28
Tabel salajengipun
No. Jinis Adat wonten
ing Upacara Pawiwahan
Jilid Bab
20. Adat
Pawiwahan Miturut Saperangan
Agami lan Syari’at Nabi
1 Adat pawiwahan agama Sambu, agama
Brahma, agama Endra, agama Wisnu, agama Bayu, agama Kala, syari’at Nabi Adam,
syari’at Nabi Nuh, syari’at Nabi Ibrahim, syari’at Nabi Musa, syari’at Nabi ‘Isa lan
syari’at Nabi Muhammad.
B. Asiling Panaliten
Upacara-upacara pawiwahan ingkang sajatosipun, awujud pralambang manunggaling kakung lan estri. Limrahipun, upacara menika dipunlampahaken
menawi sampun pikantuk petangan dening ingkang estri adhedhasar petangan neptu saking calon penganten kekalih lan sakpanunggalanipun.
Sasampunipun ngempalaken data wonten ing tabel adat ngawontenaken upacara pawiwahan wonten ing Serat Centhini, data kala wau dipunperang dados kalih
bagean, inggih menika cara nemtokaken bakal mantu sarta tata cara upacara pawiwahan adat Jawi wonten ing Serat Centhini. Sanesipun, pirembagan wonten ing
panaliten menika dipuntandhingaken kaliyan adat lan tatacara upacara pawiwahan adat Jawi ing wekdal samenika. Ing ngandhap menika badhe dipunandharaken pirembagan
asil deskripsi caranipun nemtokaken bakal mantu lan tatacara upacara pawiwahan adat Jawi wonten ing Serat Centhini.
29
1. Cara nemtokaken bakal mantu
Masarakat Jawi ngantos-atos sanget anggenipun nemtokaken bakal mantunipun. Wonten saperangan caranipun masarakat Jawi kangge nemtokaken lan
milih bakal mantunipun. Cara-cara kasebat limrahipun adhedhasar petangan pasatowan salaki rabi
, bibit, bobot lan, bebetipun. Miturut Hadiatmaja 2009: 76, petangan inggih menika ngetang wekdal sarta
tanggal ingkang sae. Petangan kasebat saged adhedhasar saking gangsal dinten pasaran, tanggal-tanggal wigatos ingkang dipuntemtokaken wonten ing sistem-sistem
penanggalan ingkang sampun wonten, ingkang dipunginakaken dening tiyang Jawi kangge saperangan ancas, mliginipun babagan nemtokaken bakal mantu utawi dinten
sae kangge ngawontenaken upacara pawiwahan. Ing ngandhap menika dipunandharaken caranipun nemtokaken wanita ingkang
badhe dipundadosaken bakal mantu ingkang wonten ing Serat Centhini.
a. Pasatowan salaki rabi
Kangge tiyang Jawi ingkang badhe ngawontenaken upacara pawiwahan, wonten saperangan petangan kangge nemtokaken jodho utawi bakal mantu ingkang
limrahipun dipunwastani pasatowan. Miturut Hadiatmaja 2009: 116, pasatowan salaki rabi inggih menika pandom pados jodho adhedhasar asma, dinten miyos, lan
neptu. Wonten ing Serat Centhini, nemtokaken bakal mantu migunakaken pandom
pasatowan salaki rabi kasebat dipunandharaken lumantar pirembaganipun Ki Bayi Panurta lan Ki Sembagi. Miturut pirembagan kasebat, wonten kalih cara nemtokaken
30
bakal mantu migunakaken pasatowan salaki rabi, inggih menika kanthi cara ngetang neptu lan ngetang aksara Jawa saking asmanipun bakal mantu. Nanging ingkang
dipunandharaken namun kangge nemtokaken bakal mantu wanita kemawon. Amargi ing wekdal rumiyin, ingkang pados jodho menika saking pihak kaluwarga ingkang
kakung. Pramila, ginanipun petangan-petangan menika kangge pados wanita ingkang sae dipundadosaken garwa. Ing ngandhap menika badhe dipunandharaken caranipun
nemtokaken bakal mantu migunakaken pasatowan salaki rabi wonten ing Serat Centhini
.
1 Tetimbangan watak wanita miturut wetonipun
Tiyang Jawi pitados bilih saben dinten ingkang wonten ing pitung dinten lan gangsal dinten pasaran menika gadhah biji piyambak-piyambak. Biji-biji kasebet
paring pangaribawa dhumateng sabarang perkawis, mliginipun mangaribawani dinten miyosipun manungsa, inggih menika babagan watak lan sipat saking manungsa
kasebat. Ing ngandhap menika dipunandharaken watak lan sipatipun wanita miturut wetonipun ingkang wonten ing Serat Centhini.
a Jumuwah
1 Pon
Wanita ingkang miyos ing dinten Jumuwah Pon menika boten sabar, kaku budinipun, wantun kaliyan tiyang sepuhipun lan boten pinaringan sugih. Bab kasebat
dipunandharaken wonten ing Serat Centhini jilid III pupuh 246 sekar Kinanthi pada 5. Ing ngandhap menika pethikan ingkang nedahaken bab kasebat.
31
Manungsa wirasatipun, metu saking wetonipun, yen Jumngah Pon wetonira, tan sabar kaku kang budi, sru wani maring wong tuwa, lan nora sinungan
sugih.
Terjemahan : Firasat manusia itu keluar dari waktu kelahirannya. Apabila kelahirannya
Jumat Pon, ia tidak sabar, kaku budinya, sangat berani kepada orang tua dan tidak diberi kekayaan.
Pethikan ing nginggil menika ngandharaken bilih wirasatipun manungsa medal saking wetonipun. Menawi wetonipun dinten Jumuwah Pon tiyang kasebut boten
sabar, budinipun kaku, wantun dhumateng tiyang sepuhipun. Katurangganing wanita ingkang kados mekaten ugi wonten ing Kitab Primbon
Betaljemur Adammakna , wanita kasebat wantun dhumateng garwanipun, boros, kathah
alanganipun nanging asring pinaringan anugrah saking Gusti Ingkang Maha Kuwaos Tjakraningrat, 1980: 100.
Wanita ingkang kados mekaten kirang sae dipundadosaken garwa amargi watakipun ingkang kirang sae, inggih menika boten sabar, budinipun kaku, lan wantun.
Sipat ingkang mekaten awrat kangge mbangun kaluwarga ingkang sakinah, mawadah lan warahmah.
2 Wage
Wanita ingkang miyos ing dinten Jumuwah Wage menika menawi sae
langkung utama, menawi awon dados langkung awon, remen dhahar nanging pinter micara ing babagan ilmu batin, remen ngiwa, pikiranipun boten ajeg. Bab menika
dipunandharaken wonten ing Serat Centhini jilid 3 pupuh 246 sekar Kinanthi pada 6 lan 7. Ing ngandhap menika pethikan ingkang nedahaken bab kasebut.
