Iterasi dengan Algoritma CRAFT
Modules-1 Modules-2 Input Data Solution Options Help - LAYOUT ┌───────────────── Intermediate Layout for CV ABC HARDWARE IND ──────┐
│ 03-12-2012 01:14:11 Pairwise Exchange Departments : E and L │ ├────────────┬───────────────────────────────────────────────────────┤
│Row \ Column│ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 │ ├────────────┼───────────────────────────────────────────────────────┤
│ 1 │ N N N N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 2 │ N N H H I I J J N N │
│ 3 │ N N H H I I J J N N │ │ 4 │ N N H H I I J J N N │
│ 5 │ N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 6 │ N N D D D D D D L L L L L L L L L L L F F F F F │
│ 7 │ N N D D L L F F │ │ 8 │ N N D D L L L L L L L L L F F │
│ 9 │ N N D D E E E E E E E E L L L F F │ │ 10 │ N N N N N D D D D D D E E E E F F F F F │
│ 11 │ G G G G G C C C C K K E E E E E E E E E N N N N N │ │ 12 │ G G C C K K E E N N N N N N N N │
│ 13 │ G G C C K K E E N N N N N N N N │ │ 14 │ G G C C K K E E N N │
│ 15 │ G G C C K K E E N N │ │ 16 │ G G C C K K E E N N │
│ 17 │ G G C C K K E E N N │ │ 18 │ G G G G G C C C C K K E E E N N │
│ 19 │ N N N N N N N N N K K E E N N N │ │ 20 │ N N K K E N N │
│ 21 │ N N N N N N N N N K K E N N │ │ 22 │ A A A A A B B B B K K N N │
│ 23 │ A A B B K K N N │ │ 24 │ A A B B K K N N │
│ 25 │ A A B B K K N N │ │ 26 │ A A B B K K N N │
│ 27 │ A A A A A B B K K N N │ │ 28 │ M M M M M B B K K N N │
│ 29 │ M M B B K K N N │ │ 30 │ M M B B K K K K N N │
│ 31 │ M M B B N N N N N │ │ 32 │ M M B B N N │
│ 33 │ M M B B N N │ │ 34 │ M M M M M B B B B N N N N N N N N N N N N N N N N N N │
├────────────┴───────────────────────────────────────────────────────┤ │Total Contribution = 477234.3 Distance: Rectilinear Iterations: 2 │
├────────────────────────────────────────────────────────────────────┤ │ PgDn PgUp PgLt PgRt Next NonStop Cancel │
└────────────────────────────────────────────────────────────────────┘
Gambar 5.10. Layout Hasil Iterasi 2
Pada iterasi ketiga dipertukarkan antara stasiun D dan K. Pada layout terakhir hasil iterasi 2, kedua stasiun tersebut memiliki perbatasan yang sama. Adapun
layout hasil iterasi 3 dengan software QS dapat dilihat pada Gambar 5.11. Pada Gambar tersebut dapat dilihat nilai total contribution layout tersebut sebesar
475.322.1 lebih kecil dibandingkan layout iterasi 2 477.234.3
.
