Manfaat Penelitian c PENDAHULUAN

Pandangan bahwa pendapatan dan kekayaan bukanlah tujuan akhir melainkan sarana untuk mencapai tujuan-tujuan yang lainnya sudah muncul sejak zaman Aristoteles. Pemenang Hadiah Nobel untuk bidang ekonomi tahun 1998, Amartya Sen, berpendapat bahwa “kapabilitas untuk berfungsi” adalah yang paling menentukan status miskin-tidaknya seseorang. Sen berkata, “Pertumbuhan ekonomi dengan sendirinya tidak dapat dianggap sebagai tujuan akhir. Pembangunan haruslah lebih memperhatikan peningkatan kualitas kehidupan yang kita jalani dan kebebasan yang kita nikmati. Selanjutnya, Sen memaparkan bahwa tingkat kemiskinan tidak dapat diukur dari tingkat pendapatan atau bahkan dari utilitas seperti pemahaman konvensional; yang paling penting bukanlah apa yang dimiliki seseorang kekayaan ataupun kepuasan yang ditimbulkan dari barang-barang tersebut melainkan apakah yang dapat dilakukan oleh seseorang dengan barang-barang tersebut. Yang berpengaruh terhadap kesejahteraan bukan hanya karakteristik komoditas yang dikonsumsi, seperti dalam pendekatan utilitas, tetapi manfaat apa yang dapat diambil oleh konsumen dari komoditi-komoditi tersebut. Contohnya, sebuah buku memiliki nilai yang kecil bagi orang yang buta huruf Todaro dan Smith 2006. Kualitas kehidupan memang mensyaratkan adanya pendapatan yang lebih tinggi, namun yang dibutuhkan bukan hanya itu. Pendapatan yang lebih tinggi hanya merupakan salah satu dari sekian banyak syarat yang harus dipenuhi. Banyak hal lain yang juga harus diperjuangkan, yakni pendidikan yang lebih baik, peningkatan standar kesehatan dan nutrisi, pemberantasan kemiskinan, perbaikan kondisi lingkungan hidup, pemerataan kesempatan, peningkatan kebebasan individual, dan pelestarian ragam kehidupan budaya Todaro dan Smith 2006. Pendapatan yang tinggi akan menambah kekayaan, namun kekayaan yang banyak kadang tidak menambah kebahagiaan bagi penduduknya. Kekayaan itu sendiri memungkinkan negara untuk menambah pilihan di dalam pengeluaran untuk belanja, sehingga diperlukan kemampuan untuk mengendalikan segala sesuatu yang lebih jelas. Dengan demikian, peningkatan pendapatan dan kekayaan suatu negara memang diperlukan tetapi yang terpenting adalah peningkatan Pa mela a aink zam m man A Ama a artya palin n ng m ekon n nom om om om o om om om om o o o o m m m m m m o om o o om om om m m m m om o om om om om om om m m m o o o Pem mb mb b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b an an an an an an a an an an an an an an a a an a an an an an a a a an an an n an a a a a a a a a a a an n n a a n a an n n a n n a a a a a a a a a a a a a a a a a yang g g k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k i i it i i i i i i i i i i i i i i i i bahw w w w a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a t t t t dari u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u ti ti ti ti t t t ti ti ti t t ti t ti ti ti t t ti t t t t t t t t ti t t ti t t t t t t t t ti t t ti ti t t t t t t t t t ti t t t t t t t t t t t t t ti t t t t t t t t t t t t t t t ti i i t t t i i i i i i i i ti i i i ti i i i l yang g g d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d i bara a ang ng g g g g g ng ng ng g ng g g g g g ng ng ng g g ng g g g g ng ng g g g g ng n n g g g ng g g ng n n g g g g g g g g n ng n ng g g ng g g g g g g g g g g n g g g g g ng ng ng g g g g g g n ng g g g g g g g n n n ng g g n n n n ng g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g - -b - - - - - - - - - - - - deng g g an an an an an an an an an an an an an an an an an n an an an an an an an n an a a an a a n n n n a a a an n n n an an an a an an an n n n an a n n an n an n n an a n an an n n n n a a a an n n n n n n n n n n n n n n n a a an n n n n n n n n a a an a an an n n n n n n n n a a n a a n n n n a n an n n n a n n n n n n n n n an a hany y y a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k tetap pi pi i i i i i i m m m m m m m terse eb eb b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b u u u u u ut ut ut ut ut u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u huru u uf f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f T T T T T T Ku tingg g gi, n hany y ya m Ban y yak peni i ingk kond d disi indiv vi vi vi vi vi vi vi i i vi vi vi vi i vi vi vi vi i i vi vi vi vi vi i vi i vi vi i vi i vi vi i v vi i i i vi v i i i v i i i i v vi i i i i i vi i i i i i i i vi i vi i i i i i i i i i i i i i i i i i i v v du du du d d d du d du du du du du du du du du d du du du d du d d du d du du du d d du du du du du du d d d du d d d d d d du du d d du du d d du d d du du du du d d d d d d d d d d d d d d d d u u u d d du d d d d d d d u d d d u d d d d u u d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d P P P P P P P P P P Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P bany y y y y ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak ak k ak ak ak ak ak ak ak k ak ak ak k ak ak k ak k k k k a ak ak k ak a ak ak k a k k k k k k k k ak ak a k k ak k k k k k k ak k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k ak k k k k k k k k k k k k k k k a a k k ak a a k send d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d ir i ir ir ir ir i ir i i ir i i i i ir ir ir i ir ir i i i i ir ir ir i ir ir i i i ir ir ir ir i ir r i i i i ir r r r i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i untu