Mudah dan Aktif Belajar Fisika untuk Kelas XI
90
,52D18254125A=1BB1;74971CD74571B5DC1B C19H171:17H1=
.:D7C19H1719499;1C
141179C 179C
54149D;DB58977125A75A1; 4571;5351C1C5C1
=B
5A11;1825B1A BD4DC=1;B9=D=H174925CD;C19C5A81411A18
E5AC9;1 ?1H17=1BB1H1;7495=1A;1;51A188?A9
I?C14571;5351C1
=B41A9D31;=51A1 754D7H17C9779H1
=
9CD718 1
55A79;95C9;1F1 2
55A79?C5B911F1 3
55A79;95C9;2?1;5C9;1=5D=2D;C118 4
;51:D12?1;5C9;1=5D=2D;C118 141B52D18571BC5A71CD72521H17=1BB1H1
;7
571BC5AB52DC25AC1=2181:173=
9CD718 55A79?C5B91571B4125A11;1825B1A55A79
?C5B91571B:9;12521H149C1=218;7 =B
,52D1821?;25A=1BB1;7=D1 =D1491=
1?; C5AB52DC;5=D49149:1CD8;141A9;5C97791
=141
B52D18571B
-5AH1C1571BC5AC5;1=1;B9=D= B525B1A3=
5A11;18;?BC1C1571BC5AB52DC
=B 9AC5A:D=45714529C=
B497D1;1DCD; =5=DC1A755A1C?A9BCA9;
9;149;5C18D9
=B 41 81H1
55A79 19A H17 25AD218 =5:149
55A79 9BCA9; 25A11 F1CC 41H1 H17 4981B9;1 755A1C?AC5AB52DC
55A79 5CD:D; 41H1
=5=99;9B1CD1F1CC B5;?
8.2350:03+-65+0+00525 ,52D182541H17=1BB1H1;741A9;51411491=
25A75A1;89771;5351C1H1=5:149
=BB51=1 B5;?;1A51571AD871H1
5A11;1825B1A
DB181H17491;D;1?5871H1C5AB52DC
,52D182541=5=99;9=1BB1;7411=;51411491= 5=D491 25A75A1; DADB 4571 ;5351C1 =B
B51=145C9;
,1=1;1825B1ADB181415AD2181 55A79;95C9;H17C5A:14951B;1
,52D185DAD25A=1BB1;749C5=21;;1E5AC9;1;5 1C1B 4571 ;5351C1 1F1 =B
-9779 H17
493119 5DAD 14118
=
5A11;18 25B1AH1 5AD218155A79=5;19;=5:14955A7911B141
5A9BC9F1C5AB52DC
=B ,52D18254149C5=21;;1E5AC9;1;51C1B4571
;5351C11F1 -9779=1;B9=D=H17493119
14118 H1C1;1;5C977912541411=141
B11C 55A79 ?C5B91 2541 B1=1 4571 55A79 ;95C9;H1
,52D18 ++,-+49D91 1C1B93?49B52DC
8199C1A=541;9;5;5C97791=1;B9=D=H1 =491C1BC1184571;51:D1
=B 5=D491
++ ,-+ =5D3DA ;5 21F18 ;5 ;5C97791=99=D=H1
=B525D==541;9 ;5=219=5D:D;5C97791
=
A
B C
h
A
h
B
h
C
lintasan roller coaster
9;171H175B5; ++,-+419C1B1H1491219;1
C5CD;1 ;51:D1 ++ ,-+ 141 ;54D1 C9C9;
C5AB52DC
v
v
x
v
y
v
gedung 120 m
B A
v
x
v
y
v
lantai gedung
91
A. Momentum Linear B. Tumbukan
C. Jenis Tumbukan D. Tumbukan Lenting
Sebagian pada Benda Jatuh Bebas
E. Ayunan Balistik F. Gaya Dorong Roket
8DA4;4; A74 8ABAFBA C8DF4A7A:4A FA=G 7 ,. ,A=G 8DGC44A E4?4; E4FG B?4;D4:4 J4A: 6GGC 7:84D +854:4 584? E44F
58DF4A7A: E8BD4A: C8FA=G 8?4F; CGG?4AAJ4 E864D4 F8D4FGD 74A AF8AE9 +8C8DF J4A: A74 ?;4F C474 :454D 7 4F4E E8BD4A: C8FA=G
8?4F; CGG?4AAJ4 C474 EG4FG E4E4D4A 78A:4A 844 E4DGA: FA=G 8FA=G58D?4F;E864D4AF8AE94:4DD89?8E74A868C4F4ACGG?4AE84A
8AA:4F +84A EA:4F AF8D4E CGG?4A 78A:4A E4E4D4A E84A 54 G4?F4E CGG?4A
8DA4;4; A74 58DCD 8A:4C4 C8FA=G ;4DGE 8A::GA44A E4DGA: FA=G C44; C8A:4DG; J4A: 7D4E44A C8FA=G 8F4 ?4I4AAJ4
8GG? 78A:4A E4DGA: FA=G 8A:4C4 C8FA=G 7FGAFGF 8? CGG?4A E868C4F GA:A 8DF4AJ44AC8DF4AJ44A F8DE85GF 74C4F A74
=4I45 =4 A74 74C4F 84;4 E 545 A
Momentum, Impuls, dan Tumbukan
Petinju secara rutin berlatih meningkatkan kecepatan pukulan dan berusaha mempersingkat interaksi dengan sasarannya. Petinju juga menggunakan
sarung tangan ketika bertinju.
