Pembahasan Hasil Penelitian PENINGKATAN KEMAMPUAN MENGELOLA EMOSI MARAH MELALUI TEKNIK BIBLIOTERAPI PADA SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 15 YOGYAKARTA.

160 y r R r u yang memang dikemas oleh Dr. Michael Hershorn yang merupakan hasil riset selama melakukan lokakarya pengelolaan emosi marah yang digunakan untuk menangani remaja yang juga mengalami masalah mengenai kemarahan dan bisa dilakukan melalui membaca. Goleman 2002: 79 juga berpendapat bahwa mengatur emosi dapat dilakukan dengan kegiatan yang membuat kita nyaman, salah satunya dengan membaca. Dalam buku ini pada dasarnya remaja diarahkan dalam pembelajaran pengalaman dimana para pembacanya dibawa secara kognitif melalui cerita, latihan-latihan yang mengarah pada proses pemberian bantuan untuk membantu remaja untuk dapat mengaktualisasikan masalah yang dihadapi untuk mengembangkan kemampuannya agar mampu memahami langkah-langkah mengelola emosi marah beserta dengan aspek-aspek yang mempengaruhi kemampuan mengelola emosi marah. Sejalan dengan Eva Imania Eliasa 2009: 4 bahwa dengan membaca individu dibawa untuk mengaktualisasi kehidupan untuk membangun hidup individu. Selain membaca, dalam penelitian ini juga mengunakan diskusi dan menulis untuk membangun pemahaman siswa secara lebih luas untuk memecahkan masalah emosi marah. Hal ini senanda dengan Tribaul Shechtman, 2009: 26 dan Eva Imania Eliasa 2009: 4 yang menyebutkan bahwa kegiatan biblioterapi mengunakan diskusi dan dibarengi dengan menulis untuk membantu peserta mengungkapkan masalahnya. Peran fasilitator dalam proses pemberian teknik biblioterapi sangat penting. 161 F s t t r r r +,, - + . v s - r s rt , + - ,. s uru - t t u t + y - + r S tu, 1 s t t + w 2 s , 3 . y - + r + s sw . F s t t rus t 3 -t 3 y - + r + s + ,. u + s s rt + , u . u 4 + - y - t rtu s S v r r - : 2003: 134. D r 3 - uru - u , t , v u s u . u - t u + t t u - - s y - + r + r s rt + 3 s 4 + t . r . Guru - 2 u - . s rt u . u 4 r 2 r + 1 t y - + t + s r y - . y + r s + t r + +, s r - r . D r r + t s, t rs ,. + t y 5 t . r , 3 , 3 y -- u ,, self 6 h elp s 2 + - + t S 4 . 7 2009: 23 + R 3 S , y, 2011: 80 + t - t , - 3 r s sw , 3 , s y s sw s VIII SMP N - r 15 8 - y rt . D r s - t y - + r s - - s - s sw + r + s r - r + s y - + , + t + t , 5 t . r + t - t , - 3 r s sw . H s t t s su + - tu 2 u t y tu ru y u tu - t , - 3 r + s sw s VIII + SMP N - r 15 8 - y rt . 162