u u k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k b b b b sesu u u at at a at at at at at at at at a at a a at at a at at a a at a a a at t t t a a at t t t at t t a a at a a a a at a a a at a a at a a a at t t t t a a a a at a a a a a a a a a a a a a a a a a u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u suat t u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u n n n n n n n n n n n n n n n n n standar hidup, seperti perbaikan kualitas pendidikan, penambahan penyediaan lapangan pekerjaan, peningkatan kesehatan atau yang lainnya. Di negara berkembang, pertumbuhan ekonomi tidak selalu berbanding lurus dengan penurunan angka pengangguran. Pertumbuhan ekonomi dan angka pengangguran memang saling terkait, namun sangat bergantung pada kondisi dan struktur perekonomian negara bersangkutan. Hal ini berbeda dengan negara kapitalis, yang berbasis tenaga kerja, atau negara-negara maju. Kepala Biro Hubungan Masyarakat Badan Pusat Statistik, M Sairi Hasbullah, mengatakan bahwa ketika pertumbuhan ekonomi melambat, justru bisa saja terjadi penurunan pengangguran. Sebaliknya, ketika ekonomi tumbuh, pengangguran justru bertambah banyak. Sebagai contoh, petani meningkatkan nilai tambah dalam produksi saat mengalami pertumbuhan ekonomi. Implikasi, pengangguran justru bertambah, lantaran penggunaan tenaga kerja dalam sektor pertanian digantikan oleh mesin. Petani yang dulunya hanya memiliki luas lahan satu hektar, semakin kaya ia, semakin ia memperkaya teknologi pertaniannya. Sehingga tidak ada rumus baku yang menyatakan bahwa berapa persen pertumbuhan ekonomi akan diikuti dengan berapa persen penurunan angka pengangguran Triana 2010. Sejak tahun 1990, Human Development Index HDI digunakan untuk memeringkat semua negara dari skala 0 tingkat pembangunan manusia yang paling rendah hingga 1 tingkat pembangunan manusia yang tertinggi berdasarkan tiga tujuan atau produk akhir pembangunan: masa hidup yang diukur dengan usia harapan hidup, pengetahuan yang diukur dengan kemampuan baca tulis orang dewasa secara tertimbang dan rata-rata tahun bersekolah, serta standar kehidupan yang diukur dengan pendapatan riil per kapita, disesuaikan dengan paritas daya beli dari mata uang setiap negara untuk mencerminkan biaya hidup dan untuk memenuhi asumsi utilitas marjinal yang semakin menurun dari pendapatan. HDI digunakan untuk memeringkat semua negara menjadi tiga kelompok: tingkat pembangunan manusia yang rendah 0,0 hingga 0,499, tingkat pembangunan manusia menengah 0,5 hingga 0,799, dan tingkat pembangunan manusia yang tinggi 0,8 hingga 1,0 Todaro dan Smith 2006. sta lap de pe st st st st st st st st st st t st st st st st st st t st t t st st st st st t st st st st st st t t st st t st t st st st t s s st s s t st s st s st st s s t st s t st s t t t t t t t t t t t t t s t t s t s t t r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r k k k k k k k k k k ka k k k k k k k k k k k ka k k k k k k k k ka ka ka k ka k k k k ka k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k a k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k Hu H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H b b b b b b b b ba b b b b b b ba ba b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b p pe p pe pe pe p p p p p p p p p p p p p p pe p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p e p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p be be be be b b b b b b b b b b b b b be b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b be be b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b p p p p p p p p p p p p pr pr pr p p pr p p p p p pr p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p be be b be b be b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b be b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b o o o o o o ol ol ol o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o ka ka ka ka k k k k k k ka ka k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k ru ru ru ru ru ru ru r r u ru ru ru ru ru r ru r r ru ru ru ru ru r r ru ru ru r r r r r r ru r r r r ru u r ru r r r u ru ru r ru ru u r ru r u u r r r u r r u r r r r u u r r r u u r r r u u r r r r r r ru ru u r r r r r ru ru u r r r r r u r r r u r r r r u ru r r r ru ru u u r r ru ru r r r r r r r r r r r di di di d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d m pa be de tu tu tu tu tu u tu u tu u u u tu tu u tu u u tu tu tu u tu tu u tu t t t t t t u u u u u t t t t t tu tu u u t t t t t t t ke ke ke k ke k k k k k k k k ke k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k pa pa p p p p p pa pa p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p da da da da da da da da d d d d d d da da d da d d da da da d d d d d da d d d da d d da da da d da d d d d d d d d da d d d d da d da d d d d d d d d d d da d d da d d da d d a d d d da a a d da a d a d d d d a a d d a da a d d a da a d d d d da da a a d d d d d d d d d d d d d d d d pe pe pe pe pe pe pe p p p p pe p pe p p p pe pe pe pe pe p p pe pe p p p p p p p p p p p p p p p p p p p pe p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p pe p pe p p p p p pe p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p ke ke ke k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k p pe pe pe p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p p m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m