Modules-1 Modules-2 Input Data Solution Options Help - LAYOUT ┌───────────────── Intermediate Layout for CV ABC HARDWARE IND ──────┐
│ 03-12-2012 01:14:11 Pairwise Exchange Departments : D and K │ ├────────────┬───────────────────────────────────────────────────────┤
│Row \ Column│ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 │ ├────────────┼───────────────────────────────────────────────────────┤
│ 1 │ N N N N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 2 │ N N H H I I J J N N │
│ 3 │ N N H H I I J J N N │ │ 4 │ N N H H I I J J N N │
│ 5 │ N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 6 │ N N K K K K K K L L L L L L L L L L L F F F F F │
│ 7 │ N N K K L L F F │ │ 8 │ N N K K L L L L L L L L L F F │
│ 9 │ N N K K E E E E E E E E L L L F F │ │ 10 │ N N N N N K K K K K E E E E F F F F F │
│ 11 │ G G G G G C C C C K K E E E E E E E E E E E N N N N N │ │ 12 │ G G C C K K E E N N N N N N N N │
│ 13 │ G G C C K K E E N N │ │ 14 │ G G C C K K E E N N │
│ 15 │ G G C C K K E E N N │ │ 16 │ G G C C K K E E N N │
│ 17 │ G G C C K K E E N N │ │ 18 │ G G G G G C C C C K K E E E N N │
│ 19 │ N N N N N N N N N K K E E N N N │ │ 20 │ N N K K D E N N │
│ 21 │ N N N N N N N N N K D D E N N │ │ 22 │ A A A A A B B B B K D D N N │
│ 23 │ A A B B K D D N N │ │ 24 │ A A B B K D D N N │
│ 25 │ A A B B K D D N N │ │ 26 │ A A B B K D D N N │
│ 27 │ A A A A A B B K D D N N │ │ 28 │ M M M M M B B K D D N N │
│ 29 │ M M B B K D D N N │ │ 30 │ M M B B K D D D N N │
│ 31 │ M M B B N N N N N │ │ 32 │ M M B B N N │
│ 33 │ M M B B N N │ │ 34 │ M M M M M B B B B N N N N N N N N N N N N N N N N N N │
├────────────┴───────────────────────────────────────────────────────┤ │Total Contribution = 475322.1 Distance: Rectilinear Iterations: 3 │
├────────────────────────────────────────────────────────────────────┤ │ PgDn PgUp PgLt PgRt Next NonStop Cancel │
└────────────────────────────────────────────────────────────────────┘
Gambar 5.11. Layout Hasil Iterasi 3
Pada iterasi keempat dipertukarkan antara stasiun C dan K. Pada layout terakhir hasil iterasi 3, kedua stasiun tersebut memiliki perbatasan yang sama. Adapun
layout hasil iterasi 4 dengan software QS dapat dilihat pada Gambar 5.12. Pada Gambar tersebut dapat dilihat nilai total contribution layout tersebut sebesar
440.041.3lebih kecil dibandingkan layout iterasi 3 475.322.1
.
Modules-1 Modules-2 Input Data Solution Options Help - LAYOUT ┌───────────────── Intermediate Layout for CV ABC HARDWARE IND ──────┐
│ 03-12-2012 01:14:11 Pairwise Exchange Departments : C and K │ ├────────────┬───────────────────────────────────────────────────────┤
│Row \ Column│ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 │ ├────────────┼───────────────────────────────────────────────────────┤
│ 1 │ N N N N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 2 │ N N H H I I J J N N │
│ 3 │ N N H H I I J J N N │ │ 4 │ N N H H I I J J N N │
│ 5 │ N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 6 │ N N K K K K K K L L L L L L L L L L L F F F F F │
│ 7 │ N N K K C C L L F F │ │ 8 │ N N K K C C L L L L L L L L L F F │
│ 9 │ N N K K C C E E E E E E E E L L L F F │ │ 10 │ N N N N N K K C C E E E E F F F F F │
│ 11 │ G G G G G K K C C E E E E E E E E E N N N N N │ │ 12 │ G G K K C C E E N N N N N N N N │
│ 13 │ G G K K C C E E N N │ │ 14 │ G G K K C C E E N N │
│ 15 │ G G K K C C E E N N │ │ 16 │ G G K K C C E E N N │
│ 17 │ G G K K C C E E N N │ │ 18 │ G G G G G K K K K C C E E E N N │
│ 19 │ N N N N N N N N N C C E E N N N │ │ 20 │ N N C C D E N N │
│ 21 │ N N N N N N N N N C D D E N N │ │ 22 │ A A A A A B B B B C D D N N │
│ 23 │ A A B B K D D N N │ │ 24 │ A A B B K D D N N │
│ 25 │ A A B B K D D N N │ │ 26 │ A A B B K D D N N │
│ 27 │ A A A A A B B K D D N N │ │ 28 │ M M M M M B B K D D N N │
│ 29 │ M M B B K D D N N │ │ 30 │ M M B B K D D D N N │
│ 31 │ M M B B N N N N N │ │ 32 │ M M B B N N │
│ 33 │ M M B B N N │ │ 34 │ M M M M M B B B B N N N N N N N N N N N N N N N N N N │
├────────────┴───────────────────────────────────────────────────────┤ │Total Contribution = 440041.3 Distance: Rectilinear Iterations: 4 │
├────────────────────────────────────────────────────────────────────┤ │ PgDn PgUp PgLt PgRt Next NonStop Cancel │
└────────────────────────────────────────────────────────────────────┘
Gambar 5.12. Layout Hasil Iterasi 4
Pada iterasi kelima dipertukarkan antara stasiun D dan K. Pada layout terakhir hasil iterasi 4, kedua stasiun tersebut memiliki perbatasan yang sama. Adapun
layout hasil iterasi 5 dengan software QS dapat dilihat pada Gambar 5.13. Pada Gambar tersebut dapat dilihat nilai total contribution layout tersebut sebesar
441.227.5 lebih kecil dibandingkan layout iterasi 4 440.041.3
.
