Membangun Data Dasar Prosedur yang Digunakan Untuk Membangun Data Dasar

219 wilayah terhadap pengeluaran konsumsi nasional. Begitu pula dengan share ekspor, share tersebut mununjukkan kontribusi masing-masing wilayah terhadap ekspor nasional. Besarnya share tersebut akan menentukan tingkat PDRB masing-masing wilayah dari sisi pengeluaran. Oleh karena itu shock terhadap variabel eksogen akan mempengaruhi nilai-nilai pengeluaran di masing-masing wilayah yang pada gilirannya akan mengubah nilai PDRBnya.

5.8. Prosedur yang Digunakan Untuk Membangun Data Dasar

Pada penelitian ini prosedur yang digunakan untuk membangun data dasar pada model keseimbangan umum Indonesia sebagian besar mengikuti prosedur yang telah dilakukan oleh Oktaviani 2000. Namun demikian ada beberapa modifikasi yang dilakukan, yaitu dalam hal pemilihan industri dan komoditi, pembagian rumah tangga menjadi beberapa golongan dan jenis tenaga kerja. Pembangunan data dasar dimulai dengan mencari data Tabel I-O dan SNSE terbaru, yaitu Tabel I-O tahun 2008 dan SNSE tahun 2005. Setelah data tersebut tersedia prosedur berikutnya adalah mengikuti tahapan berikut.

5.8.1. Membangun Data Dasar

Agar diperoleh suatu solusi komputasi model ekonomi keseimbangan umum, beberapa data pendukung terutama data I-O dan SAM harus disiapkan lebih dahulu. Pada sub bab ini diuraikan tahapan membangun data dasar yang akan digunakan atau dikenal dengan istilah membangun raw data. Tahap awal melakukan pemasukan entry data tabel I-O yang dengan extention Xls .xls yang selanjutnya dikonversi kedalam bentuk extention csv .csv sebagai raw data dasar model keseimbangan umum. Dalam file .CSV, 220 Tabel 16 Share Output pada 30 Sektor dan 30 Provinsi di Indonesia, Tahun 2005 S EK TO R 1 . NAD 2 . S U M A T R A UT AR A 3 . S U M A T R A BA RA T 4 . RIA U 5 . JAM B I 6 . S U M A T R A S ELA TA N 7 . B ANGKA B ELI TU N G 8 . B E NGKU L U 9 . L AM P UNG 1 . DKI JAKAR T A 1 1 . JAW A BA RA T 1 2 . B A N TEN 1 3 . JAW A T E NGAH 14. D I YOGYAKAR T A 1 5 . JAW A T IM UR 16. KAL IM AN T AN BA RA T 17. KAL IM AN T AN T E NGAH 18. KAL IM AN T AN S ELA TA N 19. KAL IM AN T AN T IMU R 2 . SU L A W E SI UT AR A 2 1 . GOR ONT AL O 2 2 . SU L A W E SI T E NGAH 2 3 . SU L A W E SI S ELA TA N 2 4 . SU L A W E SI T E NGGAR A 25. B A L I 2 6 . NUS A T E NGGAR A BA RA T 2 7 . NUS A T E NGGAR A T IMU R 2 8 . M AL UKU 2 9 . M AL UKU UT AR A 3 . PA PU A 1 2.40 5.82 3.32 1.24 1.24 1.79 0.21 1.02 3.47 0.12 17.47 2.72 17.01 1.61 20.76 1.67 0.72 1.77 0.94 0.58 0.22 1.39 4.60 0.64 1.82 2.02 1.76 0.22 0.14 1.30 2 3.39 13.14 2.78 16.08 2.88 6.63 1.08 1.18 3.01 0.07 3.91 0.56 4.42 0.10 13.22 3.40 4.96 2.16 1.17 1.15 0.28 3.30 5.89 1.79 0.67 0.89 0.63 0.37 0.47 0.43 3 5.23 7.01 1.72 2.74 0.89 2.10 0.21 0.74 4.76 0.05 14.08 2.97 10.94 1.38 22.62 1.96 1.62 1.00 1.75 0.92 0.33 1.07 1.93 1.58 4.00 1.68 3.70 0.12 0.11 0.78 4 1.59 6.01 2.15 36.60 2.19 4.41 0.24 0.74 0.76 0.00 1.11 0.19 4.59 1.14 3.21 4.85 3.78 1.44 13.95 0.23 0.10 3.14 0.46 0.74 0.01 0.06 0.14 0.32 0.35 5.50 5 2.65 6.56 2.63 8.96 0.80 4.41 1.86 1.15 5.15 0.27 7.56 1.10 4.17 0.16 13.88 2.05 1.89 2.53 4.81 2.10 0.16 2.65 8.55 3.06 2.30 1.33 1.17 1.56 0.32 4.20 6 6.79 0.49 0.00 37.06 2.33 12.12 0.00 0.00 0.59 1.21 6.67 0.00 0.06 0.00 0.52 0.00 0.00 0.39 30.76 0.00 0.00 0.00 0.08 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 0.00 0.91 7 0.37 0.95 1.75 1.23 0.24 2.97 2.67 0.34 0.65 0.00 0.90 0.09 2.30 0.21 7.60 0.45 0.26 4.30 21.78 0.86 0.04 0.34 4.83 0.64 0.24 9.87 0.23 0.02 0.12 33.74 8 7.84 0.22 0.00 2.28 0.14 7.33 0.00 0.00 0.00 0.00 6.26 0.00 28.77 