43 Ebook Xây dựng và triển khai các dự án y tế

Bé y tÕ

Vô khoa häc vµ ®µo t¹o

X©y dùng vµ triÓn khai

c¸c dù ¸n y tÕ

Nhµ xuÊt b¶n y häc Hµ néi - 2004

ChØ ®¹o:

GS.TSKH. NguyÔn v¨n DÞp Chñ biªn:

T_hs. PhÝ v¨n Th©m TS. Ph¹m Quèc B¶o Nh÷ng ng−êi biªn so¹n: TS. Phan Thôc Anh TS. Ph¹m Quèc B¶o KS. Hµ §¾c Biªn

PGS.TS.Tr−¬ng ViÖt Dòng T_hs. L−u Ngäc Ho¹t TS. NguyÔn V¨n HiÕn BS. Hµ Thanh HuyÒn CN. Chö V¨n Loan T_hs. Ph¹m V¨n T¸c Ths. PhÝ NguyÖt Thanh PGS. TS.Ph¹m V¨n Th©n T_hs. PhÝ V¨n Th©m TS. §ç Xu©n Th«ng

Lêi nãi ®Çu

Ch−¬ng tr×nh, dù ¸n lµ mét bé phËn quan träng trong kÕ ho¹ch nhµ n−íc diÔn ra trong mäi lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi. Ngµnh y tÕ ®ang triÓn khai thùc hiÖn nhiÒu dù ¸n trong n−íc vµ hîp t¸c quèc tÕ, lµ h×nh thøc ®Çu t− ®−îc coi lµ cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn khi x©y dùng vµ triÓn khai c¸c dù ¸n, chóng ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do nh÷ng c¸n bé lµm viÖc trong lÜnh vùc nµy cßn thiÕu nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng cÇn thiÕt. Trong c¸c tr−êng ®¹i häc vµ trung häc y d−îc ®Òu x©y dùng nh÷ng ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vÒ qu¶n lý dù ¸n ë c¸c m«n thuéc lÜnh vùc y tÕ c«ng céng, tæ chøc vµ qu¶n lý y tÕ, song trong qu¸ tr×nh triÓn khai cßn gÆp nh÷ng lóng tóng do thiÕu kinh nghiÖm vµ khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm tµi liÖu d¹y-häc. §Ó ®¸p øng ®−îc nhu cÇu thùc tÕ ®ã, Vô Khoa häc vµ ®µo t¹o cho xuÊt b¶n tµi liÖu :" X©y dùng vµ triÓn khai c¸c dù ¸n y tÕ". Tµi liÖu nµy nh»m phôc vô cho sinh viªn ®¹i häc vµ häc viªn sau ®¹i häc c¸c chuyªn ngµnh Y tÕ c«ng céng; häc sinh c¸c tr−êng y d−îc khi nghiªn cøu vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý y tÕ. Tµi liÖu nµy cßn cã thÓ lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c gi¶ng viªn, c¸c c¸n bé y tÕ phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y còng nh− ®ang x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n y tÕ .

Tµi liÖu ®−îc biªn so¹n trªn quan ®iÓm: khoa häc, hiÖn ®¹i, phï hîp thùc tiÔn y tÕ ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n c¸c t¸c gi¶ cã tham kh¶o vÒ kho¸ ®µo

t¹o c¸n bé qu¶n lý dù ¸n ®−îc tæ chøc SIDA - Thuþ §iÓn gióp ®ì Bé Y tÕ, c¸c tµi liÖu cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) vµ cña Tr−êng ®¹i häc New South Wale, §¹i häc Queensland (Australia), §¹i häc Boston (Hoa Kú). Tµi liÖu ®−îc thiÕt kÕ gåm 6 ch−¬ng:

Ch−¬ng 1: ChuÈn bÞ x©y dùng dù ¸n

Ch−¬ng 2: ThiÕt kÕ vµ lËp kÕ ho¹ch dù ¸n

Ch−¬ng 3: Phª duyÖt dù ¸n

Ch−¬ng 4: TriÓn khai thùc hiÖn dù ¸n

Ch−¬ng 5: KiÓm tra, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n Ch−¬ng 6: Bµi tËp t×nh huèng (scenario)

Ban biªn so¹n ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Bé Y tÕ, cña ch−¬ng tr×nh hîp t¸c y tÕ ViÖt Nam-Thuþ §iÓn, cña gi¸o s− Arie-Rotem tõ tr−êng §¹i häc New South Wale vµ sù nhiÖt t×nh tham gia cña c¸c t¸c gi¶ trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tËp tµi liÖu nµy.