Modules-1 Modules-2 Input Data Solution Options Help - LAYOUT ┌───────────────── Intermediate Layout for CV ABC HARDWARE IND ──────┐
│ 03-12-2012 01:14:11 Pairwise Exchange Departments : D and K │ ├────────────┬───────────────────────────────────────────────────────┤
│Row \ Column│ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 │ ├────────────┼───────────────────────────────────────────────────────┤
│ 1 │ N N N N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 2 │ N N H H I I J J N N │
│ 3 │ N N H H I I J J N N │ │ 4 │ N N H H I I J J N N │
│ 5 │ N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 6 │ N N D D D K K K L L L L L L L L L L L F F F F F │
│ 7 │ N N D D K C C L L F F │ │ 8 │ N N D D K C C L L L L L L L L L F F │
│ 9 │ N N D D K C C E E E E E E E E L L L F F │ │ 10 │ N N N N N D D K K C C E E E E F F F F F │
│ 11 │ G G G G G D D K K C C E E E E E E E E E N N N N N │ │ 12 │ G G D D K K C C E E N N N N N N N N │
│ 13 │ G G D D K K C C E E N N │ │ 14 │ G G D D K K C C E E N N │
│ 15 │ G G D D K K C C E E N N │ │ 16 │ G G D D K K C C E E N N │
│ 17 │ G G D D K K C C E E N N │ │ 18 │ G G G G G D D K K C C E E E N N │
│ 19 │ N N N N N N N N N C C E E N N N │ │ 20 │ N N C C K E N N │
│ 21 │ N N N N N N N N N C K K E N N │ │ 22 │ A A A A A B B B B C K K N N │
│ 23 │ A A B B K K N N │ │ 24 │ A A B B K K N N │
│ 25 │ A A B B K K N N │ │ 26 │ A A B B K K N N │
│ 27 │ A A A A A B B K K N N │ │ 28 │ M M M M M B B K K N N │
│ 29 │ M M B B K K N N │ │ 30 │ M M B B K K K K N N │
│ 31 │ M M B B N N N N N │ │ 32 │ M M B B N N │
│ 33 │ M M B B N N │ │ 34 │ M M M M M B B B B N N N N N N N N N N N N N N N N N N │
├────────────┴───────────────────────────────────────────────────────┤ │Total Contribution = 441227.5 Distance: Rectilinear Iterations: 5 │
├────────────────────────────────────────────────────────────────────┤ │ PgDn PgUp PgLt PgRt Next NonStop Cancel │
└────────────────────────────────────────────────────────────────────┘
Gambar 5.13. Layout Hasil Iterasi 5
Pada iterasi keenam dipertukarkan antara stasiun D dan G. Pada layout terakhir hasil iterasi 5, kedua stasiun tersebut memiliki perbatasan yang sama. Adapun
layout hasil iterasi 6 dengan software QS dapat dilihat pada Gambar 5.14. Pada Gambar tersebut dapat dilihat nilai total contribution layout tersebut sebesar
440.041.3 lebih kecil dibandingkan layout iterasi 5 441.227.5
.
