maka rekomendasi yang disarankan adalah: 1.Untuk menjadikan Provinsi Lampung sebagaisumber bahan baku nabati BBN nasional, khususnya bioetanol, Pemda Provinsi Lampung perlu menyiapkan program intensifikasi dengan cara perbaikan mutu bibit dan varietas ubi kayu, dengan melakukan enam tepat waktu, kuantitas, kualitas, harga, tempat dan kontinuita dan ekstensifikasi pertanian ubi kayu, dengan cara penambahan lahan baru, dan tumpang sari, untuk memenuhi kebutuhan bahan baku ubikayu 2. Selain itu untuk meningkatkan mutu produksi bioetanol maka perlu dilakukan program penyuluhanpelatihan yang terpadu bagi industri bioetanol, dalam rangka menggalakan inovasi teknologi dan inovasi kelembagaan untuk mempercepat proses penyampaian dan adopsi teknologi bioetanol dan 3. perlu dilakukan penelitian selanjutnya tentang audit teknologi pada agroindustri bioetanol di Provinsi Lampung. dan day bud pen 7. Da Da Da Da Da Da Da Da D D D D D D D Da D D Da D D D Da D D D D D D D D D Da D D D D D D D D D D D D D D D Da D D D D D D D D a D D D D D a di di di di di di di di di di di di di di di di di di d d di di i i d di di di di i d di di i di di i i i di i di d d i di di di di d d d i d d d d i d d d p p p p ka ka ka ka k a ka k k ka ka ka ka ka k k k ka k ka ka k ka ka ka ka ka k ka k ka k ka k k k k k ka k ka k k k k ka k k ka k k k k k k k k k k k k ka k ka ka k k k k k k k a k ka k k k k k k k k k a k k k a a k k ka k k k ka a aa k k k ka ka k k ka a a p

6.2 Sa

Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa S S S S Sa Sa S Sa S Sa S S S S Sa S Sa Sa S S S Sa Sa S Sa Sa a S Sa Sa Sa Sa S S S S S S Sa S S S a Sa S S S S Sa S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S r Be Be Be Be Be B Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be B Be B Be B Be B B B B Be Be Be Be Be B e Be e B Be e B B B B B Be B B B B B B Be B e Be B B e B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B r 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1 1 . 1. 1. . 1 . 1. 1 1. 1 1 . 1 . . . . 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1 . 1 1 . . . . U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U BBN N N N n n n n na na na na n n n n n n n n na n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n progra a a am m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m i i in i i i i i i i i i i i i i i i i i i i melak k ku ku u u ka ka ka ka ka ka ka k ka ka k ka ka k ka ka ka a ka ka k ka ka ka ka ka ka a ka ka k k a a k k k ka k a a a a a a k ka a a a ka a ka k ka a ka ka ka k ka a ka ka a k ka a a a ka k k k a k ka ka a n eksten n n nsi si i i si si i i i i i i i si i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i fi fi fi fi fi fi f fi fi fi fi f f f fi fi f fi fi fi f fi fi fi f fi fi f i fi fi i i f fi fi f f fi f f f fi f f f f fi f f fi fi fi fi f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f fi f f f f f f f f f f f f f f k k k k k sari, u u un un n n n n tu tu tu tu t tu tu tu u tu tu tu tu tu tu tu t tu tu tu t t u tu t tu u tu tu t t t tu tu tu t t u u t t tu u t t t u tu tu tu t tu u u t t t u tu u t u u t u tu tu tu u u u t t t t t t t tu u u t t t tu u u u u u u k k k k k 2. 2. 2. 2. 2. 2 2. 2. 2.

2. 2

2. 2. 2. 2.

2. 2

2. 2

2 2

2. 2.

2 2

2. .

2 2

2 2. 2 2. 2 2.

2 2

2 2.

2 2

2 2

2 2

2 2.

2 2

2 2.

2 2

2 2.

2 2

2 2

2 2

2 2

2. 2

2 2

2 2

. 2

2 2

2 .