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 46.31 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.86 9 1.08 9.39 2.86 9.70 0.97 4.08 0.28 0.81 1.98 2.45 8.47 1.58 11.97 0.71 27.83 2.43 1.11 1.70 0.95 0.53 0.12 1.59 2.62 0.71 1.06 1.16 0.74 0.31 0.08 0.75 10 0.01 0.15 1.74 0.38 0.03 0.11 0.00 0.00 0.09 9.11 55.32 18.64 7.46 0.62 4.71 0.04 0.00 0.05 0.02 0.02 0.00 0.01 0.06 0.01 1.36 0.04 0.04 0.00 0.00 0.00 11 0.00 5.04 0.35 7.68 3.83 2.91 0.30 0.09 1.53 2.43 9.33 2.38 15.50 1.18 12.18 7.77 3.02 7.29 6.59 0.91 0.12 2.77 1.90 0.25 1.76 0.31 0.03 0.50 0.62 1.42 12 0.02 0.53 0.03 40.72 0.36 0.02 0.00 0.00 0.09 3.93 11.97 5.17 1.42 0.29 31.81 0.07 0.03 0.08 3.05 0.01 0.00 0.03 0.21 0.00 0.09 0.02 0.03 0.00 0.00 0.00 13 1.05 10.46 0.45 1.56 0.22 10.34 0.03 0.09 0.18 10.66 31.63 16.97 1.56 0.01 7.33 0.65 0.02 1.60 5.09 0.01 0.00 0.00 0.04 0.00 0.07 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 14 1.34 3.58 0.00 0.74 0.00 1.47 0.01 0.00 0.15 16.61 27.41 26.89 1.70 0.02 10.61 0.05 0.00 0.06 9.28 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00 0.02 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 15 0.33 5.10 11.95 0.00 0.00 2.39 0.00 0.00 2.91 0.00 24.23 0.00 4.31 0.00 23.99 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 24.56 0.00 0.00 0.00 0.22 0.00 0.00 0.00 16 0.00 13.18 0.00 0.00 0.00 0.35 10.11 0.00 0.15 9.15 8.92 15.09 0.85 0.00 40.05 0.17 0.00 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 0.22 1.70 0.00 0.08 0.00 0.00 0.00 0.00 17 0.01 3.00 0.65 1.92 0.00 0.11 0.00 0.00 0.00 7.09 76.22 2.78 1.88 0.07 5.34 0.00 0.00 0.00 0.00 0.13 0.00 0.01 0.52 0.00 0.26 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 18 0.00 0.09 0.05 0.16 0.02 0.18 0.06 0.01 0.00 63.01 34.33 0.56 0.21 0.02 0.59 0.00 0.09 0.18 0.04 0.05 0.01 0.00 0.15 0.01 0.00 0.15 0.00 0.00 0.00 0.01 19 0.02 2.07 0.02 5.30 0.23 0.45 0.20 0.01 0.21 9.43 58.47 9.28 2.61 0.67 9.22 0.22 0.06 0.18 0.20 0.03 0.00 0.05 0.71 0.03 0.22 0.07 0.01 0.00 0.00 0.03 20 0.31 4.65 2.09 0.99 0.60 1.31 0.24 0.13 0.70 14.95 23.13 13.42 8.24 0.47 20.97 0.22 0.27 0.50 1.52 0.41 0.07 0.22 1.27 0.44 1.71 0.29 0.19 0.13 0.07 0.49 21 1.03 6.16 1.86 3.35 0.76 3.39 0.51 0.23 1.48 32.04 7.88 1.67 9.71 1.50 11.26 1.90 0.81 1.19 2.83 2.06 0.16 1.11 1.92 0.68 1.00 0.98 0.82 0.15 0.04 1.53 22 1.56 5.92 2.16 3.03 0.84 2.06 0.40 0.48 1.42 16.79 12.98 3.31 9.19 0.56 25.70 2.09 1.08 0.93 2.28 0.65 0.09 0.55 2.11 0.50 1.04 0.69 0.58 0.25 0.15 0.59 23 0.38 4.21 0.37 1.49 0.44 0.93 0.22 0.15 0.65 26.00 12.92 3.52 7.57 2.78 25.20 0.31 0.48 0.64 1.41 0.48 0.09 0.16 0.99 0.08 7.28 0.77 0.11 0.08 0.02 0.27 24 3.62 7.81 4.24 3.61 1.45 2.10 0.26 1.02 2.34 12.36 18.72 4.66 8.97 2.18 11.22 0.68 0.76 1.53 1.85 1.18 0.26 1.07 2.34 0.94 1.29 1.87 0.77 0.19 0.07 0.63 25 0.85 4.53 2.70 4.49 1.57 2.02 0.24 0.94 2.28 25.61 2.33 4.49 6.51 0.00 8.14 4.28 5.17 4.87 6.99 2.25 0.08 0.86 3.28 0.27 1.16 0.78 0.58 0.64 0.32 1.73 26 1.72 18.27 4.08 2.38 1.06 1.30 0.42 0.18 0.12 0.51 4.41 11.33 1.35 1.37 18.69 0.76 0.27 1.32 4.89 1.34 0.19 0.40 5.54 0.78 13.40 0.83 0.16 0.76 0.20 1.99 27 1.17 5.27 2.61 1.16 0.31 2.01 0.20 0.15 1.20 43.01 8.16 2.48 6.75 1.73 12.23 0.90 0.27 0.76 1.77 0.48 0.10 0.15 1.76 0.27 1.85 0.71 0.42 0.09 0.20 1.84 28 0.28 2.13 0.96 2.56 0.25 0.17 0.04 0.15 0.68 75.48 2.51 0.75 1.85 0.50 5.25 0.64 0.14 0.49 0.74 0.52 0.20 0.35 1.34 0.19 0.80 0.43 0.27 0.08 0.02 0.21 29 3.29 5.83 3.54 2.95 1.51 2.69 0.45 0.78 2.64 12.04 13.30 1.56 12.71 2.53 10.42 2.04 1.58 1.93 2.33 1.55 0.47 1.19 4.13 1.12 2.22 1.34 1.70 0.50 0.10 1.59 30 0.76 5.87 1.66 1.76 0.55 2.09 0.30 0.35 1.46 39.11 8.11 2.36 6.52 2.23 16.65 0.80 0.49 0.44 2.18 0.65 0.14 0.61 1.15 0.26 2.18 0.41 0.46 0.12 0.06 0.29 Sumber: Tabel Inter-Regional Input-Output tahun 2005, Bappenas 2007 diolah. 