viÖc kh¸m ch÷a bÖnh cña d©n nãi riªng. Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nh− ®Þa lý, thêi tiÕt, v¨n ho¸, tËp tôc..., c¸c chñ
tr−¬ng, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ ngµnh, c¸c nhµ tµi trî,. ®Òu liªn quan trùc tiÕp
hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn viÖc x©y dùng dù ¸n cña chóng ta.
Khi t×m ®−îc ®Çy ®ñ th«ng tin, chóng ta sÏ yªn t©m x©y dùng dù ¸n mét c¸ch khoa häc vµ ®i tróng vµo
nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ bøc xóc nhÊt mµ nhiÒu ng−êi quan t©m, dù ¸n chóng ta x©y dùng sÏ kh¶ thi h¬n vµ thuËn
lîi h¬n cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn sau nµy.
II.C¸c nguån th«ng tin cho dù ¸n y tÕ
1. Th«ng tin vÒ chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ y tÕ
T×m kiÕm vµ tiÕp cËn c¸c th«ng tin chuÈn bÞ cho x©y dùng dù ¸n lµ cÇn thiÕt tr−íc hÕt chóng ta cÇn thu thËp
c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn Chñ tr−¬ng cña Nhµ n−íc vÒ c«ng t¸c y tÕ nh− c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng, c¸c NghÞ
®Þnh, quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ vÝ dô nh− Ph¸p luËt hµnh nghÒ y d−îc t− nh©n, NghÞ quyÕt 37CP ngµy
2061996 cña ChÝnh phñ vÒ ®Þnh h−íng chiÕn l−îc ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n vµ chÝnh s¸ch quèc gia vÒ
thuèc. NghÞ ®Þnh 352001-Q§-TTg vÒ phª duyÖt chiÕn l−îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n giai ®o¹n
®Õn 2010, C¸c th«ng t− chØ thÞ c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o, c¸c kÕ ho¹ch, quy ho¹ch ngµnh cña Bé y tÕ,...
2. Th«ng tin vÒ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ë ®Þa ph−¬ng
Khi x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ ë c¸c ®Þa ph−¬ng chóng ta cÇn t×m kiÕm vµ thu thËp c¸c th«ng tin cã tÝnh chÊt
®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng vÒ kinh tÕ x· héi nãi chung vµ trong lÜnh vùc y tÕ nãi riªng. §ã lµ c¸c
®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi trong giai ®o¹n s¾p tíi. §ã lµ c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸, c¸c nhËn xÐt cña
tØnh, thµnh phè trong c¸c lÜnh vùc y tÕ, d©n sè, gi¸o dôc... ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ.
3. Quan ®iÓm vµ tiªu chÝ cña nhµ tµi trî
Dù ¸n y tÕ chóng ta sÏ x©y dùng cã thÓ thµnh hiÖn thùc kh«ng cßn phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè, trong ®ã
vÊn ®Ò tµi chÝnh lu«n lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu, ®Ó cã kinh phÝ cho dù ¸n chóng ta cÇn quan t©m ®Õn quan ®iÓm
vµ tiªu chÝ cña c¸c nhµ tµi trî. Khi môc tiªu cña dù ¸n y tÕ mµ ta x©y dùng theo ®óng tiªu chÝ cña c¸c nhµ tµi
trî khi ®ã chóng ta dÔ dµng h¬n trong viÖc t×m kiÕm ng©n s¸ch ®Ó triÓn khai dù ¸n. C¸c nhµ tµi trî mµ mµ
chóng ta quan t©m cho dù ¸n ë trong n−íc vµ quèc tÕ bao gåm c¸c tæ chøc quèc tÕ, ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi
chÝnh phñ vµ c¸ nh©n xem thªm bµi c¸c bªn liªn quan trong cuèn s¸ch nµy
4. T×m kiÕm,thu thËp th«ng tin cho dù ¸n y tÕ
§Ó b¾t tay vµo x©y dùng dù ¸n chóng ta cÇn cã c¸c th«ng tin nh−:
− Sè liÖu thèng kª chÝnh thøc cña ngµnh y tÕ vµ Quèc gia: th«ng qua niªn gi¸m thèng kª y tÕ hµng
n¨m cña Bé Y tÕ, niªn gi¸m thèng kª quèc gia cña Tæng côc thèng kª.
− Sè liÖu trong §iÒu tra y tÕ quèc gia cña Bé Y tÕ 41
42
− Sè liÖu y tÕ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ: nh− Ng©n hµng thÕ giíi WB, Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u
¸ ADB, Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi WHO,...vµ b¸o c¸o
cña c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam.