2 2.

2 2

2 .

dilaku u u uka ka ka a ka a a a a a a a a a a a ka a a a a a a a ka a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n rangka a a a me proses s s s pen 3. agroin n n ndust DAFTAR PUSTAKA Arnata I.W. 2009. Pengembangan Alternatif Teknologi Bioproses Pembuatan Bioetanol Dari Ubi Kayu Menggunakan Trichoderma viride, Aspergillus niger dan Saccharomyces cerevisiaei. [Tesis] Sekolah Pascasarjana. Institut Pertanian Bogor. Asnawi.R. 2007. Analisis Usahatani Sistem Tanam Double Row pada Tanaman Ubikayu di Lampung. Jurnal Pengkajian dan Pengembangan Teknologi Pertanian. Vol 10, no 1, Juni 2007. Hal 40 – 47. Argyris, 1985, Strategy Change and Defensive Routines Marshfield, MA: Pitman Pub. Austin JE. 1992.Agroindustrial project analysis : critical design factors. EDI series in economic development. Baltimore and London : The Johns Hopkins University Press. Azahari. D.H. 2008 Seminar Pengembangan Industri Biofuel Tantangan Baru untuk Sektor Pertanian.Bogor. Pusat Analisis Sosial Ekonomi dan Kebijakan Pertanian. Badan Litbang. Pertanian, Departemen Pertanian. Balai Besar Teknologi Pati-BPPT. 1995. Analisis limbah cair hasil distilasi bioetanol dari bahan baku ubi kayu Laporan Penelitian. Bioteknologi Biomassa BPPT. Jakarta Balai Besar Teknologi Pati-BPPT. 2007. konversi biomasa menjadi bioetanol dari berbagai tanaman. Laporan Penelitian. Bioteknologi Biomassa BPPT. Jakarta Bakosurtanal. 2003. Peta Digital Provinsi. Bakosurtanal Jakarta. Berg, C. 2001.World Ethanol Production 2001. F.O. Licht’s International Molasses and Alcohol Report and World Ethanol Markets, Analysis and Outlook. www.fo-licht.com 4 Maret 2009 BPS. 2004. Volume dan Nilai Eksport Primer Perkebunan. Ditjen Bina Produksi Perkebunan. http:www.deptan.go.idditjenbun BPS. 2008. Provinsi Lampung Dalam Angka. 2008. Bandar Lampung: CV. Lima Saudara. BPS. 2009. Provinsi Lampung Dalam Angka. 2008. Bandar Lampung: CV. Lima Saudara. Budiharsono. S. 1995. Perencanaan Pembangunan Wilayah. Program Studi Perencanaan Pembangunan Wilayah dan Pedesaan. Institut Pertanian Bogor. Arnata a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bi Bi B Bi Bi Bi Bi Bi Bi Bi Bi i Bi Bi Bi Bi B Bi B Bi B Bi B Bi Bi B B B Bi Bi Bi Bi Bi B B Bi Bi B Bi Bi Bi i Bi Bi Bi B Bi B Bi B B i Bi i B Bi B B i i Bi Bi Bi Bi i i Bi Bi B i i Bi B B i B B B B B B o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o da da da da da da da d da da d d d d d d d da da da da da d da da d da da d a d d da d d d d d da da da d da a d d d d a a d a d a d a d d da da da d a a d da d n Pe Pe Pe Pe