8
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2016
82
Ketuntasan Minimal KKM tiap mata pelajaran minangka dadasar dina meunteun hontalan kompeténsi pamilon atikan. Netepkeun atawa nangtukeun
kriteria ketuntasan minimal diajar mangrupa tahapan awal dina ngalaksanakeun peniléyan prosés pangajaran jeung peniléyan hasil diajar.
Dumasar kana hasil bimtek KTSP taun 2009, kapanggih réa kénéh masalah nu patali jeung nangtukeun kritéria ketuntasan minimal ku satuan pendidikan,
di antarana waé, 1 dina umumna sakola geus nyusun KKM tapi teu neundeun hasil analisis KKM nu geus dilakonan lantaran maranehna can
apaleun yén berkas KKM jadi bagian nu bisa dipisahkeun tina dokumén KTSP; 2 réa kénéh guru anu can mikanyaho yén KKM anu disusun geus
bener atawa acan sarta sawatara guru tacan nyangkem enya-enya ngeunaan larapna kritéria kompléksitas, daya deudeul, jeung intake pamilon atikan dina
nyusun KKM; 3 sawatara guru nangtukeun KKM tanpa prosés analisis. Nangtukeun KKM dumasar kana pangalaman gur ngajar jeung atawa
kasaluyuan jeung guru mata pelajaran; jeung 4 calecer panduan nangtukeun KKM kurang operasional jeung can dilengkepan ku conto-conto
prosés nangtukeun KKM nepi ka guru anu can milu bimtek teu bisa diajar sorangan ku maké éta calecer.
2. Watesan KKM
Istilah KKM téh mangrupa singgetan tina Kriteria Ketuntasan Minimal. Ari KKM téh kriteria ketuntasan belajar KKB atawa calecer tutasna diajar anu
ditangtukeun ku
satuan pendidikan
SDMI, SMPMTS,
atawa SMASMKMAMAK. Pikeun kelompok mata pelajaran salian ti élmu kaweruh
jeung téknologi, KKM dina ahir jenjang satuan pendidikan mangrupa niléy peunteun wates ambang kompeténsi.
KKM téh kudu ditangtukeun jeung ditetepkeun. Saha anu kudu nangtukeun jeung netepkeun KKM téh? Anu kalibet dina nangtukeun KKM dina awal taun
pangajaran téh nyaéta kapala sakola, wakil kapala sakola widang kurikulum, tim pengembang kurikulum TPK sakola, jeung guru atawa MGMP.
Tim Pengembang Kurikulum TPK sakolah nyaéta tim nu ditetepkeun ku kapala sakola anu pancénna pikeun ngararancang jeung mekarkeun
kurikulum. TPK diwangun ku wakil kapala sakola, guru, tanaga atikan, guru
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2016
83
BKkonsélor, jeung kapala sakola anu jadi pupuhu ngarangkep anggota. Ari guru nyaéta pangatik profésional anu pancén utamana ngatik siswa dina jalur
atikan formal dasar jeung menengah Peraturan Pemerintah Nomor 74 Tahun 2008 tentang Guru, Bab I Ketentuan Umum, Pasal 1.
Aya tilu perkara nu kudu dititénan dina nangtukeun KKM, nyaéta: a Intake kamampuh rata-rata siswa;
b Kompléksitas idéntifikasi indikator minangka tanda kahontalna kompeténsi dasar; c Kamampuh daya pangdeudeul anu oriéntasina kana sumber diajar.
3. Léngkah-léngkah Nangtukeun KKM
Aya opat léngkah nu kudu dilakonan dina nangtukeun KKM saperti ieu di handap.
a.