221 Tabel 17. Share Investasi pada 30 Sektor dan 30 Provinsi di Indonesia, Tahun 2005 S EK TO R 1 . NAD 2 . S U M A T R A UT AR A 3 . S U M A T R A BA RA T 4 . RIA U 5 . JAM B I 6 . S U M A T R A S ELA TA N 7 . B ANGKA B ELI TU N G 8 . B E NGKU L U 9 . L AM P UNG 1 . DKI JAKAR T A 1 1 . JAW A BA RA T 1 2 . B A N TEN 1 3 . JAW A T E NGAH 14. D I YOGYAKAR T A 1 5 . JAW A T IM UR 16. KAL IM AN T AN BA RA T 17. KAL IM AN T AN T E NGAH 18. KAL IM AN T AN S ELA TA N 19. KAL IM AN T AN T IMU R 2 . SU L A W E SI UT AR A 2 1 . GOR ONT AL O 2 2 . SU L A W E SI T E NGAH 2 3 . SU L A W E SI S ELA TA N 2 4 . SU L A W E SI T E NGGAR A 25. B A L I 2 6 . NUS A T E NGGAR A BA RA T 2 7 . NUS A T E NGGAR A T IMU R 2 8 . M AL UKU 2 9 . M AL UKU UT AR A 3 . PA PU A 1 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 2 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 3 5.74 6.70 0.10 0.14 0.17 0.00 0.84 0.05 5.44 0.20 12.19 0.97 6.26 1.85 29.31 2.32 0.64 0.58 1.83 0.30 1.08 0.49 0.18 0.19 4.02 3.82 10.64 0.00 0.04 3.90 4 3.78 0.01 7.66 64.53 0.33 13.65 0.00 0.06 7.14 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.23 0.00 0.24 0.00 1.80 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.56 5 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 6 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 7 3.25 1.61 1.67 83.43 3.19 0.25 0.02 0.48 0.72 12.00 18.22 12.85 4.58 0.38 6.90 0.34 3.76 8.05 3.27 3.80 0.00 0.75 74.14 0.43 0.16 2.19 0.07 0.00 0.00 0.26 8 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 9 0.00 43.60 0.00 8.57 4.15 19.55 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.61 7.30 0.00 0.00 0.53 1.87 0.13 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 13.43 0.00 0.27 10 0.00 1.15 2.11 0.28 0.01 0.00 0.00 0.00 0.10 5.68 26.55 48.20 4.52 8.03 2.18 0.02 0.00 0.00 0.00 0.17 0.06 0.00 0.02 0.22 0.67 0.01 0.01 0.00 0.00 0.01 11 0.00 1.70 0.18 2.71 2.30 1.52 1.42 0.16 1.22 4.37 7.68 9.63 2.10 2.10 20.67 2.28 2.43 4.06 9.29 9.64 0.44 1.13 2.37 2.83 1.58 0.24 0.03 0.76 0.42 4.73 12 0.14 0.16 0.14 35.40 6.37 0.13 0.06 0.11 0.30 17.60 4.90 11.29 0.42 1.33 8.61 0.09 0.32 0.10 10.82 0.01 0.01 0.03 0.26 0.01 0.47 0.39 0.46 0.01 0.00 0.06 13 0.02 42.54 0.00 0.00 0.00 14.53 0.00 0.00 0.00 0.92 9.57 27.71 3.83 0.00 0.84 0.00 0.00 0.03 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 14 0.05 0.60 16.17 0.14 0.00 0.68 0.00 0.00 0.02 1.43 3.76 0.02 1.78 1.30 1.01 0.00 0.00 0.07 3.29 0.00 0.00 0.03 0.00 0.00 0.08 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 15 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 22.97 0.00 0.00 0.00 0.00 17.63 0.00 3.79 0.00 20.20 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 35.41 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 16 0.00 25.52 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.65 44.74 0.01 0.00 0.00 25.08 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 17 0.00 0.98 0.65 0.30 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 54.59 28.32 1.06 7.17 0.80 5.92 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.02 0.18 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 18 0.00 0.13 0.00 0.22 0.00 0.43 0.00 0.00 0.00 76.06 21.15 0.01 0.12 0.05 1.45 0.00 0.00 0.00 0.18 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.18 0.00 0.00 0.00 0.00 19 0.00 0.91 0.00 1.48 0.07 0.05 0.05 0.00 0.00 5.71 83.27 3.62 2.23 0.53 1.86 0.01 0.02 0.01 0.01 0.08 0.00 0.00 0.02 0.01 0.01 0.01 