Pe Pe P Pe Pe Pe P P Pe Pe Pe Pe P Pe P P P P P P P P Pe P P Pe Pe P Pe P Pe Pe Pe Pe Pe e P Pe Pe Pe Pe Pe Pe P P P P e e e P P P P P Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P r Asnaw w wi wi i i i i i i i .R .R .R .R .R .R .R .R .R .R .R .R .R .R .R .R R R .R R .R .R .R .R .R R .R R R R R .R R R . R R .R .R R .R .R .R .R . R R R R R R R R R .R .R .R R R R .R R R .R R R R R R R R R R R R .R R .R .R R R R R R . . R R . Ub Ub U Ub Ub U U U U U U U Ub Ub Ub U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U U Pe Pe Pe Pe P P Pe Pe Pe P Pe Pe Pe P P P Pe Pe Pe P Pe P Pe Pe Pe P P Pe P e e e P e e Pe e P e e e P P Pe e e e P e Pe P Pe e e e e Pe Pe e e P Pe e e e P Pe r Argyr r r is, s, s, , , , , , , , , , , , , , , 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9 Austin n n n J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J E E E E E E E E E E E. E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E ec ec ec ec ec ec ec ec ec ec ec ec ec c ec ec ec ec e ec ec e ec ec ec ec ec c ec ec e ec ec e c ec ec ec ec ec ec ec ec e ec ec ec e c e ec c c ec ec ec c ec e c e c c c e ec e c c c e c c c c e e e e ec ec ec e e e c o Pr Pr Pr Pr P Pr Pr Pr Pr Pr Pr Pr Pr Pr Pr P Pr Pr Pr P Pr P Pr Pr P P Pr P P r Pr P P P Pr Pr P Pr P r P P P P P P Pr Pr P P P P P P P P P P P Pr P r Pr P P Pr Pr P P P r P P P Pr r P P P P P e Azaha a ar ar i. i. i. i i. i. i. i. i. . i. i i i. i i i. i i i i. i i i i i . i. i i. i i. i i i i i i i i. i i . . . . . D D D D D D D Se Se Se Se Se Se Se Se Se Se Se Se S Se S S Se Se Se Se S S S Se Se Se Se Se Se S Se Se Se Se S Se Se Se S S S S Se Se S Se S S S Se S S S S S S Se S S Se S S Se S S S S S S S S Se S S S S S S S S S S S S S S S e S S S e S S S S S S e k Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe P Pe Pe P Pe Pe P P Pe Pe P Pe Pe P Pe P P P Pe Pe Pe P P P P Pe Pe P Pe Pe Pe P e P P P Pe Pe Pe Pe e Pe e e Pe e e e e e P e e Pe P e e e P P P P P P P P P P P e P P P P P r Balai Be Be Be Be e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e s s s s s sa s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s da a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a ri r ri r r r r r r ri ri ri ri ri r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r Ja a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a k k ka ka ka ka k k k k ka k k ka k k k k k k k k k k k k k k k k k k k ka k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k Balai Besa b berb Jaka Bakos s s surtan Berg, C. 2 and ww BPS. 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00

