Saperangan acara wilujengan wonten ing upacara pawiwahan
139
3 Wilujengan sasampunipun upacara nikah
Sasampunipun upacara nikah dipunlampahaken, dipunwontenaken wilujengan sasampunipun upacara nikah. Wilujengan kasebat dipunwontenaken kanthi pangajab
ngirim donga lan syukur dhumateng para luluhur. Wonten ing Serat Centhini, wilujengan sasampunipun nikah dipunandharaken wonten ing jilid II pupuh 130 sekar
Pocung pada 10 lan 11 ing ngandhap menika.
Wilujengan sabibaring ningkahipun, ujub kintun donga, tuwin mumule sanggyaning, pra luluhur saking estri saking priya.
Kang samara siti tuwin kutu-kutu, walang wong antaga, kang denambah sadayeki, tinebihna saking ing beka sengkala.
Anyelakna ing seneng suka rahayu, kadugen sakarsa, donganya slamet bidini, saha mawi donga takwil ngumurana.
Terjemahan : Selamatan sesudah upacara nikah, bertujuan mengirim doa dan memuliakan
semua leluhur dari pihak istri dan suami, juga semara
–siti ‘yang menjaga bumi’ serta kutu-kutu walang wong antaga ‘segenap makhluk hidup’ yang ditemui, hendaknya dijauhkan dari mara
bahaya, hendaknya didekatkan pada kesenangan, kegembiraan dan kebahagiaan,
tercapai semua kehendaknya. Doanya Selamat bidini serta dia Takwil ngumur.
Pethikan ing nginggil menika ngandharaken bilih wilujengan sasampunipun nikah dipunwontenaken kangge ngirim donga lan mulyakaken sanggyaning para
luluhur saking penganten putri lan penganten kakung, sarta para samara siti lank utu- kutu walang wong antaga. Saking wilujengan menika dipunajab dipuntebihaken saking
sambekala, dipuncelakaken ing seneng suka rahayu lan kadugen sakarsa. Donga
140
ingkang dipunwaos ing wilujengan menika inggih menika donga selamet bidini sarta donga takwil ngumur.
4 Wilujengan brokohan
Brokohan sanesipun dipunlampahken nalika wonten bayi ingkang miyos, ugi dipunlampahaken nalika ngawontenaken upacara pawiwahan. Bab kasebat
dipunsebataken wonten ing Serat Centhini jilid II pupuh 130 sekar Pocung pada 13-14 ing ngandhap menika.
Wilujengan brokohan sasampunipun, panggihing pangantyan, ujubipun nyumerepi, sadhereking pangantyan estri lan priya.
Ingkang lair nunggil sadinten puniku, mugi andongakna, lestantun suka basuki, donganipun takwil ngumur myang raharja.
Terjemahan : Selamatan brokohan sesudah upacara temu pengantin, bertujuan mengetahui
saudara wanita dan pria yang lahir bersamaan sehari, dengan harapan semoga mendoakan lestari,
bahagian dan selamat, doanya Takwil ngumur dan Selamat. Saking pethikan ing nginggil menika saged dipunpirsani bilih wilujengan
brokohanipun dipunlampahaken sasampunipun upacara panggih penganten. Wilujengan menika gadhah ancas kangge nyumerepi sederekipun penganten putri lan
kakung ingkang miyosipun tunggil sadinten. Kaliyan ndedonga mugi lestantun suka lan basuki. Donga ingkang dipunwaos inggih menika donga takwil ngumur lan raharja.
5 Wilujengan sepasaran
Wilujengan menika dipunlampahaken gangsal dinten sasampunipun dipunwontenaken upacara penganten utawi satunggal pasaran. Bab wilujengan
141
sepasaran menika dipunandharaken wonten ing Serat Centhini jilid II pupuh 130 sekar Pocung pada 15-17 ing ngandhap menika.
Wilujengan inggih ing sapekenipun, pangantyan ujubnya, mumule kang smara-siti, amumule kang dipun ambah sadaya.
Myang kadangnya pangantyan estri lan jalu, lawan dinten sapta, pekenan gangsal kang mugi, anyelakna kecekapan sukawirya.
Alestantun karya sapanginggilipun, ywa na sambekala, donganipun sami ugi, muhung slamet lawan takwil ngumurana.
Terjemahan : Selamatan pada hari kelima pengantin bertujuan memuliakan semara siti ‘yang
me njaga bumi’, memuliakan semua yang diinjakdilalui,
serta saudara pengantin wanita dan pria, demikian juga memuliakan ketujuh hari dan kelima pasaran, semoga dapat terpenuhi segala keperluan, gembira
ria dan sejahtera,
sehingga lestari selamat tidak ada gangguan apa pun. Doanya juga sama, yaitu Selamat dan Takwil ngumur.