0.04 0.00 0.00 0.01 20 0.00 0.00 0.00 0.00 93.37 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 6.63 21 0.79 6.44 2.14 3.38 0.69 3.64 0.36 0.23 1.66 34.71 5.21 1.81 8.02 1.74 11.65 2.12 0.86 1.19 2.97 2.38 0.16 1.16 1.69 0.40 1.10 1.14 0.67 0.16 0.03 1.53 22 0.42 8.86 0.57 2.35 1.07 0.69 1.28 0.11 0.42 15.89 12.50 7.65 5.86 0.21 20.67 8.21 2.03 0.86 2.46 1.51 0.08 0.13 2.18 0.27 1.13 0.13 0.29 0.23 0.18 1.77 23 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 24 5.41 6.57 6.41 6.55 1.97 6.92 0.99 0.69 4.98 18.76 14.07 7.39 2.29 0.82 2.28 1.79 0.34 0.54 1.85 0.12 0.01 0.40 3.51 0.21 0.43 0.33 2.61 0.39 0.29 1.07 25 0.04 9.05 0.18 2.29 6.13 0.79 1.19 0.60 4.82 19.82 13.37 4.56 1.55 0.00 11.56 2.31 1.65 2.82 6.19 0.45 0.01 0.12 1.45 0.05 1.51 0.31 1.85 2.31 0.06 2.96 26 0.07 22.59 0.38 0.40 0.07 0.91 0.02 2.37 0.16 0.49 27.07 2.33 0.94 1.54 3.90 1.17 0.21 1.41 4.98 0.01 0.00 0.11 16.17 0.87 2.42 0.08 0.32 6.48 0.07 2.46 27 12.31 0.29 18.99 4.99 0.01 15.16 0.05 0.00 8.19 28.41 4.61 0.12 1.11 0.14 4.56 0.00 0.00 0.00 1.05 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 28 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 29 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.42 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 95.58 0.00 0.00 0.00 30 0.00 0.06 0.01 0.01 0.09 0.02 0.00 0.00 0.07 85.39 5.22 0.08 2.67 0.19 0.58 0.00 0.00 0.00 0.07 0.00 0.05 0.00 0.00 2.02 3.32 0.00 0.00 0.00 0.00 0.15 Sumber: Tabel Inter-Regional Input-Output tahun 2005, Bappenas 2007 diolah. Keterangan: Share dihitung dari Tabel IRIO tahun 2003, Bappenas 2005: share dihitung dari Tabel IRIO tahun 2000, Oktaviani et al.,2006 222 Tabel 18. Share Ekspor pada 30 Sektor dan 30 Provinsi di Indonesia, Tahun 2005 Sumber: Tabel Inter-Regional Input-Output tahun 2005, Bappenas 2007 diolah. S EK TO R 1 . NAD 2 . SU M A T R A UT AR A 3 . S U M A T R A BA RA T 4 . RIA U 5 . JAM B I 6 . S U M A T R A S ELA TA N 7 . B ANGKA B ELI TU N G 8 . B E NGKU L U 9 . L AM P UNG 1 . DKI JAKAR T A 1 1 . JAW A BA RA T 1 2 . B A N TEN 1 3 . JAW A T E NGAH 14. D I YOGYAKAR T A 1 5 . JAW A T IM UR 16. KAL IM AN T AN 17. KAL IM AN T AN 18. KAL IM AN T AN 19. KAL IM AN T AN 2 . SU L A W E SI UT AR A 2 1 . GOR ONT AL O 2 2 . SU L A W E SI T E NGAH 2 3 . SU L A W E SI S ELA TA N 2 4 . SU L A W E SI T E NGGAR A 25. B A L I 2 6 . NUS A T E NGGAR A 2 7 . NUS A T E NGGAR A 2 8 . M AL UKU 2 9 . M AL UKU UT AR A 3 . PA PU A 1 0.00 11.30 1.00 15.72 3.16 0.48 0.01 0.00 1.39 0.00 0.02 0.75 3.97 0.04 51.07 0.38 0.74 0.01 0.03 0.43 1.30 0.00 7.90 0.00 0.26 0.04 0.01 0.00 0.00 0.00 2 10.10 1.35 10.53 23.59 4.33 0.00 0.37 0.30 5.40 0.00 0.00 0.00 0.72 0.00 8.57 1.21 11.09 0.50 0.07 0.00 0.00 0.00 21.83 0.00 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 3 0.00 0.96 2.77 76.94 0.22 0.03 0.05 0.00 0.24 0.00 0.00 0.00 1.58 0.11 8.17 0.17 0.09 0.91 0.41 0.04 0.00 0.00 6.04 0.00 0.82 0.00 0.46 0.00 0.00 0.00 4 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 63.45 0.00 0.00 0.00 0.32 0.00 7.11 0.00 0.00 0.00 5.53 0.00 0.00 0.00 19.59 0.00 3.99 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 5 0.00 2.66 0.01 1.90 0.64 5.34 0.07 0.00 10.38 0.00 0.01 0.00 3.14 0.02 22.77 7.26 0.00 2.59 27.09 1.13 0.00 0.00 11.10 0.74 1.01 0.01 0.20 1.28 0.00 0.65 6 1.32 0.00 0.00 79.64 2.66 13.67 0.00 0.00 0.00 1.75 0.35 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.61 7 0.00 0.19 1.28 0.00 0.00 2.56 0.06 0.40 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.27 0.03 0.00 7.18 30.33 0.00 0.00 0.00 5.48 0.76 0.03 12.22 0.02 0.00 0.19 38.98 8 13.37 0.00 0.00 3.74 0.30 1.88 0.00 