4 4

4 Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe P Pe Pe Pe Pe Pe Pe P P Pe Pe Pe Pe P Pe P P Pe Pe Pe Pe P Pe P P P P P Pe Pe P Pe P P e Pe Pe P P Pe Pe P P e e e e e P P P e P Pe Pe P P P P P P r BPS. 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 8 Sa a Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa a a Sa S Sa a Sa Sa S Sa a Sa Sa a S Sa S S Sa S S Sa Sa Sa Sa S S S S a Sa S Sa a a a a a a Sa a a a a a a Sa a S a a u BPS.

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 9 Sa S Sa Sa Sa a Sa a Sa Sa Sa S Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa a a a a Sa a a a S S Sa a a S S Sa S S Sa a Sa S S S S a a S a a S a Sa a a a a a a a S a a a u u Budih h ha ha a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a rs rs rs rs rs rs rs r r r r rs rs rs rs rs r rs r r rs rs rs rs rs r rs rs rs rs rs s r r r rs r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r o o o o o o o o o o Pe Pe Pe e Pe Pe Pe P e Pe P Pe Pe Pe Pe e Pe e e Pe e e Pe e e e e e e Pe e e e e e e e Pe P P e e e e Pe e e e e e e e r r r r r r r r r r r r Brelin HK. Davenport KS. Jennings LP. Murphy PE 1997. Focused Quality. Meningkatkan Mutu Produk dengan Hasil Nyata, Jakarta: PT Pustaka Binamas Pressindo. Brown. 1994. Agoroindustrial Investment and Operation. Washington: EDI Development Studies. World Bank Pub. Bustaman S. 2008. Strategi Pengembangan Bio-etanol Berbasis Sagu di Maluku. Perspektif Vol. 7 No. 2 Desember 2008. Hlm 65 – 79. Budi L.S. 2009. Rancang Bangun Model Strategi Pengembangan Agroindustri Wijen Sesanum indicum L. [Disertasi]. Sekolah Pascasarjana. Institut Pertanian Bogor. Chandler, 1962. Strategy and Structure: Chapters in the History of American Industrial Enterprice. Chambridge: The MIT Press. David FR. 2002. Concepts of Strategic Management. Edisi Bahasa Indonesia, Penerjemah: Alexander S. Jakarta: PT Prenhallindo dan Pearson Education Asia Pte. Ltd. Departemen Perindustrian dan Perdagangan. 2000. Program dan Strategi Pembangunan Industri Kimia, Agrodan Hasil Hutan; Direktorat Jenderal Industri Kimia.Agro dan Hasil Hutan IKAH 2000-2004. Jakarta Departemen Perindustrian dan Perdagangan. 2005. Program dan Strategi Pembangunan Industri Kimia, Agrodan Hasil Hutan; Direktorat Jenderal Industri Kimia.Agro dan Hasil Hutan IKAH 2005-2009. Jakarta Didu M S. 2000. Rancang Bangun Sistem Penunjang Keputusan Pengembangan Agroindustri Kelapa Sawit untuk Perekonomian Daerah [Disertasi]. Sekolah Pascasarjana Institut Pertanian Bogor. Direktorat Jendral Bina Produksi Tanaman Pangan. 2008. Varietas Tanaman Ubi Kayu di Indonesia. Departemen Pertanian RI. Jakarta. DEPTAN. 2005. Grand Strategy Pengembangan Agroindustri http:www.deptan.go.id Departemen Energi dan Sumber Daya Mineral, Blue Print Pengelolaan Energi Nasional 2005-2025. Pola Pikir Penghelolaan Energi Nasional, 2005. Dinas Pendapatan Propinsi Lampung Dispenda. 2011. Target dan Realisasi Pendapatan Provinsi Lampung TA 2006 – TA 2010 Djatnika. 2007. Kebun Singkong Medco di Lampung, dalam acara Kongres”World Renewable Energy”; Regional Congress and Exhibition 2007”, Hotel Grang Hyatt, Senin 05112007 Eriyatno. 2003. Ilmu Sistem. Meningkatkan Mutu dan Efektivitas Manajemen. Bogor: IPB Press Brelin n n n HK Me Pre Brown n n n. 1 De Bustam m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m an an an an an an an an an an an an an n an an an n an a an an an n an n an n a n an an an n an n an an n an an n n n an a an an an n n an a an an n n an an n n n n an an n n n Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe P Pe Pe Pe Pe P P Pe Pe Pe P P Pe e Pe P Pe Pe Pe Pe P Pe Pe Pe Pe Pe e e e e e e Pe Pe P P Pe P P P P P P r r r r r r Budi L L L L .S .S .S .S S S S .S .S .S S S