menunjukkan hubungan antara konsep impuls dan momentum untuk menyelesaikan masalah tumbukan.
Setelah mempelajari bab ini, Anda harus mampu:
menganalisis gejala alam dan keteraturan dalam cakupan mekanika benda titik.
Hasil yang harus Anda capai:
Sumber: www.savannah.com
Bab
4
92
Mudah dan Aktif Belajar Fisika untuk Kelas XI
A. Momentum Linear
+8F4C 58A74 J4A: 58D:8D4 78A:4A 868C4F4A F8DF8AFG 7C4EF4A 8?B8AFG 8E4DAJ4B8AFGE4A:4F58D:4AFGA:C4744EE4
74A 868C4F4A 58A74 F8DE85GF B8AFG J4A: 7? EG4FG 58A74 474?4;;4E?C8D4?4A4AF4D44EE474A868C4F4A58A74C474E44FF8DF8AFG
8DE444A B8AFG EG4FG 58A74 J4A: 58D4EE4 74A 58D:8D4 78A:4A 868C4F4A 1 E864D4 4F84FE 7DGGE4A E854:4 58DGF
,1 M
8F8D4A:4A , B8AFG 58A74 :
E
4EE458A74: 1 868C4F4A 58A74
E
B8AFG474?4;E85G4;58E4D4AH8FBDJ4A:4D4;AJ4E4478A:4A 4D4; 868C4F4A 58A74 , 8A:8G44A ;GG :8D4 J4A:
87G4 74F4A 78A:4A B8AFG 4 8A:4F44A B8AFG E854:4 G4AFF4E :8D4 GG 8IFBA 8A:4F44A 54;I4 C8DG54;4A B
8AFG 58A74 F4C E4FG4A I4FG E854A7A: 78A:4A :4J4 D8EG?F4A J4A: 588D=4C47458A7474A58D4D4;E4478A:4A4D4;:4J4F8DE85GF +864D4
4F84FE 74C4F 7FG?E E854:4 58DGF
, M
-. 4 E8F4D4 78A:4A 58AFG GAFG E85G4; C4DF8? FGA::4? 78A:4A 4EE4 BAEF4A 8D;4F4A ;G5GA:4AAJ4
74?4 58AFG 58DGF A ,
1
1
M 474F8BDD8?4FHF4E A74 44A 8C8?4=4DAJ4 7 8?4E 0 74?4
54;4E4A E4 B78DAGG 8IFBAGAFGC4DF8?FGA::4?58AFG F7458D?4GF8F4CGG8IFBA58AFG
, F8F4C58D?4G
1. Hukum Kekekalan Momentum Linear
4C4DF8?8A:4?4FBF4?:4J4?G4DAB?-.4 74C4F 7FG?E E854:4 58DGF
,
4F4G,F8F4C M
Tugas Anda 4.1
Jika Anda bersepeda dengan kecepatan tinggi, manakah yang
memiliki momentum lebih besar, sepeda atau Anda? Apakah hal tersebut
dapat memberikan penjelasan, mengapa Anda akan terpelanting ke
depan ketika sepeda berhenti mendadak?