0.00 0.00 0.00 0.80 0.00 20.50 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 59.14 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.27 9 0.00 13.59 5.28 25.66 0.73 6.92 0.61 0.06 7.17 7.34 0.61 0.00 2.43 0.01 12.09 2.47 0.48 0.24 0.49 1.89 0.03 4.88 4.57 0.04 0.29 0.51 0.02 0.04 0.02 1.53 10 0.00 0.12 0.00 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 22.01 38.85 23.33 8.86 0.00 5.94 0.00 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.84 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 11 0.00 7.15 0.33 8.64 5.78 3.61 0.01 0.03 0.56 0.00 3.02 0.03 27.14 0.23 12.61 6.62 3.69 7.52 8.93 0.04 0.03 0.22 1.36 0.00 0.73 0.02 0.00 0.09 0.98 0.63 12 0.00 1.37 0.00 66.59 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.49 8.81 2.84 0.54 0.00 14.52 0.01 0.00 0.00 0.80 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 13 0.64 3.55 0.02 1.43 0.00 0.49 0.00 0.00 0.00 33.09 24.57 12.09 1.22 0.00 10.78 0.10 0.00 0.00 11.95 0.03 0.00 0.00 0.00 0.00 0.03 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 14 0.89 3.85 0.00 1.10 0.00 0.69 0.00 0.00 0.00 42.73 1.38 16.92 0.97 0.00 14.53 0.14 0.00 0.00 16.70 0.04 0.00 0.00 0.00 0.00 0.04 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 15 0.00 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.05 0.00 2.79 0.00 43.57 0.00 29.94 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 22.25 0.00 0.00 0.00 1.38 0.00 0.00 0.00 16 0.00 13.46 0.00 0.00 0.00 0.22 27.28 0.00 0.04 4.42 0.10 2.72 0.29 0.00 48.36 0.08 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 3.04 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 17 0.01 2.84 0.00 0.00 0.00 0.02 0.00 0.00 0.00 15.00 63.37 1.14 1.60 0.00 15.96 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 0.04 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 18 0.00 0.24 0.01 0.00 0.00 0.23 0.00 0.00 0.00 97.38 0.01 1.14 0.79 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.02 0.00 0.00 0.11 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.05 19 0.01 2.22 0.00 19.41 0.01 0.02 0.01 0.00 0.06 39.48 0.07 14.10 3.64 0.02 18.63 0.03 0.00 0.21 0.94 0.00 0.00 0.00 0.06 0.00 1.08 0.00 0.01 0.00 0.00 0.00 20 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 21 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 22 6.17 14.08 0.49 0.00 0.33 0.27 0.33 0.23 2.02 24.34 1.30 0.70 13.01 0.06 28.39 1.15 0.44 0.45 2.36 0.00 0.03 0.07 0.65 0.18 1.55 0.47 0.06 0.07 0.10 0.72 23 0.13 6.16 0.01 0.00 0.14 0.08 0.03 0.08 0.00 39.87 1.34 0.25 4.25 3.68 24.64 0.01 0.03 0.14 2.47 0.06 0.01 0.01 0.20 0.02 15.37 0.99 0.00 0.01 0.00 0.02 24 9.88 22.83 0.66 1.30 0.54 1.06 0.03 0.29 0.36 15.29 13.66 0.27 5.27 3.67 19.53 0.10 0.05 1.14 0.71 0.66 0.02 0.13 0.73 0.05 0.73 0.93 0.04 0.04 0.00 0.04 25 0.18 1.29 0.43 0.00 0.12 0.38 0.01 0.11 0.68 50.25 1.81 2.26 2.41 0.00 5.95 1.57 2.46 7.35 13.90 4.44 0.17 0.28 1.55 0.06 0.45 0.34 0.16 0.43 0.08 0.88 26 1.23 10.38 3.50 0.00 0.30 0.35 0.05 0.09 0.00 0.34 1.37 4.88 3.46 0.63 6.84 0.40 0.05 0.34 7.54 0.55 0.02 0.05 5.21 0.03 50.98 0.34 0.03 0.60 0.01 0.40 27 0.65 5.30 0.00 0.00 0.10 1.14 0.07 0.11 0.00 44.50 3.54 0.46 4.65 0.90 8.48 0.47 0.08 0.40 0.13 0.40 0.03 0.01 1.47 0.01 26.25 0.42 0.03 0.02 0.01 0.36 28 0.00 1.83 0.00 0.00 0.05 0.06 0.00 0.04 0.04 94.99 0.20 0.18 0.49 0.06 1.27 0.06 0.00 0.05 0.03 0.05 0.01 0.00 0.21 0.00 0.31 0.00 0.00 0.00 0.00 0.03 29 1.99 0.00 0.82 0.00 0.41 0.00 0.26 0.04 0.00 0.00 8.12 0.01 0.00 10.93 12.11 0.16 0.04 0.08 0.00 0.38 0.00 0.10 0.46 0.10 60.90 1.93 0.44 0.26 0.13 0.32 30 0.07 1.71 0.29 0.00 0.06 0.01 0.00 0.03 0.00 84.12 1.09 0.37 0.73 