Modules-1 Modules-2 Input Data Solution Options Help - LAYOUT ┌───────────────── Intermediate Layout for CV ABC HARDWARE IND ──────┐
│ 03-12-2012 01:14:11 Pairwise Exchange Departments : D and G │ ├────────────┬───────────────────────────────────────────────────────┤
│Row \ Column│ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 │ ├────────────┼───────────────────────────────────────────────────────┤
│ 1 │ N N N N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 2 │ N N H H I I J J N N │
│ 3 │ N N H H I I J J N N │ │ 4 │ N N H H I I J J N N │
│ 5 │ N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 6 │ N N G G G K K K L L L L L L L L L L L F F F F F │
│ 7 │ N N G G K C C L L F F │ │ 8 │ N N G G K C C L L L L L L L L L F F │
│ 9 │ N N G G K C C E E E E E E E E L L L F F │ │ 10 │ N N N N N G G K K C C E E E E F F F F F │
│ 11 │ D D D G G G K K C C E E E E E E E E E N N N N N │ │ 12 │ D D G G K K C C E E N N N N N N N N │
│ 13 │ D D G G K K C C E E N N │ │ 14 │ D D G G K K C C E E N N │
│ 15 │ D D G G K K C C E E N N │ │ 16 │ D D G G K K C C E E N N │
│ 17 │ D D G G K K C C E E N N │ │ 18 │ D D D D G G G K K C C E E E N N │
│ 19 │ N N N N N N N N N C C E E N N N │ │ 20 │ N N C C K E N N │
│ 21 │ N N N N N N N N N C K K E N N │ │ 22 │ A A A A A B B B B C K K N N │
│ 23 │ A A B B K K N N │ │ 24 │ A A B B K K N N │
│ 25 │ A A B B K K N N │ │ 26 │ A A B B K K N N │
│ 27 │ A A A A A B B K K N N │ │ 28 │ M M M M M B B K K N N │
│ 29 │ M M B B K K N N │ │ 30 │ M M B B K K K K N N │
│ 31 │ M M B B N N N N N │ │ 32 │ M M B B N N │
│ 33 │ M M B B N N │ │ 34 │ M M M M M B B B B N N N N N N N N N N N N N N N N N N │
├────────────┴───────────────────────────────────────────────────────┤ │Total Contribution = 440041.3 Distance: Rectilinear Iterations: 6 │
├────────────────────────────────────────────────────────────────────┤ │ PgDn PgUp PgLt PgRt Next NonStop Cancel │
└────────────────────────────────────────────────────────────────────┘
Gambar 5.14. Layout Hasil Iterasi 6
Pada iterasi ketujuh dipertukarkan antara stasiun C dan K. Pada layout terakhir hasil iterasi 6, kedua stasiun tersebut memiliki perbatasan yang sama. Adapun
layout hasil iterasi 7 dengan software QS dapat dilihat pada Gambar 5.15. Pada Gambar tersebut dapat dilihat nilai total contribution layout tersebut sebesar
433.995 lebih kecil dibandingkan layout iterasi 6 440.041.3
.
Software QS berhenti melakukan iterasi pada iterasi yang ketujuh. Hal ini berarti iterasi ketujuh
memberikan nilai total contribution yang terkecil yaitu sebesar 433.995.