− C¸c sè liÖu thèng kª nhµ n−íc ®· c«ng bè trªn c¸c b¸o c¸o, chÝnh thøc cña ngµnh, ®Þa ph−¬ng
− C¸c b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph−¬ng, cña c¸c c¬ së trong ngµnh y tÕ nh− së y tÕ, trung t©m y tÕ, c¸c
bÖnh viÖn, tr¹m y tÕ... − C¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ cña c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n
y tÕ ®· vµ ®ang triÓn khai thùc hiÖn − ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia trong c¸c lÜnh vùc
chuyªn m«n th«ng qua c¸c b¸o c¸o ®iÒu tra, ®¸nh gi¸, kh¶o s¸t ®· cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n−íc,
ho¹t ®éng qu¶n lý c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n...
− Ngoµi ra c¸c th«ng tin cña dù ¸n cßn thu thËp ®−îc qua c¸c cuéc ®iÒu tra theo môc tiªu chuyªn
biÖt ®Ó x©y dùng dù ¸n.
III. §iÒu tra thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸n
Khi x©y dùng nh÷ng dù ¸n y tÕ ®Æc biÖt lµ nh÷ng dù ¸n lín hay dù ¸n cã viÖn trî quèc tÕ, th«ng th−êng
nh÷ng sè liÖu cã s½n ch−a ®ñ ®Ó x©y dùng mét dù ¸n. §Ó x©y dùng ®−îc mét dù ¸n y tÕ mét c¸ch khoa häc vµ
cã søc thuyÕt phôc th«ng th−êng ph¶i cã mét cuéc ®iÒu tra ®Ó thu thËp th«ng tin x©y dùng dù ¸n. Quy m«, møc
®é vµ tÝnh chÊt cña ®iÒu tra tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña viÖc x©y dùng dù ¸n vµ yªu cÇu cña cÊp thÈm
quyÒn hay nhµ tµi trî. Víi nh÷ng dù ¸n nhá, cã thÓ tiÕn hµnh mét cuéc ®iÒu tra nhanh ®Ó thu thËp sè liÖu b»ng
chÝnh b¶n th©n nh÷ng ng−êi lµm dù ¸n. §iÒu tra nhanh ®Ó lÊy th«ng tin, cã thÓ th«ng qua c¸c cuéc ®i thùc tÕ,
còng cã thÓ kÕt hîp trong c¸c cuéc kh¶o s¸t ®Ó pháng vÊn ®Ó lÊy sè liÖu, cã thÓ dïng h×nh thøc lÊy ý kiÕn
chuyªn gia, ý kiÕn cña c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c th«ng tin thu ®−îc qua c¸c cuéc ®i thùc tÕ, kh¶o s¸t chñ yÕu lµ ®Þnh
tÝnh. tuy nhiªn rÊt h÷u Ých cho ta khi x©y dùng dù ¸n
Khi muèn x©y dùng dù ¸n cã tÝnh chÊt bµi b¶n h¬n, chóng ta ph¶i cã cuéc ®iÒu tra ®Ó cã ®ñ sè liÖu víi ®é tin
cËy cao. §iÒu tra y tÕ lµ mét lÜnh vùc chuyªn m«n s©u cÇn t×m ®äc thªm ë c¸c tµi liÖu kh¸c, ë ®©y chØ nªu s¬
l−îc nh÷ng nÐt chÝnh cña mét cuéc ®iÒu tra ®Ó thu thËp th«ng tin mµ nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý dù ¸n
cÇn biÕt.
1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña cuéc ®iÒu tra 1.1. Môc tiªu cña cuéc ®iÒu tra: vÊn ®Ò quan träng ®Çu
tiªn cña cuéc ®iÒu tra lµ x¸c ®Þnh môc tiªu. Môc tiªu ®iÒu tra lµ quy ®Þnh râ ®iÒu tra nh»m t×m hiÓu vÊn ®Ò
g×, phôc vô cho nhu cÇu nghiªn cøu nµo, v× bÊt kú hiÖn t−îng kinh tÕ, x· héi nµo còng cã thÓ quan s¸t t− nhiÒu
khÝa c¹nh kh¸c nhau mµ ta kh«ng thÓ vµ còng kh«ng cÇn ®iÒu tra tÊt c¶ c¸c mÆt cña nã. Môc tiªu ®iÒu tra râ
43 44
rµng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thu thËp sè liÖu ®Çy ®ñ, hîp lý tr¸nh l·ng phÝ vµ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ®Ó x©y
dùng dù ¸n.