0.27 7.51 0.01 0.00 0.00 0.00 0.08 0.02 0.02 0.28 0.00 3.20 0.09 0.01 0.00 0.00 0.01 223 Tabel 19. Share Konsumsi Rumah Tangga pada 30 Sektor dan 30 Provinsi di Indonesia, Tahun 2005 S EK TO R 1 . NAD 2 . S U M A T R A UT AR A 3 . S U M A T R A BA RA T 4 . RIA U 5 . JAM B I 6 . S U M A T R A S ELA TA N 7 . B ANGKA B ELI TU N G 8 . B E NGKU L U 9 . L AM P UNG 1 . DKI JAKAR T A 1 1 . JAW A BA RA T 1 2 . B A N TEN 1 3 . JAW A T E NGAH 14. D I YOGYAKAR T A 1 5 . JAW A T IM UR 16. KAL IM AN T AN BA RA T 17. KAL IM AN T AN T E NGAH 18. KAL IM AN T AN S ELA TA N 19. KAL IM AN T AN T IMU R 2 . SU L A W E SI UT AR A 2 1 . GOR ONT AL O 2 2 . SU L A W E SI T E NGAH 2 3 . SU L A W E SI S ELA TA N 2 4 . SU L A W E SI T E NGGAR A 25. B A L I 2 6 . NUS A T E NGGAR A BA RA T 2 7 . NUS A T E NGGAR A T IMU R 28 . M AL UKU 2 9 . M AL UKU UT AR A 3 . PA PU A 1 2.15 6.16 2.42 0.87 1.26 1.66 0.19 0.78 4.85 0.25 20.86 2.31 16.42 1.88 20.00 1.57 0.38 1.00 1.23 0.80 0.32 0.67 3.93 0.69 1.44 2.24 1.73 0.12 0.23 1.61 2 0.99 2.63 0.99 7.12 3.76 1.94 4.07 3.90 2.86 0.10 9.77 0.59 6.21 0.17 12.72 0.67 4.88 2.41 2.24 4.80 1.67 9.30 2.56 2.76 2.54 3.39 1.73 0.57 1.14 1.53 3 3.85 8.19 1.84 1.52 1.14 2.80 0.31 0.80 4.20 0.08 22.84 4.16 11.74 1.01 14.54 1.98 1.62 0.95 2.20 0.77 0.41 0.97 2.12 1.20 2.51 2.38 3.15 0.04 0.14 0.54 4 1.27 7.05 2.24 12.68 0.25 5.00 0.25 0.51 2.93 0.00 0.81 0.61 12.96 1.23 15.63 1.79 3.70 3.41 23.05 0.08 0.00 0.60 1.49 0.91 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 1.55 5 2.25 6.17 3.27 4.43 1.33 5.03 2.55 1.46 4.99 0.44 8.48 1.95 3.73 0.26 10.67 2.16 2.34 2.89 3.52 2.10 0.22 4.45 8.82 3.93 3.56 2.00 1.49 1.82 0.28 3.42 6 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 7 0.90 2.35 2.93 0.13 0.33 0.12 0.03 7.35 0.06 0.00 4.45 0.14 0.73 5.16 0.69 0.07 0.76 0.27 0.62 0.60 0.00 15.41 0.08 0.00 0.00 12.46 0.00 0.00 0.00 44.38 8 1.47 0.43 0.00 1.06 0.00 12.75 0.00 0.00 0.00 0.00 13.39 0.00 40.96 0.00 20.31 0.00 0.00 0.00 8.76 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.88 9 1.21 5.81 2.78 6.77 0.98 2.19 0.16 0.96 1.31 2.00 10.98 1.94 14.97 0.73 31.41 1.85 1.10 1.82 0.91 0.25 0.15 1.22 2.67 0.91 1.12 1.42 1.03 0.42 0.11 0.81 10 0.02 0.35 3.09 0.75 0.12 0.36 0.00 0.01 0.25 4.39 61.74 9.20 8.15 0.96 7.71 0.11 0.01 0.18 0.06 0.07 0.00 0.02 0.22 0.02 2.00 0.16 0.07 0.00 0.00 0.00 11 0.00 7.26 1.05 5.31 2.86 5.17 0.21 0.72 3.15 3.90 10.92 3.13 12.34 1.43 18.81 3.64 1.91 3.23 3.19 0.67 0.49 2.03 2.63 0.26 1.85 0.22 0.05 0.91 0.31 2.38 12 0.04 0.28 0.09 28.07 1.99 0.15 0.00 0.00 0.37 8.63 3.15 7.38 6.57 0.90 33.42 0.14 0.28 0.58 6.33 0.00 0.00 0.01 0.94 0.01 0.59 0.01 0.05 0.00 0.00 0.00 13 1.77 14.15 1.12 2.25 1.06 18.07 0.00 0.01 0.31 4.08 28.33 10.21 4.19 0.01 8.80 0.69 0.06 2.21 2.47 0.01 0.00 0.00 0.05 0.00 0.13 0.00 0.00 0.02 0.00 0.00 14 2.53 5.35 0.01 0.50 0.00 1.78 0.01 0.00 0.55 6.70 31.94 20.54 4.69 0.03 15.58 0.01 0.00 0.18 9.47 0.03 0.00 0.00 0.01 0.00 0.04 0.00 0.00 0.06 0.00 0.00 15 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 16 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 17 0.33 4.86 5.81 13.33 0.00 0.47 0.01 0.00 0.00 5.31 43.15 1.09 8.41 0.11 12.26 0.00 0.00 0.00 0.00 0.11 0.00 0.01 4.61 0.00 0.13 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 18 0.00 0.09 0.07 0.26 0.02 0.20 0.06 0.01 0.00 55.40 41.98 0.24 0.30 0.01 0.50 0.00 0.13 0.35 0.01 0.05 0.00 0.01 0.24 0.00 0.00 0.06 0.00 0.00 0.00 0.00 19 0.07 4.47 0.04 2.42 0.72 1.61 0.52 0.02 0.57 8.32 38.96 12.34 5.88 1.42 18.62 0.77 0.19 0.45 0.22 0.05 0.00 0.10 1.92 0.04 0.12 0.13 0.01 0.00 0.00 0.01 20 0.17 4.92 1.42 0.61 0.43 0.81 