C44;E8F4C58A74J4A:8?B8AFG=G:4 8?8A8D:
47G45G4;58A748?8A8D:A8FE4458E4D F8F4C4EE4AJ458D587458A744A4J4A:8?
B8AFG?85;58E4D C4J4A:74EG778A:4AB89E8AD8EFFGE
B?458D4EE4
:58D:8D478A:4A868C4F4A
E B?458D4EE4:58D:8D458D?4I4A4A4D4;F8D;474C
58A7478A:4A868C4F4A
E +8F8?4;58DFG5G4A 868C4F4A5B?48A=47
E 8D4C44;868C4F4A
4;D5B?4 0,-+.,+0,0.00-.+.+-000
Tes Kompetensi Awal
Kecepatan yang berada pada kerangka satu-dimensi, penulisan
notasi vektornya dapat diganti dengan notasi skalar.
Ingatlah
Momentum, Impuls, dan Tumbukan
93
-. 4 8AJ4F44A 54;I4 =4 :4J4 ?G4D FBF4? C474 E85G4; C4DF8? 474?4; AB? B8AFG ?A84D FBF4? 74D EEF8 474?4; F8F4C
8DAJ4F44A F8DE85GF 78A4? 78A:4A J4A: 7AJ4F44A 78A:4A
,
4I4?
,
4;D
M -. 4 8A:4A7GA: C8A:8DF4A 54;I4 B8AFG ?A84D
FBF4? C474 I4FG 4I4? E44 78A:4A B8AFG ?A84D FBF4? C474 I4FG 4;D A:4F -. 4 474?4; 58AFG H8FBD ?8; 4D8A4 FG
4D4; B8AFG ?A84DAJ4 58D:4AFGA: C474 4D4;
2. Momentum Linear dan Impuls
8D;4F4A - +85G4; B5? 58D4EE4 F8D?8F4 C474 574A: 74F4D 58D:8D4 78A:4A 868C4F4A 1
8G74A 758D :4J4 F8F4C E8;A::4 868C4F4AAJ4 58DG54; 8A=47 1
E8?44 4D GG 8IFBA 7C8DB?8; C8DE444A
M 474 :8D4 ?GDGE 7C8D68C4F 58D?4G
1 1
M 4D -. 4
74A -. 4 774C4F4A
1 1
M 8AGDGF GG 8IFBA J4A: 74F4A 78A:4A B8AFG ?A84D
8AJ4F44A 54;I4 :4J4 J4A: 758D4A C474 58A74 58E4DAJ4 E44 78A:4A C8DG54;4A B8AFG , 58A74 C8D E4FG4A I4FG ;4F
-.4 J4FG ,
8D4DF-.4E8EG478A:4A -. 4
?8; 4D8A4 FG :4J4 D4F4D4F4AJ4 474?4; ,
, ,
E8;A::4
1 1
M 8D74E4D4A -. 4 A74 8A:8F4;G 54;I4 ;4E? 4?
:4J4 74A E8?4A: I4FG ?44AJ4 :4J4 588D=4 E44 78A:4A
C8DG54;4A B8AFG 4F4G E8?E; 4AF4D4 B8AFG 4;D 1 74A
B8AFG 4I4? 1 58A74 GAFG :4J4 J4A: F8F4C
?4 78A4?E854:4CG?EJ4A:7?454A:4A78A:4A 8A:4A
784A74C4F7ECG?4A54;I4CG?EJ4A:588D=4C474EG4FG58A74 E44 78A:4A C8DG54;4A B8AFG J4A: F8D=47 C474 58A74 F8DE85GF
M 8F8D4A:4A
CG?EE :4J4
E8?4A: I4FG E
Gambar 4.1
Sebuah mobil yang mengalami percepatan sehingga
kecepatannya berubah dari v
1
menjadi v
2
.
v
2
v
1
Tokoh
Werner Heisenberg
1901–1976
Ia dilahirkan di Duisberg, Jerman. Ia mempelajari fisika teoritis di Munich,
di tempat ini pun ia menjadi penggemar ski dan pendaki gunung.
Hasil pemikirannya yang terkenal ialah prinsip ketidakpastian
Heisenberg yang didasarkan pada konsep momentum, yaitu foton yang
digunakan untuk mengamati posisi elektron memiliki momentum yang
relatif sama. Oleh karena itu, ketika terjadi tumbukan antara foton dan
elektron akan mengubah posisi elektron.
Sumber: Conceptual Physics,1998