F. Keterbatasan Penelitian

S 9:;; = ? 9 s =9 A 9:B t B ;A CB : ; DED ;A F =9 A 9:B t B 9 A y ; C ; r B G;HI ; ; s B H G;A y ; D D9: 9 ;H ;A C ;A D 9 t 9 r G; t ; s ;A J K 9 t 9 r G; t ; s ; A - D9 t 9 r G ; t ; s ;A y ;A K CB H; C ; =B =9 A 9:B t B s 9: ; ; =9 A 9:B t B;A CB:; D ;A; D ;A ; C; : ;HL 1. T B C ;D ;C ;A y ; M; ; su D D9: ; s G ; K B ; t ; =9 :;M; r ;A NB G B A K ;A C;A K ?A 9:BA K 9 G E ; t = 9 A 9: B t B H; rus 9 A K ; C ;D ; A = 9 A 9 : B t B ;A = ; C ; s ; ; t = ? 9 s K 9 K B; t ;A N 9: ; M; r M 9 A K ; M; r s 9:9 s ; B C ;A C 9 A K ; A M u :;H su G y 9D = 9 A 9:B t B;A y ;A K t 9 r G; t ; s. 2. K ?A CB s B OB s BD s B sw ; , s B sw ; t 9 r : ; : u D9:9:;H ;A D ; r 9 A; D9 K B ; t ;A CB : ; D ; A ;D ; A s 9 t 9: ;H =E: ;A K s 9 D ? :;H ; t ; u K 9 K B ; t ;A N9:;M; r M 9 A K ; M ; r. K ?A CB s B B A B 9 G E ; t O ; s B :B t ; t ? H; rus : 9 G BH 9D P r ; 9 A K D ?A C B s BD ;A B sw ; . 3. M B A; t 9 G;Q; s B sw ; y ;A K DE r ;A K , H ; : B A B 9 A K ;DBG; t D ;A = ? 9 s =9 G 9 r B ;A t B A C ; D ;A H ; rus CB G 9 r BD ;A C 9 A K ;A 9 G;Q ;D ;A D 9 G;: B s 9 H BA KK ; 9 A K H;G; t w ; DP u D9 K B ; t ;A J 4. P 9 r D9 G;A K ; A 9 G; Q; t B ; = su G y 9 D =9 A 9 : t B ;A G 9 r G 9C ; s 9 H B A KK ; 9 A K H ; G; t M ; : ;AA y ; t BA C ; D ; A y ;A K CE G 9 r B D ;A D ; r 9 A; H; rus 9 A y ; ; D ; A =9 rs 9= B C ;A = 9 ;H;;A t 9 r H; C ; = ; t 9 r B y ; A K CBG 9 r BD ;A J N ; u A =9 A 9: B t B G 9 r H; r ;= C9 A K ;A D9 t 9 r G; t ; s ;A y ;A K CB B: BDB =9 A 9:B t B , t B C ;D ; D ;A 9 A K ur ;A K B H; s B: =9 A 9 : B t B ;A y ;A K CB:;DED ;A J P ; C ; =9 A 9: B t B ;A t BA C ;D ;A D9: ; s ; C ; G 9G 9 r ; = ; D 9: 9 ;H ;A y ; A K CB s ; C ; r B ? : 9 H =9 A 9: B t B , CB ;A P ; r ;A y ; : 1. K 9 ; t ;A K ;AL s 9 :;; =9 G 9 r B;A t B A C ; D ; A F s B sw ; 9 A K ;:; B =9 r D9 G; A K ; A F =9 A K 9 t ; H E ; AA y ; G 9 rt ; G; H y ; A K CB u A K DBA D;A t B C ; D 163 RS r TU s U r V UTU t S WXY W y U XZ TYRS r YWUX s S [ YX ZZU TU V U t \ S \V SX Z U ru [ Y [ U s Y ] V SXS ] Y t Y U X YXTUWUX WS ] U s. 2. _ estin g : P U TU V SXZ u W ur U X s WU ] U , V UTU P SX S ] Y t Y U X T YXTUWUX K S ] U s \ SXZZ u X UWUX s W U ] U y U X Z s U \ U V UTU pre test TUX post test, s S [ YXZZU TY \ u XZ WYXWUX [ U s Y ] TU r Y post test t S ] U [ \ SXTU V U t V SXZU ru [ TU r Y ] U t Y [ UX pre test y UX Z TY] UW ` W UX a ` R y SW s SRS ] u \ V S ] U W a UXUUX Y XTUWUX b 3. I X S r UW a Y WS \ U t UX Z UX T U X s S ] SW a Y : D U ] U \ V S \ Y] Y[ UX su R y S W V SXS ] Y t YU X s S r Y XZ W U ] Y t YTUW T U V U t TY[ YXTU r Y UT UX y U V S r RS TUUX r U t U -r U t U t YX Z WU t V S r WS \ RU X ZU X b 4. Hallo Effect : WS s U ] U[ UX RY U s Wc Z XY t Yd TY \ UXU TU ] U \ \ SXY ] U Y V S r WS \ RU X ZU X TUX V SXY XZ WU t UWUX WS \ U \ V` U X su R y S W V SXS ] Y t YUX TU V U t TY V SXZU ru [ Y c ] S [ WS s UX y UXZ TY \ u X e u ] W UX c ] S [ a ` R y SW a S e U r U W S s S ] uru [ UX b 5. P SXZ U ru [ V S ] UW a UXU UX t Y XTUWU Xf H U s Y] V S r Y] UW ` su R y SW TY V SX Z U ru [ Y c ] S[ WU r UW S r Y st YW YXTUWUX g a SV S rt Y : S \ c a Y \ U r U [b 6. G SXS r U ] Y s U s Y : TU ] U \ V SXS ] Y t Y U X t YXTUWUX g [ U s Y ] V S XS ] Y t YUX t Y TUW TU V U t TYZ SX S r U ] Y s U s YWUX TYWU r SX UWU X a U \V S ] t S r RU t U s. 164 BAB V KESIMPULAN DAN SARAN