Guru atawa kelompok guru netepkeunn KKM mata pelajaran kalawan tinimbangan tina tilu aspék kritéria, nyaéta kompléksitas, daya deudeul
dukung, jeung intake murid atawa pamilon atikan. Ari skémana kawas kieu.
b. Hasil netepkeun KKM ku guru atawa kelompok guru mata pelajaran disahkeun ku kapala sakola pikeun dijadikeun patokan guru dina meunteun peniléyan.
c. KKM nu geus ditetepkeun téh tuluy disosialisakeun ka pihak-pihak nu boga kapentingan, nyaéta pamilon atikan, kolot barudak, jeung dinas pendidikan.
d. KKM dijinekkeun dina LHB Lembaran Hasil Belajar dina waktu hasil peniléyan meunteun dilaporkeun ka kolotna barudakwali barudak.
a Karuwedan Kompléksitas
Ari tahap karuwedan atawa kompléksitas téh nyaéta banggana jeung ruwedna tiap-tiap KD atawa indikator anu geus dihontal ku siswa. Luhur handapna
tahap karuwedan ditangtukeun ku sababaraha faktor. KKM
Indokator KKM
Mata Pelajaran
KKM Kompeténsi Dasar
KKM Standar Kompeténsi
8
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2016
84
Tahap karuwedan luhur lamun dina ngahontal kompeténsi diperlukeun sawatara pasaratan, di antarana waé:
1 Pangatik guru
a. Nyangkem enya-enya kompeténsi nu kudu diajarkeun ka pamilon atikan; b. Rancagé kréatif jeung inovatif kalawan maké métodeu pangajaran nu variatif;
c. Ngawasa kaweruh jeung kamampuh saluyu jeung widang nu diajarkeun.
2 Pamilon atikan murid a. Mibanda kamampuh nalar nu luhur
b. Parigel atawa mahér dina ngalarapkeun konsép; c. Tenget cermat, rancagé kréatif, jeung inovatif dina ngaréngsékeun pancén;
d. Tahap kamampuh nalar jeung tenget nu luhur téh gunana sangkan bisa
ngahontal katutasan diajar. 3 Waktu
Perlu waktu anu lila pikeun nyangkem éta matéri nepi ka dina prosés pangajaran kudu dibalikan deui.
b Daya Deudeul
Daya deudeul atawa daya dukung nuduhkeun ayana 1 sasadiaan tanaga, 2 sarana jeung prasarana atikan nu dipikabutuh, 3 waragan operasional
atikan, 4 manajemén sakola, jeung 5 panitén nu nyekel kawijakan stakeholders sakola.
c Intake
Intake mangrupa tahap kamampuh rata-rata pamilon atikan murid. Ieu tahap kamampuh téh didadasaran ku kamampuh nu geus aya samémehna.
Wincikanana kieu. 1 Kelas I bisa dumasar kana hasil dina buku rapor di TK.
2 Kelas II, III, IV, V, jeung kelas VI bisa dumasar kana tahap hontalan KKM
pamilon atikan dina seméster atawa kelas samémehna minangka kakaitan antara indikator jeung indikator samémehna nu geus dihontal ku
pamilon atikan.
3 Kelas VII bisa dumasar kana hasil seléksi panarimaan pamilon atikan anyar atawa Penerimaan Peserta Didik Baru PPBD, Nilai Ujian Nasional
NUN, Rapor kelas VI, jeung tés seléksi asup.
PPPPTK TK DAN PLB BANDUNG © 2016
85
4 Kelas VIII dan IX bisa dumasar kana tahap hontalan KKM pamilon atikan dina seméster atawa kelas samémehna minangka kakaitan antara
indikator jeung indikator samémehna nu geus dihontal ku pamilon atikan. 5 Kelas X bisa dumasar kana hasil seléksi panarimaan pamilon atikan
anyar atawa Penerimaan Peserta Didik Bari PPBD, Nilai Ujian Nasional NUN, Rapor kelas VI, tés seléksi asup, atawa psikotés.
6 Kelas XI dan XII bisa dumasar kana tahap hontalan KKM pamilon atikan dina seméster atawa kelas samémehna minangka kakaitan antara
indikator jeung indikator samémehna nu geus dihontal ku pamilon atikan.
Dina meunteun atawa nganiléy kritéria ketuntasan minimal KKM ilaharna sok ngagunakeun format anu eusina 1 kompléksitas, 2 daya dukung, jeung 3
intake. Ieu di handap aya conto KKM dina KTSP.
Tabel 8. 1 Format Nganiléy KKM
Kompeténsi Dasar jeung Indikator
Kriteria Katuntasan Minimal Kritéria Nangtukeun Katuntasan
Niléy KKM Karuwedan Daya Dukung
Intake
4. Nangtukeun KKM dina Kurikulum 2013