0.18 0.12 0.71 15.08 21.64 17.32 9.65 0.31 20.16 0.14 0.27 0.31 1.81 0.29 0.10 0.11 0.83 0.55 1.17 0.26 0.15 0.13 0.09 0.28 21 0.00 0.00 0.00 0.00 100 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 22 1.18 5.10 1.61 2.60 1.12 2.70 0.52 0.29 1.92 14.86 10.57 2.17 10.12 0.39 30.30 1.82 1.13 1.25 2.94 0.67 0.13 0.76 2.26 0.60 0.39 0.77 0.75 0.33 0.20 0.58 23 0.38 3.14 0.60 1.14 0.49 1.14 0.22 0.16 0.57 25.98 15.60 4.48 9.67 1.68 26.03 0.26 0.66 0.76 0.81 0.52 0.07 0.21 1.00 0.11 3.17 0.68 0.17 0.09 0.01 0.19 24 1.85 5.49 1.85 2.47 1.85 2.67 0.31 1.04 2.73 10.56 24.24 3.37 14.15 1.70 12.17 0.37 0.68 0.93 1.47 0.55 0.20 1.12 2.89 0.92 1.69 1.14 0.88 0.07 0.09 0.54 25 1.58 9.52 2.57 6.13 3.55 3.46 0.56 1.13 3.89 14.00 2.41 4.33 6.51 0.00 14.25 4.03 1.33 2.03 2.88 1.37 0.06 2.19 5.70 0.33 1.20 1.64 0.72 0.56 0.29 1.81 26 1.92 21.02 4.65 3.46 1.52 1.77 0.77 0.11 0.14 0.57 4.22 8.33 1.06 1.87 27.83 0.54 0.17 0.73 3.64 1.84 0.08 0.54 4.73 1.33 3.10 1.12 0.06 0.47 0.23 2.17 27 1.56 8.05 4.13 1.86 0.35 2.78 0.24 0.13 2.01 37.88 5.90 3.75 8.11 2.47 9.98 0.77 0.33 0.72 1.41 0.29 0.17 0.14 1.47 0.38 1.02 0.54 0.43 0.08 0.31 2.75 28 0.48 1.75 1.42 3.28 0.50 0.35 0.08 0.24 1.55 63.68 5.19 0.46 3.43 0.47 8.30 0.89 0.20 0.21 0.54 0.82 0.45 0.87 1.75 0.05 1.20 0.83 0.78 0.03 0.02 0.19 29 1.92 9.02 3.13 0.56 0.38 5.54 0.26 0.37 2.89 32.17 6.20 0.68 17.81 1.77 2.57 1.94 1.28 1.85 2.61 0.30 0.07 0.17 3.99 0.11 1.01 0.43 0.00 0.25 0.04 0.70 30 1.23 5.68 1.93 1.31 0.84 3.89 0.24 0.87 1.96 26.30 11.37 1.88 9.04 2.11 19.87 1.81 0.96 0.87 2.59 0.46 0.31 0.08 1.44 0.07 1.26 0.47 0.72 0.18 0.12 0.13 Sumber: Tabel Inter-Regional Input-Output tahun 2005, Bappenas 2007 diolah. 224 ukuran matrik jenis matrik, nama header dan nama lengkap dari masing-masing file tersebut harus ditentukan secara lengkap dan jelas dengan mengacu pada prosedur GEMPACK. Adapun langkah-langkah untuk membuat file .csv adalah: 1. Menghapus baris jumlah input antara dan nilai tambah kotor yang terdapat pada Tabel I-O, baik pada tabel I-O total, domestik maupun impor. Dihapuskannya baris ini untuk menghilangkan masalah perhitungan ganda pada nilai input. 2. Menghapus kolom nilai total permintaan antara, total permintaan akhir, total permintaan, total impor, margin perdagangan besar, margin perdagangan kecil, biaya transportasi dan margin perdagangan total dan biaya trasportasi total pada Tabel I-O tabel total, domestik dan impor. Dihapuskannya nilai yang terdapat pada matrik permintaan adalah untuk menghilangkan masalah perhitungan ganda. Sedangkan dihapuskannya nilai matrik margin dikarenakan nilai-nilai yang terdapat pada matrik tersebut bernilai nol. 3. Mengkonversi semua matrik tersebut total, domestik dan impor dalam file .csv agar file tersebut dapat dibaca oleh program modhar.exe File-file tersebut kemudian diberi nama: a. 35T00.CSV untuk matriks total b. 35D00. CSV untuk matriks domestik c. 35M00. CSV untuk matriks impor 4. Membuat mapping sektor yang terdapat pada Tabel I-O dengan SNSE. File tersebut kemudian disimpan dalam txt file dan diberi nama iosmmap.txt 5. Tenaga kerja diagregasi tenaga kerja ke dalam 2 jenis pekerjaaan, yaitu tenaga kerja terdidik dan tenaga kerja tidak terdidik. Tenaga kerja terdidik meliputi 225 administratur dan profesional, dan tenaga kerja tidak terdidik terdiri dari petani dan operator data ini diperoleh dari tabel SNSE, selanjutnya: a. Hitung pangsa tenaga kerja terdidik skilled labour berdasarkan industri yang terdapat dalam penelitian. Pangsa ini dihitung berdasarkan data yang terdapat pada SNSE yang kemudian dipetakan dengan sektor yang terdapat