Modules-1 Modules-2 Input Data Solution Options Help - LAYOUT ┌───────────────── Intermediate Layout for CV ABC HARDWARE IND ──────┐
│ 03-12-2012 01:14:11 Pairwise Exchange Departments : C and K │ ├────────────┬───────────────────────────────────────────────────────┤
│Row \ Column│ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 │ ├────────────┼───────────────────────────────────────────────────────┤
│ 1 │ N N N N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 2 │ N N H H I I J J N N │
│ 3 │ N N H H I I J J N N │ │ 4 │ N N H H I I J J N N │
│ 6 │ N N H H H H I I I I J J J J N N N N N N N N N N │ │ 7 │ N N G G G C K K L L L L L L L L L L L F F F F F │
│ 8 │ N N G G C K K L L F F │ │ 9 │ N N G G C K K L L L L L L L L L F F │
│ 10 │ N N G G C K K E E E E E E E E L L L F F │ │ 11 │ N N N N N G G C C K K E E E E F F F F F │
│ 12 │ D D D G G G C C K K E E E E E E E E E N N N N N │ │ 13 │ D D G G C C K K E E N N N N N N N N │
│ 14 │ D D G G C C K K E E N N │ │ 15 │ D D G G C C K K E E N N │
│ 16 │ D D G G C C K K E E N N │ │ 17 │ D D G G C C K K E E N N │
│ 18 │ D D G G C C K K E E N N │ │ 19 │ D D D D G G G C C K K E E E N N │
│ 20 │ N N N N N N N N N K K E E N N N │ │ 21 │ N N K K E N N │
│ 22 │ N N N N N N N N N K K E N N │ │ 23 │ A A A A A B B B B K K N N │
│ 24 │ A A B B C K K N N │ │ 25 │ A A B B C K K N N │
│ 26 │ A A B B C K K N N │ │ 27 │ A A B B C K K N N │
│ 28 │ A A A A A B B C K K N N │ │ 29 │ M M M M M B B C K K N N │
│ 30 │ M M B B C C K K N N │ │ 31 │ M M B B C C K K N N │
│ 32 │ M M B B N N N N N │ │ 33 │ M M B B N N │
│ 33 │ M M B B N N │ │ 34 │ M M M M M B B B B N N N N N N N N N N N N N N N N N N │
├────────────┴───────────────────────────────────────────────────────┤ │Total Contribution = 433995 Distance: Rectilinear Iterations: 7 │
├────────────────────────────────────────────────────────────────────┤ │ PgDn PgUp PgLt PgRt Next NonStop Cancel │
└────────────────────────────────────────────────────────────────────┘
Gambar 5.15. Layout Hasil Iterasi 7
Tataletak yang dihasilkan oleh software Quant System tersebut memang memberikan nilai momen perpindahan yang kecil, namun ukuran panjang dan
lebar dari stasiun kerja yang diberikan tidak dapat diterapkan ke lantai produksi CV. ABC Hardware Industry. Hal ini disebabkan ukuran mesin-mesin dan
peralatan serta kelonggaran allowance yang dibutuhkan tidak sesuai dengan ukuran panjang dan lebar stasiun kerja yang diberikan ada area-area yang terlalu
kecil. Oleh karena itu perlu dilakukan penyesuaian tataletak hasil software Quant System dengan ukuran stasiun kerja yang sesuai kebutuhan. Ukuran stasiun kerja
yang memanjang namun lebarnya pendek diganti dengan ukuran yang lebih sesuai. Adapun tataletak yang menjadi tataletak usulan dengan algoritma CRAFT
tersebut dapat dilihat pada Gambar 5.16.
L
E D
C G
K
M A
B F
I
15 1
2 3
9 8
7 6
5 4
10 11
12 18
17 16
14 13
20 21
19 23
22
J H
24 26
27 25
15
1 2
3 9
8 7
6 5
4 10
11 12
18 17
16 14
13 20
21 19
22 23
25 26
24 28
27 29
30 32
31 33
34
100 cm
SKALA = 1:100
Gambar 5.16. Tataletak Usulan dengan Algoritma CRAFT
Untuk menentukan jarak antar stasiun kerja pada tataletak usulan tersebut terlebih dahulu perlu diketahui titik koordinat dari masing-masing block stasiun kerja.
Penentuan titik koordinat untuk stasiun kerja A: a. Buat garis diagonal untuk stasiun kerja A
b. Perpotongan garis diagonal menjadi titik pusat koordinat stasiun A. Perpotongan diagonal yang terjadi untuk stasiun A berada pada titik:
Koordinat X = X
2
1
X X
−
+ = 0 +
2 5
−
= 0 + 2,5 = 2,5
Koordinat Y = Y
2
1
Y Y
−
+ = 7 +
2 7
13 −
= 7 + 3 = 10 Titik koordinat stasiun kerja A = x,y = 2,5;10.