1.2. X¸c ®Þnh ®èi t−îng vµ ph¹m vi ®iÒu tra, ®¬n vÞ ®iÒu tra
− X¸c ®Þnh ®èi t−îng ®iÒu tra lµ quy ®Þnh râ ph¹m vi cña nghiªn cøu. CÇn ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu
®iÒu tra ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ®èi t−îng ®iÒu tra. CÇn ®−a ra mét sè tiªu chÝ ®Ó ph©n biÖt hiÖn t−îng ta
®ang nghiªn cøu vµ hiÖn t−îng cã liªn quan. VÝ dô trong cuéc ®iÒu tra vÒ B¸c sÜ x· ®Ó x©y dùng
dù ¸n cung cÊp c¸c b¸c sÜ cho tr¹m y tÕ x·, ®èi t−îng ®iÒu tra ®−îc x¸c ®Þnh lµ b¸c sÜ ®ang c«ng
t¸c t¹i tr¹m y tÕ x·. Tuy nhiªn cÇn ph©n biÖt râ b¸c sÜ x· víi b¸c sÜ ®ang c«ng t¸c t¹i tr¹m y tÕ
tr¸nh t×nh tr¹ng trïng lÆp hoÆc bá sãt v× b¸c sü ®ang c«ng t¸c t¹i x· cã thÓ lµ b¸c sÜ t− nh©n hay
b¸c sü ®−îc biÖt ph¸i tõ trung t©m y tÕ huyÖn xuèng lµm viÖc.
− §¬n vÞ ®−îc ®iÒu tra lµ ®¬n vÞ thuéc ®èi t−îng ®iÒu tra. §¬n vÞ ®iÒu tra lµ n¬i ph¸t sinh ra c¸c sè
liÖu ban ®Çu cÇn thu thËp trong mét cuéc ®iÒu tra. §¬n vÞ ®iÒu tra cã thÓ thay ®æi tuú theo môc
tiªu cña cuéc ®iÒu tra, ch¼ng h¹n khi ®iÒu tra vÒ sù bè trÝ c¸n bé trong c¸c khoa phßng th× ®¬n vÞ
®iÒu tra lµ tõng khoa phßng nh−ng nÕu khi nghiªn cøu chÊt l−îng c¸n bé th× ®¬n vÞ ®iÒu tra
lµ tõng ng−êi c¸n bé.
1.3. Néi dung ®iÒu tra: Ph¶i chØ râ cuéc ®iÒu tra cÇn thu
thËp nh÷ng th«ng tin nµo, ph¶i x¸c ®Þnh râ ®−îc néi dung cña ®iÒu tra. Néi dung ®iÒu tra lµ môc lôc c¸c tiªu
thøc cÇn thu thËp trªn c¸c ®¬n vÞ ®iÒu tra. C¸c tiªu thøc nµy cÇn ®−îc diÔn ®¹t thµnh nh÷ng c©u hái ng¾n gän,
râ rµng. Néi dung ®iÒu tra ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu cuéc ®iÒu tra. Môc tiªu ®iÒu tra cµng lín th× néi dung
®iÒu tra cµng nhiÒu. MÆt kh¸c ph¶i xem xÐt gi÷a nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng lµm sao võa ®¸p øng ®−îc nhu cÇu chñ
yÕu võa phï hîp víi chi phÝ vÒ tµi chÝnh vµ thêi gian. Néi dung ®iÒu tra cßn bao gåm nh÷ng tiªu thøc cã liªn
quan ®Ó t¹o cho viÖc kiÓm tra dÔ dµng tÝnh chÊt chÝnh x¸c cña c©u tr¶ lêi. VÝ dô: n¨m tèt nghiÖp ®¹i häc cã liªn
quan víi th©m niªn c«ng t¸c, tuæi ®êi cã liªn quan ®Õn häc vÊn v.v.
1.4. Thêi ®iÓm ®iÒu tra: th−êng chóng ta lµm cuéc ®iÒu tra c¾t ngang cross sectional v× vËy mèc thêi gian ph¶i
®−îc quy ®Þnh thèng nhÊt. VÝ dô trong cuéc ®iÒu tra vÒ sù bè trÝ c¸n bé trong c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn ®· hîp
lý ch−a, quy ®Þnh thêi gian ®iÒu tra vµo 3162004 th× tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn huyÖn ®−îc ®iÒu tra vµ sè liÖu lµ tÝnh
®Õn ngµy 3162004. Thêi ®iÓm ®iÒu tra ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh thÝch hîp vµ thuËn tiÖn cho cuéc ®iÒu tra. Th−êng
chän vµo thêi ®iÓm mµ hiÖn t−îng Ýt biÕn ®éng nhÊt.
1.5. BiÓu mÉu ®iÒu tra: b¶ng lËp theo mét mÉu quy ®Þnh thèng nhÊt ®Ó ghi sè liÖu ban ®Çu thu thËp tõ c¸c ®¬n vÞ
®−îc ®iÒu tra. BiÓu mÉu ®iÒu tra cã thÓ lµ biÓu thu thËp sè liÖu chung nhiÒu ®¬n vÞ, còng cã thÓ lµ phiÕu c©u hái
45 46
®Ó thu thËp sè liÖu cña tõng ®¬n vÞ ®iÒu tra. Ng−êi ta th−êng dïng ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh Epi-info ®Ó x©y
dùng biÓu mÉu ®iÒu tra.
2. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra
Cã hai lo¹i ®iÒu tra lµ ®iÒu tra toµn bé vµ ®iÒu tra kh«ng toµn bé. §iÒu tra toµn bé lµ tiÕn hµnh thu thËp
toµn bé c¸c th«ng tin cña cuéc ®iÒu tra ë tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ kh«ng bá sãt mét ®¬n vÞ nµo. §iÒu tra kh«ng toµn bé
gåm: ®iÒu tra chän mÉu, ®iÒu tra ®iÓn h×nh, ®iÒu tra träng ®iÓm vµ ®iÒu tra c¸ biÖt. §iÒu tra kh«ng toµn bé
lµ tiÕn hµnh thu thËp th«ng tin ë mét sè ®¬n vÞ cña tæng thÓ nghiªn cøu, nh÷ng ®¬n vÞ nµy ph¶i tho¶ m·n mét
trong nh÷ng nhu cÇu nhÊt ®Þnh. Môc tiªu cña ®iÒu tra kh«ng toµn bé lµ ®Ó cã tµi liÖu lµm c¨n cø nhÊt ®Þnh
hoÆc tÝnh to¸n suy réng ra c¸c ®Æc ®iÓm cña tæng thÓ nghiªn cøu. Khi cÇn ®iÒu tra ®Ó x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ,
th«ng th−êng ng−êi ta hay tiÒn hµnh ®iÒu tra chän mÉu v× nã cã nhiÒu thuËn lîi nh−: cì mÉu ®iÒu tra Ýt, tiÕn
hµnh sÏ nhanh h¬n vµ thu thËp ®−îc nhiÒu th«ng tin chi tiÕt h¬n, thËm chÝ cßn h¹n chÕ ®−îc nhiÒu sai sãt do
ghi chÐp vµ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu nh©n tµi vËt lùc.
§èi víi viÖc thu thËp th«ng tin cña ngµnh y tÕ th−êng lµ ®iÒu tra chän mÉu. §iÒu tra chän mÉu bao
gåm c¸c ph−¬ng ph¸p sau:
2.1. Chän mÉu ngÉu nhiªn ®¬n thuÇn Simple random: ®−îc tiÕn hµnh theo ph−¬ng ph¸p b»ng c¸ch
rót th¨m hay quay sæ sè. VÝ dô: ®iÒu tra nh©n lùc cña c¸c bÖnh viÖn. Ta s¾p xÕp tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn trong c¶
n−íc sau ®ã rót th¨m 5 bÖnh viÖn sÏ tiÕn hµnh ®iÒu tra h¹n chÕ lµ nÕu nh− kÕt qu¶ rót th¨m phÇn ®«ng lµ
bÖnh viÖn tØnh vµ trung −¬ng, sÏ kh«ng ®¹i diÖn cho c¸c bÖnh viÖn trong c¶ n−íc
2.2. Chän mÉu kiÓu m¸y mãc: ph−¬ng ph¸p nµy t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n v× c¸c ®¬n vÞ tæng thÓ ®−îc liÖt kª theo thø
tù nµo ®ã ch¼ng h¹n theo ch÷ c¸i ®Çu tiªn cña ®¬n vÞ ®iÒu tra, thø tù ®Þa chØ hay quy m« tõ nhá ®Õn lín v.v.
sau ®ã cø mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh chän ra mét ®¬n vÞ ®iÒu tra, ta cã thÓ chän kho¶ng c¸ch 5,10,15.... tuú
theo sè mÉu ta cÇn chän.
2.3. Chän ph©n lo¹i, cßn gäi lµ chän ph©n tÇng stratefy: tr−íc hÕt chia tæng thÓ chung thµnh c¸c nhãm cã tÝnh
chÊt kh¸c nhau theo mét tiªu thøc nµo ®ã cã liªn quan ®Õn tiªu thøc ®iÒu tra. Sau ®ã tõ mçi nhãm rót ra theo
c¸ch chän ngÉu nhiªn ®¬n thuÇn hoÆc m¸y mãc, sè ®¬n vÞ mÉu th−êng tû lÖ thuËn víi tû träng cña nhãm trong
tæng thÓ chung.
2.4. Chän c¶ khèi, cßn gäi lµ chän c¶ chïm Clutter: mçi lÇn kh«ng chØ chän mét mµ chän c¶ khèi nhãm
nhiÒu ®¬n vÞ ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ®iÒu tra toµn bé khèi ®ã.
3. Xö lý kÕt qu¶ ®iÒu tra