dalam Tabel I-O. File ini diberi nama slsh.scv. b. Menghitung pangsa tenaga kerja tidak terdidik Unskill labour. Pangsa ini dihitung berdasarkan data yang terdapat pada SNSE yang kemudian dipetakan dengan sektor yang terdapat dalam Tabel I-O. File ini disimpan dengan nama ulsh.scv. 6. Mendisagregasi rumah tangga berdasarkan kelompok pendapatan. Dalam penelitian ini pengelompokan rumah tangga mengikuti pengelompokan yang terdapat pada matrik SNSE. 7. Menghitung pangsa konsumsi rumah tangga berdasarkan data SNSE. File tersebut diberi nama hhsh.csv. 9. Menghitung pangsa kapital industri pertanian berdasarkan data SNSE. File ini diberi nama cash.csv. 10. Menghitung pangsa lahan pada industri pertanian berdasarkan data SNSE. File ini kemudian diberi nama lnsh.csv. 11. Pangsa variable capital dan fixed capital diperoleh dari data dasar WAYANG terdahulu yang kemudian disesuaikan dengan agregasi industri yang terdapat pada penelitian ini. Menghitung pangsa variable capital pada industri non pertanian. File ini kemudian diberi nama vcsh.scv, dan juga menghitung pangsa fixed capital dan file ini diberi nama fcsh.scv. 226 12. Dengan menggunakan data yang terdapat pada SNSE dilakukan perhitungan pangsa kapital berdasarkan kelompok rumah tangga. File ini disimpan dengan nama hcsh.csv. 13. Menghitung pangsa lahan berdasarkan kelompok rumah tangga. Pangsa ini dihitung berdasarkan data SNSE. File ini disimpan dengan nama hlns.csv. 14. Menghitung transaksi antara pemerintah dengan rumah tangga berdasarkan data SNSE, yang kemudian disimpan dengan nama hhgo.csv. 15. Menghitung pangsa tenaga kerja berdasarkan kelompok rumah tangga berdasarkan data SNSE. File ini disimpan dengan nama hlbs.csv. 16. Menghitung nilai elastisitas pengeluaran pada setiap komoditi berdasarkan kelompok rumah tangga. Nilai-nilai tersebut diperoleh dari data dasar WAYANG sebelumnya yang kemudian disesuaikan dengan sektor yang terdapat dalam penelitian ini. File ini kemudian disimpan dengan nama expn.scv. Selanjutnya, dengan menggunakan program modhar.exe, semua data di atas dikonversi ke dalam file .HAR. File .HAR tersebut merupakan matriks- matriks dasar pada model kesimbangan umum. Selain data-data di atas, file lain yang dibutuhkan untuk membuat file .HAR adalah : 1. File modraw.inp sebagai input ketika me-run program modhar.exe file ini terdiri dari file header array yang dibuat dari semua file .csv di atas. 2. File dgscale.inp sebagai input untuk membagi nilai-nilai yang terdapat pada data input dengan angka 1000. File ini digunakan sebagai input pada program dagg.exe 3. Rawdata.bat sebagai file bat untuk menjalankan program modhar.exe dan program dagg.exe dalam “batch” mode file. Bacth file ini merupakan pernyataan untuk menjalankan program modhar.exe dan dagg.exe. 227 Seluruh proses pernyataan di atas akan menghasilkan USE00.HAR dan USE00S.HAR USE003.HAR dibagi 1000. File use03.har dan use03s.har terdiri dari semua file header array yang dibutuhkan untuk membangun matriks header array pada model keseimbangan umum. File tersebut mengandung matriks total, domestik, impor, matriks tenaga kerja, rumah tangga dan matriks yang memetakan sektor yang terdapat pada Tabel I-O dengan SNSE. Adapun langkah- langkah untuk membangun data dasar pada tahap I model keseimbangan umum Indonesia secara ringkas disajikan pada Gambar 14. Gambar 14. Tahap Awal dalam Pembangun Data Dasar Model Keseimbangan Umum Indonesia Keterangan: Header Array File Program Text File .CSV dan .TXT MODHAR. EXE MODRAW.INP MODRAW.LOG USE08.HAR DAGG.EXE DGSCALE. LOG USE03S.HAR DGSCALE.INP 228

5.8.2. Membuat File Tablo