S S S S S S .S S S S S S S S S S .S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S .S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S . . S S S S S S Se S Se Se S Se Se S S S S S S S S S S S S S Se S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S Se S S S S S S S S S S S S S S S S S S Bo Bo Bo B B Bo Bo B Bo Bo Bo B Bo B Bo B Bo B B B B Bo Bo B B Bo B B B B B B B B B B B B Bo B Bo B B B Bo B B B B B B B Bo B B Bo B B B B B B Bo B Bo B B B B B o Bo B B B o o o B Bo B B Bo B B B o B B B B B B B B B B B B Chand d d dl er er er er e er er er er r er er e e r r r r er er er er e r er er e er r e e er er r r r e r r er e r r r r e er r r er e er e er er r , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , In In In In In In In In In I I In In In In In In In In In In In I I In In In In In In I I I I In In In In In In In I I n In n I I I n n I In n n n I I I In In In n In I I In In In I I In n n n I n I I n I I n I I I n In I I I d David d d d FR F FR FR FR FR FR FR FR FR F F F F F F F F R F F F FR FR F FR F FR FR FR FR F FR F R F FR F F FR F FR F F F FR F F FR F F F F F F F F R F F FR F FR F F F F F F F F R F F F F F F F F F F F FR F F R F F F F F F F F F P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P e e e e e en e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e As As As A A A A A As As A A A A A A A A A A A A As A A A As A A A A As As A A A A A A A A A As A A As A A As A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A As A A A A A A A A A A A A s s A A A A A A As A A A A A i Depar r r rtem em em em m em em m e em m e em m m m e em e em em em m m e em em m m em m m m em e m m m e e e Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe P Pe P P P P P P P P P Pe P P P P P Pe P P Pe Pe Pe P P P Pe P Pe P Pe P P P P Pe P P P P P P P P P P Pe P P Pe P P P P P P e P P P e P P P P P e P P P P P P e P P Pe e P P P P Pe P P P P P P P m In In In In In In In In In In In In In In In In In In In In In In n In In In In In In I In In I I In n In I I I In I In In I I I In In In I In n n n n n I In In n In n n In n In In In I n I I I In n n n In In In n I I n n n n I I n n n n n I n n n I In d d d d d d d Depar r r rtem em em em em em em em e em m m m m m m em em em em em em em m em m em e m e em em m m m m m em em em e m m m m m m m m m m m m m m m em m m m m m m m m m m m m m m m e e e m e e m m m m m m e em em e m m m m m e Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe P Pe e Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe P P P Pe P P Pe P P P Pe P Pe P Pe Pe e Pe P Pe Pe Pe P e e Pe P P e Pe Pe P Pe Pe Pe Pe e Pe P Pe Pe P Pe e Pe P P P Pe e e Pe P P P e e P e e P e e e Pe P P P P e P P P P P m In In In In In In In In In In In I In In In In In In In In In I I In In In I In I I I In In In I In In In I n In I In In I In I In In I n I In n n In In n n In In I In In I In n In In I n I n I I n n I In n n I I n n I I n n I I n I I d d d Didu M M M M M M S Ag Pas Direkt t t torat Ka yu DEPT T T TAN. http Depar r r rteme Na Na Na Na Na N Na Na Na Na Na Na Na Na Na Na Na Na N a N Na N Na Na a Na N Na N N a N N a N a N N a Na N a Na N N N Na N Na Dinas s Pe Pe Pe P P P P P P P P P P P P Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P n Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe P P P Pe Pe e Pe Pe Pe P Pe Pe Pe Pe Pe P P P P P P P Pe Pe P Pe Pe Pe Pe Pe P P P P P Pe P Pe P P Pe Pe P Pe P P Pe Pe P Pe P e Pe P e Pe P e n Djatni i i ika ka ka ka ka ka ka ka ka ka ka ka ka ka k ka ka ka ka ka ka ka k ka ka k ka ka k k ka ka ka k a k ka ka ka a a ka ka a ka ka ka a a a k ka ka a ka ka a a k ka a a k ka ka a a a a k a a a a a a a a a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2 Re Re Re Re R R R R R R R R R R R R R Re Re R R R R R R R R R R R R R R R Re R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R n H H H H H H Hy H H H H H Hy H H H H H H H H H H H H H Hy H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H Hy H H Hy H H H H H H H H H H H H H H H H H H H y Eriyat t t tno no no no no n no no n no no no no no no no no o no no no o no n n o o o no n no o no o o o o o no o no no no o o o o o no no n no o n n n n n n n n no o o n n n . . . . . . . . . . 