58
58
Matematika Aplikasi SMA dan MA Kelas XII Program Studi Ilmu Alam
Contoh
Diketahui matriks-matriks berikut. §
· §
· §
· ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ©
¹ ©
¹ ©
¹ 1
2 3
4 5
5 4
2 ,
2 1
, dan 2
3 1
1 3
6 1
4
A B
C
Tentukanlah:
a. A
B e.
B A
b. B
A f.
A B
C
c. B
C g.
A B
C
d. A
B
Jawab:
a. A
B
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
1 2
3 4
4 2
2 1
1 1
3 6
1 3
2 4
2 2
4 2
2 1
2 3
1 3 1 6
2 7
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
Jadi,
A B
2 2
2 3
2 7
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
.
b. B
A
3 4
1 2
2 1
4 2
3 6
1 1
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
2 2
3 1 4 2
2 4
1 2 2
3 3 1
6 1 2
7 §
· §
· ¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸ ¨
¸ ©
¹ © ¹
Perhatikan bahw a kedua matriks yang dijumlahkan memiliki ordo yang sama. Hasil matriks yang diperoleh adalah matriks yang berordo sama,
diperoleh dengan cara menjumlahkan elemen-elemen yang seletak. Bagaimana dengan pengurangan matriks?
Pengurangan matriks juga dapat dilakukan jika ordo matriks yang akan dikurangkan sama. Hasil pengurangan matriks ini merupakan matriks yang
berordo sama, diperoleh dengan cara mengurangkan elemen-elemen yang seletak.
Bab 3 Matriks
59
Jadi,
B A
2 2
2 3
2 7
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
.
c. B
C
3 4
5 5
2 1
2 3
3 6
1 4
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
3 5 4
5 2
1 2
2 1 3
4 4
3 1 6
4 4
2 §
· §
· ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ©
¹ ©
¹
Jadi,
B C
2 1
4 4
4 2
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
.
d. A
B
1 2
3 4
4 2
2 1
1 1
3 6
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
1 3
2 4
4 6
4 2
2 1 6
1 1 3
1 6 4
5 §
· §
· ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ©
¹ ©
¹
Jadi,
A B
4 6
6 1
4 5
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
.
e. B
A
3 4
1 2
2 1
4 2
3 6
1 1
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
3 1 4
2 4
6 2
4 1 2
6 1
3 1
6 1 4
5 §
· §
· ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ©
¹ ©
¹
Jadi,
B A
4 6
6 1
4 5
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
.
60
60
Matematika Aplikasi SMA dan MA Kelas XII Program Studi Ilmu Alam
f. A
B C
2 2
5 5
2 3
2 3
2 7
1 4
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
2 5
2 5
3 3
2 2
3 3 6
2 1
7 4
3 3
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
Jadi,
A B
C
3 3
6 3
3 §
· ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ©
¹ .
g. A
B C
1 2
2 1
4 2
4 4
1 1
4 2
§ · §
· ¨
¸ ¨ ¸
¨ ¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨ ¸
¨ ¸ ¨
¸ ©
¹ © ¹
1 2 2
1 3
3 2
1 2
4 3
6 1 4
1 2 3
3 §
· §
· ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ©
¹ ©
¹
Jadi,
A B
C
3 3
6 3
3 §
· ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ©
¹ .
1.
Diketahui matriks-matriks berikut. 3
1 1
4 2
1 ,
, dan 3
2 5
3 4
A B
C
§ ·
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
© ¹
Tentukanlah:
a. A
B f.
B C
b. B
A g.
A B
C
c. B
C
t
h. A
B C
d. C
B
t
i. A
B C
e. A
B
t
j. A
t
B C
t
2.
Diketahui matriks-matriks berikut. 3
1 2
4 2
2 3
4 ,
, dan 1
3 1
2 3
2 1
§ ·
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
© ¹
D E
F
Asah Kompetensi
2
Bab 3 Matriks
61
Tentukanlah:
a. D
E F
f. D
E F
b. E
F D
g. F
E D
c. D
E F
h. D
F E
d. D
E F
i. D
E F
e. D
E F
j. D
F E
3.
Diketahui
1 2 2
3 5
2 ,
, dan 3
4 1
1
A B
C
§ ·
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
© ¹
Tentukanlah
A C
A B
Proyek Perintis 1979
4.
Hitunglah:
1 1
1 1
1 1
2 2
2 2
2 2
3 3
3 3
3 3
2 3
2 3
1 2
4 1
2 4
2 3
4 3
4 3
2 1
4 3
1 2
a b
c a
b c
a b
c a
b c
a b
c a
b c
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
5.
Diketahui: §
· ¨
¸ §
· §
· ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨
¸ ©
¹ ©
¹ ¨
¸ ©
¹ 6
3 7
1 2
3 1
2 ,
4 4
6 , dan
5 6
7 3
4 5
3 8
P Q
R
Jika mungkin, selesaikanlah operasi matriks berikut ini. Jika tidak, berikan alasannya
a. P
Q R
c. P
Q R
b. P
Q R
d. P
Q R
B. 2. Perkalian Bilangan Real dengan M atriks
Setelah Kita mempelajari penjumlahan dua dan tiga matriks. Sekarang, lakukan penjumlahan matriks
A
berordo
i
u
j
secara berulang sebanyak
n
kali.
11 12
1 21
22 2
1 2
j j
i i
ij
a a
a a
a a
A a
a a
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
maka:
11 12
1 11
12 1
11 12
1 21
22 2
21 22
2 21
22 2
1 2
1 2
1 2
j j
j j
j j
i i
ij i
i ij
i i
ij
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
A A
A a
a a
a a
a a
a a
§ ·
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
© ¹
62
62
Matematika Aplikasi SMA dan MA Kelas XII Program Studi Ilmu Alam
11 11
11 12
12 12
1 1
1 21
21 21
22 22
22 2
2 2
j j
j n
n n
j j
j n
n n
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
a a
nA
§ ¨
¨ ¨
¨ ¨
¨ ¨
¨ ¨
¨ ¨©
1 1
1 2
2 2
i i
i i
i i
ij ij
ij n
n n
a a
a a
a a
a a
a
· ¸
¸ ¸
¸ ¸
¸ ¸
¸ ¸
¸ ¸¹
11 12
1 21
22 2
1 2
j j
i i
ij
na na
na na
na na
nA na
na na
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
Dari uraian ini, kita dapat menarik kesimpulan sebagai berikut.
Jika
A
sebuah matriks dan
k
bilangan real maka hasil kali
kA
adalah matriks yang diperoleh dengan mengalikan masing-masing elemen
matriks
A
dengan
k
.
Diketahui matriks-matriks berikut. 2
1 1
3 2
2 3
4 1
7 5
A B
§ ·
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
© ¹
Tentukanlah:
a. A
A A
d. B
f.
23
A
b.
3
A e.
3
A B
g.
2
3
A
c.
3
B
Jawab:
a. A
A A
2 1
2 1
2 1
6 3
3 2
3 2
3 2
9 6
4 1
4 1
4 1
12 3
§ · §
· § · §
· ¨
¸ ¨ ¸ ¨
¸ ¨ ¸
¨ ¸ ¨
¸ ¨ ¸ ¨
¸ ¨
¸ ¨ ¸ ¨
¸ ¨ ¸
¨ ¸ ¨
¸ ¨ ¸ ¨
¸ ©
¹ © ¹ ©
¹ © ¹
Jadi,
A A
A
6 3
9 6
12 3
§ ·
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
¨ ¸
© ¹
.
Contoh