Penentuan titik koordinat untuk stasiun kerja E: Karena bentuknya tidak persegi, dihitung dengan menggunakan titik berat dengan
rumus: TB = ML
Dimana, M = momen, L = luas TB
X
8 ,
15 62
982 20
42 20
5 ,
15 42
16 =
= +
+ =
=
∑ ∑
x x
L L
X L
M
i i
i X
X
=
TB
Y
3 ,
18 62
1133 20
42 20
22 42
5 ,
16 =
= +
+ =
=
∑ ∑
x x
L L
Y L
M
i i
i Y
Y
=
Titik Koordinat stasiun Kerja E = x,y = 15,8; 18,3 Penentuan titik koordinat untuk stasiun kerja B, C, D, F, G, H, I, J, K, L dan M
juga dilakukan dengan cara yang sama sesuai dengan bentuk stasiun kerjanya.
Hasil penentuan titik koordinat lokasi untuk masing-masing stasiun kerja dapat dilihat pada Tabel 5.16.
Tabel 5.16. Nilai Koordinat Tiap Stasiun Kerja pada Tataletak Usulan
dengan Algoritma CRAFT
Jarak antar stasiun kerja dihitung dengan menggunakan rumus jarak Rectilinear. Contohnya, koordinat A 2,5;10 dan B 7;6,5, maka jarak A ke B adalah:
d
ij
A-B = |2,5-7| + |10-6,5| = 8 = |x-a| + |y-b|
Perhitungan untuk jarak antar stasiun kerja lain juga dilakukan seperti contoh diatas. Hasil perhitungan jarak antar stasiun kerja secara keseluruhan untuk
tataletak awal dapat dilihat pada Tabel 5.17.
Stasiun Kerja
Koordinat X
Y A
2,5 10,0
B 7,0
6,5 C
11 20
D 6,5
21 E
15,8 19,3
F 24,5
26,5 G
9 26,5
H 7,0
31,5 I
11,0 31,5
J 15,0
31,5 K
11,8 10,1
L 17,5
26,5 M
2,5 3,5
Tabel 5.17.Jarak Antar Stasiun Kerja pada Tataletak Usulan dengan
Algoritma CRAFT d
ij
meter
ij A
B C
D E
F G
H I
J K
L M
A 8,0
18,5 15,0 22,6 38,5 23,0 26,0 30,0 34,0 9,4
31,5 6,5
B 8,0
17,5 15,0 21,6 37,5 22,0 25,0 29,0 33,0 8,4
30,5 7,5
C 18,5 17,5
5,5 5,5
20,0 8,5
15,5 11,5 15,5 10,7 13,0 25,0 D
15,0 15,0 5,5
11,0 23,5 8,0
11,0 15,0 19,0 16,2 16,5 21,5 E
22,6 21,6 5,5
11,0 15,9 14,0 21,0 17,0 13,0 13,2
8,9 29,1
F 38,5 37,5 20,0 23,5 15,9
15,5 22,5 18,5 14,5 29,1 7,0
45,0 G
23,0 22,0 8,5
8,0 14,0 15,5
7,0 7,0
11,0 19,2 8,5
29,5 H
26,0 25,0 15,5 11,0 21,0 22,5 7,0
4,0 8,0
26,2 15,5 32,5 I
30,0 29,0 11,5 15,0 17,0 18,5 7,0
4,0 4,0
22,2 11,5 36,5 J
34,0 33,0 15,5 19,0 13,0 14,5 11,0 8,0
4,0 24,6
7,5 40,5
K 9,4
8,4 10,7 16,2 13,2 29,1 19,2 26,2 22,2 24,6
22,1 15,9 L
31,5 30,5 13,0 16,5 8,9
7,0 8,5
15,5 11,5 7,5
22,1 38,0
M 6,5
7,5 25,0 21,5 29,1 45,0 29,5 32,5 36,5 40,5 15,9 38,0