Saking pethikan ing nginggil saged dipun dudut bilih wilujengan sepasaran kasebat dipunwontenaken kangge mulyakaken semara siti sarta sederekipun penganten
putri lan kakung. Ugi kangge mulyakaken pitung dinten lan kalima pasaran. Kanthi ngawontenaken wilujengan sepasaran menika dipunajab saged nyelakaken kacekapan,
suka lan raharja, saged lestantun, slamet tanpa wonten alangan menapa kemawon. Donga ingkang dipunwaos inggih menika donga slamet lan takwil ngumur.
6 Wilujengan selapanan
Wilujengan selapanan dipunlaksanakaken tigang dasa gangsal dinten sasampunipun upacara pawiwahan dipunlampahaken. Ancas dipunwontenaken
142
wilujengan menika boten beda kaliyan wilujengan saderengipun, inggih menika kangge mulyakaken samara siti, sederek-sederekipun penganten putri lan kakung
ingkang sareng miyosipun. Bab wilujengan selapanan menika dipunandharaken wonten ing Serat Centhini jilid II pupuh 130 sekar Pocung pada 19 dumugi 21 ing
ngandhap menika.
Arta wajib kalih wang saprapat namung, ujub amumulya, dhateng kang samara-siti, nyumerepi dhateng sadherekipun pangantyan.
Estri jalu ingkang sareng lairipun, anjumurungana, kadugena ing sakapti, sukawirya winantua karaharjan.
Kadrajatan amintir rijekinipun, dremna sugih putra, danganya takwil ngumuri, lawan donga salamet datan tinilar.
Terjemahan : dengan uang wajib kalih wang saprapat ’10 sen’, bertujuan memuliakan yang
semara bumi, tidak melupakan kepada saudara-saudara pengantin pria maupun wanita yang bersamaan waktu kelahirannya, semoga berkenan
merestui, sehingga tercapai semua kehendaknya. Semoga bahagia, mulia, selamat, sejahtera,
berpangkat, banyak rejeki dan banyak anak. Doanya: Takwil ngumur dan doa Selamat tidak boleh tertinggal.
Saking pethikan ing nginggil menika katingal bilih wilujengan menika dipunwontenaken kangge mulyakaken semara siti lan nyumerepi sederekipun
penganten putri lan kakung ingkang dinten miyosipun sami. Sanesipun kanthi ngawontenaken wilujengan menika saged kadugen ing sakapti, sukawirya wianntua
karaharjan, kadrajatan, amintir rejekinipun, lan sugih putra. Donga ingkang dipunwaos ing wilujengan menika inggih menika donga takwil ngumur lan donga kaslametan.
143
Wonten ing Serat Centhini ugi dipunsebataken menapa kemawon sajen ingkang dipunwontenaken nalika wilujengan selapanan. Bab kasebat dipunandharaken wonten
ing pethikan ing ngandhap menika.
Wilujengan salapanan warninipun, tumpeng jajanganan, jenang pethak jenang abrit, jenang baro-baro tuwin jajan pasar.
Arta wajib kalih wang saprapat namung,
ujub amumulya, dhateng kang
samara-siti, nyumerepi dhateng sadherekipun pangantyan.
Terjemahan : Selamatan selapanan ‘hari ke-35, berwujud: tumpeng sayuran, jenang putih,
jenang merah, jenang baro-baro, dan jajan pasar, dengan uang wajib ka
lih wang saprapat ’10 sen’, bertujuan memuliakan yang semara bumi, tidak melupakan kepada saudara-saudara pengantin
Saking pethikan kasebat ngandharaken bilih wosipun sajen wilujengan selapanan inggih menika tumpeng jajanganan, jenang pethak, jenang abrit, jenang
baro-baro, jajan pasar, arta kalih wang sakprasekawan. Nanging ing wekdal samenika namung sakedhik ingkang taksih
nglestantunaken adat wilujengan kadosta ingkang dipunandharaken ing nginggil. Dene ingkang taksih nglampahaken, ubarampe sarta tatacaranipun sampun boten jangkep
malih. Miturut Nurhayati 2001: 35-36 alesanipun amargi perkawis ekonomi, paedah, agami lan amargi boten mangertos. Kangge ngawontenaken sajen ingkang jangkep
perlu arta ingkang kathah, dene paedahipun kirang katingal, lan katingal mubadzir. Amargi alesan menika cacah sajen wonten ing upacara pawiwahan ing wekdal
samenika dipunkirangaken. Sanesipun ugi amargi perkawis agami, padamelan kados mekaten mlebet kategori syirik, pramila sajen kasebut dipunbotenwontenaken. Sajen
144
ingkang taksih dipunwontenaken inggih menika sanggan lan abon-abon suruh ayu, pisang ayu,
lan lawe. Sajen kangge wilujengan ing wekdal samenika dipunringkes dados namung tumpeng, jajan pasar, jenang abritpethak, ingkung, lalapan lan urapan
kemawon.