A. Kesimpulan

h i r j k s k r l km n k s op q i m ip o t o k m j k m q ir s kn k s k m t jo q i r u p i n l i s or qv p km s knwk ji mx k m r i mi r k ql k m t i lmol so s p o u yi r kqo j k q k t ri mom x l k t l k m l irkr qv km ri mxip u p k ir uz o rk r kn s o sw k l ip k s VIII jo SMP N ixi r o 15 {u x y k l k rt k . | j kqvm s kn k m qvz yk l k j kpkr t i lmol so s p o u yi r k qo y k mx jox u m k l k m q k j k q i m ip o t ok m o mo k j kpkn qvo s o s i r } u jv p ~qvo s o rk r k n  , svlv ~ R i j k l k m | r k r knr u karya Dr. Michael Hershorn dengan membahas bab 1 sampai 11 dan lembar latihan serta praktik yang ada di dalam buku tersebut pada siklus I. Sedangkan pada siklus II diberi tindakan melanjutkan materi yang terdapat pada bab 12 sampai bab 20. Peneliti berhasil meningkatkan kemampuan mengelola emosi marah siswa sehingga siswa lebih mampu mengetahui emosi marah, tanda-tanda awal emosi marah, mengendalikan perilaku baik verbal maupun non verbal, meredakan emosi marah dan mampu mengungkapkan emosi marah secara asertif. Paparan tersebut berdasarkan hasil wawancara yang telah peneliti lakukan pada siswa. Selain itu, dari hasil observasi langsung di lapangan saat pelaksanaan tindakan maupun pasca tindakan perilaku siswa sudah menunjukan adanya perubahan positif terhadap kemampuan mengelola emosi marah yang dimiliki. Siswa cenderung mulai menata perilaku, ucapan dan menjaga perasaan orang lain, siswa terlihat lebih tenang dalam keseharian, jarang dijumpai hal-hal negatif yang dulu kerap dilakukan seperti mengejek teman, mengucapkan 165 € t  - € t  y ‚ ƒ € s  r „ ‚ … ‚ † ‡ r €ˆ … ‚ t  r s … sw  ‰ u ƒ ‚ Š ‹€  „  ‹‡ ru Œ    ‚ €‡  r  y ‚ ƒ ‹ Ž ˆ … t … , Š ‡ r ‡ € ‡‚ „ ‡ ru ‚ ƒ s ‡ r …‚ ƒ t ‡ rt  w  „ ‚ Œ ‡ r  ‚ „  . P ‡‚…‚ƒ € t ‚ s € Ž‘ € ‡ Š Š ‹ ’  ‚ Š ‡‚ ƒ ‡“ Ž “  ‡ Š Ž ˆ … Š  r  s … sw  „ …‹‡ r Ž “ ‡ Š ‡“ “ u … tu ‰ u  t …‚ „ €‚ y ‚ƒ „ …“ € ’ € ‚ „ ‡‚ ƒ ‚ €‡ ƒ … t  ‚ Œ ‡ r Œ ‡ „  s ‡ su … „ ‡ ‚ƒ  ‚ Œ ‚ Œ ‚ y  ‚ ƒ „ …Œ   s ‹ „  s ‡ t …‹ t …‚ „ €‚‚ y  . H  s …“ „  r … €‡ƒ …  t ‚ t ‡ rs ‡ Œ’† Š ‡ ‚ ’ ‚‰ u €‚  „ ‚ y  ‹‡‚… ‚ ƒ € t ‚ y ‚ ƒ s …ƒ ‚…  … €‚ ” P ‡‚…‚ƒ €  t ‚ …‚… „ … „’ € ’ ‚ƒ Ž “ ‡  € ‡‚…€‚ ‹ „  s € Ž‘ r  t  -r  t  p re test 93, 57 46,85 • p o st t – st I 138 69. dan post test II 159,779,85 ‹ „  s … sw  € ‡“  s VIII „ … SMP N ‡ ƒ ‡ r … 15 —Ž ƒ y  € rt  .