2 IP IP IP P P IP IP IP IP P IP P P P IP P IP P IP IP IP IP P P P P P P B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B Eriyatno. 1999. Ilmu Sistem. Meningkatkan Mutu dan Efektivitas Manajemen. Bogor: IPB Press Garvin A, D. 1994 ”Manufacturing Strategic Planning”, Diterjemahkan oleh Hamel Gary, Prahalad, Competing for the Future. Harvard Business School press. Gumbira-Said, E. 2001 Penerapan Manajemen Teknologi dalam Meningkatkan Daya Saing Global Produk AgribisnisAgroindustri Berorientasi Produksi Berkelanjutan. Orasi Ilmiah Guru Besar Teknologi Industri Pertanian, Fakultas Teknologi Pertanian, Intitut Pertanian Bogor. Bogor. Hansen RS dan Hansen K. 2005. Using Analysis SWOT in Your Career Planning. http:www.marketingteacher.comLessonslesson_swot.htm Hassanudin, U. 2007. Strategi Pengembangan Agroindustri Ubi Kayu di Propinsi Lampung. Laporan Pengabdian kepada Masyarakat. LPM Unila. Hayun. A, 2008. Prioritas pengembangan energy alternative biofuel di Indonesia. http: mmt.its.ac.idlibrarywp-contentuploads2008124-anggara-hayun-a.pdf, Diunduh pada tanggal 19 Desember 2008 Herjanto E. 2003. Dampak Kebijakan Perdagangan Luar Negeri Terhadap Kinerja Sektor Agroindustri Indonesia [Disertasi]. Program Pascasarjana. Institut Pertanian Bogor. Hermawan A. 1996. Kelayakan Finansial. Makalah disampaikan pada Pelatihan dan Lokakarya: Analisis Kelayakan Usaha. Institut Pertanian Bogor bekerjasama dengan Direktorat Jenderal Bina Masyarakat Transmigrasi dan Permukiman Perambah Hutan. Bogor 1-7 Oktober 1996 Hilman, y., A. Kasno, dan Saleh, 2004. Kacang-kacangan dan umbi-umbian: Kontribusi terhadap ketahanan pangan dan Perkembangan Teknologinya, Dalam: Makrin, dkk penyunting. Inovasi Pertanian Tanaman Pangan. Puslitbangtan Bogor Huuang Qiu, Januari 2010. Bioethanol Development in China and the Potential. Artikel Riset Terapan Energi. Vol 87. Issue 1 Januari 2010, hal 76 – 83: www.elsever.comlocatebiortech Kadariah. 2001. Evaluasi Proyek: Analisis Ekonomis. Jakarta: Lembaga Penerbit FE- UI. Keown A.J., Scott, D.F., Martin, J.D., Petty, J.W. 2001. Dasar-Dasar Manajemen Keuangan. Terjemahan. Djakman, Chaerul D; Penerjemah.. Jakarta: Salemba Empat Kim. R. and Boyd. M. 2004. Identification of Mche Market for Hanwoo Reef: Understanding Korean Consumer Preference fo Beef Using Market Segment Analysis. International Food and Agribusness Management Review. Vol 7. Issue 3: 19pp Eriyat t t tno. 1 IPB Garvin n n n A, Ga Gumb b b bira-S Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa S Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa S S Sa Sa Sa S S a Sa Sa S Sa Sa Sa Sa S Sa Sa Sa S Sa Sa Sa S Sa S Sa Sa Sa Sa S Sa S S S a a S Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa Sa S Sa a a a S a a Sa S S a i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be B B Be Be Be Be B B B Be Be Be Be Be B B Be B e Be B Be Be B Be B Be Be Be Be Be Be e Be e e e B B Be B B B B B B B B r r r r r Te Te Te T Te Te Te Te Te Te T T Te Te T Te Te T T T T T T T Te Te Te Te Te T Te Te T Te Te T T T T T T T e T T T T T e T e e Te T T e T T Te Te T T T e T T T T T T T T T T T T T T T T T T k Hanse e en en n n n n n R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R ht ht ht ht ht h ht ht ht ht ht ht ht ht ht ht