B. Saran

˜‡ r „  s  r €  ‚ € ‡ s …Š ‹ ’ “  ‚  s …“ ‹‡‚‡ “ … t …‚ y ‚ ƒ t ‡“ „ … €‡ Š u €€ ‚ s ‡ Œ ‡“ u Š ‚ y  , Š € „ ‹ t „ …  ‰ u €‚ Œ ‡ Œ ‡ r ‹ s  r ‚ Œ ‡ r … € ’† : 1. ˜ ƒ … S … sw   . S … sw  „ … s  r  ‚€  ‚ ƒ r Š  Š ‹ ’ Š ‡ “  t …  „ … r … u ‚ † u € Š ‡‚‡ r ‹€ ‚ t …‚ „ €‚ y ‚ ƒ su „   „ … Œ ‡ r … €‚ „ ‚ Š  Š ‹ ’ Š ‡‚ƒ ‹“… € s … € ‚ „  “  Š €‡…„’ ‹ ‚ s ‡ r … -  r … s ‡…‚ƒƒ Š  Š ‹ ’ Š ‡‚… ‚ƒ € t € ‚ €‡ Š  Š ‹ ’ ‚ Š ‡‚ƒ‡ “Ž “ ‡ ŠŽ ˆ … Š  r   . Œ” S … sw  „ … s  r ‚€‚ u ‚ † u € Š ‡ ŠŒ …  s €‚ „ … r … u ‚ † u € Š ‡ Š Œ   s ‡…‚ ƒƒ Š ‚ Š Œ  w  w  s ‚ „  ‚ ‹‡‚ ƒ ‡ t  ’ ‚ ™ Š ‡ Š ‹‡ r „  “  Š ‹‡ Š  Š  ‚ y  ‚ ƒ „ … Œ’† u €‚ ’ ‚ † u € Š ‡‚…‚ƒ € t € ‚ €‡ Š  Š ‹ ’ ‚ „  “  Š „ … r … ‚ y  .  . S … sw  „ … s  r ‚€‚ u ‚ † u € Š ‡‚ ’ “ r €  ‚ Š …‚ t Š ‡ ŠŒ  €‡ ‹ „  s … sw  “ …‚ Œ’ €‚ su Œ y ‡ € ‹‡ ‚‡“ … t …‚ s ‡ … ‚ƒƒ  „ ‹  t t ‡ rus Š ‡ ‚ƒ ‡ ŠŒ  ‚ ƒ €‚