h ht ht ht ht t ht ht ht h ht ht h ht ht ht ht ht h ht h h h h ht ht ht h h h ht ht h h t ht ht ht t h ht h h ht h ht h t t t ht t h ht h ht ht ht t t h h t ht t h ht ht h ht ht ht t t ht h ht t t t t h h h h h h t h h t t tp t t t t Hassa a a an ud ud ud ud ud ud ud d ud ud ud d d ud d ud ud d d d ud d d ud d d ud d ud d d ud ud ud ud d ud ud u u d d d d ud d ud ud u ud d d ud d d d u u ud d d ud ud d d d d d d u ud d d d ud d d d d i La La La La La La La La La La L La L La La La La La La L La L La La L L L La L L L La La La L L L L L La L a La L L L a L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L m Hayun n n n. A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A , m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m Di Di Di Di Di Di Di Di Di Di D D D D D D D D D D D D Di D D D D D D Di D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D i D D Di D D D D D D D D D D D D D D D D D D u Herjan n n nto to to o o to o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o E Se Se Se S Se Se S Se Se Se S S S S Se S e Se Se S S Se S S S Se Se Se Se S S S Se S S S Se S Se S Se Se S S Se S S S S Se Se S Se S Se S S Se S S S S S Se S S S S S S S S S S S S S e S S e S S S S S k Pe Pe Pe Pe P Pe P P Pe Pe P P Pe P Pe Pe Pe Pe Pe P P Pe P P P P P Pe P P Pe P P P P Pe Pe Pe Pe P P Pe P P P P P Pe P Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P Pe P P P P P P P P P P r Herma a aw aw w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w an a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a Lo Lo Lo L Lo L Lo Lo Lo Lo L Lo L Lo Lo Lo Lo L L L Lo L L Lo L Lo L Lo Lo L L Lo L Lo Lo L L Lo L L Lo Lo Lo L L L L L Lo L Lo Lo Lo L Lo L L Lo Lo L L L L L L L L o L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L L k de d de de de de de de de d de de de de de de de de de d d d de d de d de d de de d d de de de d de d d d d d de d de de de de d de d d de d d d d d d d d d d d d d de de e d d d de de de d d d d d d d d d e de de d d d d d d d d d n Pe Pe Pe P Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe P P Pe Pe Pe P Pe P P P P Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe Pe e P Pe Pe P P e e e e e Pe e P P P Pe e e e P Pe e Pe Pe P P P Pe P P Pe e P P P P e e P e P Pe P P P P P P P r Hilma a a an, y Ko Da Pus Huuan n n ng Q Art ww Kadar r r riah. UI UI UI UI UI UI UI UI UI UI U UI UI UI UI UI UI UI U UI UI I UI UI UI U UI UI UI UI UI I U I UI U UI UI UI U UI UI U I U UI UI I I UI UI I UI UI I U U UI I UI U U U U U U UI I U UI U U U UI U U UI UI I U U UI U U UI U U U U U . Keow w w w w w n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A K K Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke K Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke K Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke Ke K K Ke Ke Ke K Ke Ke Ke Ke e K Ke K Ke K Ke Ke K K K K K K K Ke Ke e e e ua u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u E E Em Em Em Em Em E Em Em Em E m m m m Em E E E E E E Em m m Em E m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m p p p p p p p p Kim. R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R . . . . . . . a Un Un Un Un Un Un Un Un Un U Un U U U Un Un Un Un U Un Un Un U U U Un U Un Un Un U n Un n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n de d d de d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d A A An An An An An An An n An An An An An An n n An n An n An An An A An An An An An An An An n An An A An n An A An An n A An A A An n A n n n n a a a a a al a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a y 3 3: 3:

3: :

: : : : : 3: : : : :

3: :

: 3: 3: 3: : : : : : : : : : : : : : :

3 1

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9 9 9