LÇn ®Çu xuÊt b¶n nªn kh«ng tr¸nh khái sai sãt, chóng t«i mong muèn nhËn ®−îc c¸c gãp ý cña c¸c b¹n ®Ó lÇn t¸i b¶n sau cuèn s¸ch ®−îc hoµn chØnh h¬n.

Hµ Néi, th¸ng 8 n¨m 2004

Vô Khoa häc vµ §µo t¹o Bé Y tÕ

Nh÷ng ch÷ viÕt t¾t

ODA Official Development Assistance (Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc)

ADB _{Asian Development Bank (Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u} ¸₎

WB World Bank (Ng©n hµng thÕ giíi )

WHO World Health Organization (Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi)

UNDP United Nations Development Program (Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc)

SIDA Swedish International Development Authority (Tæ chøc ph¸t triÓn quèc tÕ cña Thuþ §iÓn)

JICA Japanese International Cooperation Agency (Tæ chøc Hîp t¸c quèc tÕ cña NhËt B¶n)

CIDA Canadian International Development Agency (Tæ chøc Hç trî ph¸t triÓn quèc tÕ cña Canada)

NGOs Non Govermental Organizations (Tæ chøc phi chÝnh phñ) UNICEF United Nations International Children's Funds (Quü nhi

®ång liªn hiÖp quèc)

EC European Commission (Céng ®ång ch©u ¢u) IMF International Moneytary Fund ( Quü tiÒn tÖ quèc tÕ) CARE Tªn riªng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ

SCF Save the Children Fund (Quü cøu trî nhi ®ång)

HVO Health Voluntary Oversea (Quü hç trî t×nh nguyÖn h¶i ngo¹i cña Mü)

BOT Build, Operation, Transfer (X©y dùng, vËn hµnh, chuyÓn giao) FDI Foreign Direct Investment (§Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi) PMU Project Management Unit (§¬n vÞ qu¶n lý dù ¸n)

PPMU Provincial Project Management Unit (§¬n vÞ qu¶n lý dù ¸n tØnh)

EPI Expanded Program ß Immunization (Ch. tr×nh tiªm chñng më réng)

ARI Acute Respiratory Infection (NhiÔm khuÈn h« hÊp cÊp) CDD Control Diarheal Diseases (Khèng chÕ bÖnh tiªu ch¶y) FGD Focus Group Discusion (Th¶o luËn nhãm träng t©m) PRA Paticipatory Rapid Apraisal (TiÕp cËn nhanh céng ®ång) RRA Rapid Rural Apraisal (quy tr×nh ®¸nh gi¸ nhanh)

RAP Rapid Apraisal Procedure (®¸nh gi¸ nhanh vïng n«ng th«n) TOR Term Of Reference (B¶n tham chiÕu)

TSSA Training system support Area (LÜnh vùc hç trî hÖ thèng ®µo t¹o)

UBND ñ_{y ban nh©n d©n}

TTGDSK Trung t©m gi¸o dôc søc khoÎ CSSK Ch¨m sãc søc khoÎ

KLG Khung Logic TCQL Tæ chøc qu¶n lý GDSK Gi¸o dôc søc khoÎ SDD Suy dinh d−ìng

Môc lôc

Trang Ch−¬ng 1 : ChuÈn bÞ x©y dùng dù ¸n

1. §Þnh h−íng c«ng t¸c dù ¸n phôc vô môc tiªu

chiÕn l−îc y tÕ (TS. Ph¹m Quèc B¶o) 15

- §Æt vÊn ®Ò 15

- ChiÕn l−îc y tÕ 2010 vµ ®Þnh h−íng ®Õn 2020 17 - Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô y tÕ th«ng qua c¸c dù ¸n, ®Ò ¸n 20 - §«i nÐt vÒ qu¶n lý vµ thùc hiÖn dù ¸n hiÖn nay 24

- KÕt luËn 25

2. Tæng quan vÒ x©y dùng dù ¸nvµ triÓn khai dù ¸n y tÕ

(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 26

- Më ®Çu 26

- ThÕ nµo lµ ch−¬ng tr×nh, dù ¸n 27

- §Æc tr−ng cña dù ¸n 29

- Ph©n lo¹i dù ¸n 30

- ThÕ nµo lµ qu¶n lý dù ¸n 31

- Nh÷ng néi dung chÝnh trong viÖc x©y dùng

vµ triÓn khai dù ¸n 33

3. Thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸ny tÕ

_{(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 40}

- TÇm quan träng cña th«ng tin trong x©y dùng dù ¸n 40 - C¸c nguån th«ng tin cho dù ¸n y tÕ 41 - §iÒu tra thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸n 43

4. C¸c bªn liªn quan dù ¸n(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 51

- Kh¸i niÖm vÒ c¸c bªn liªn quan ®Õn dù ¸n 51 - Mèi quan t©m cña c¸c bªn liªn quan 52

- Ph©n tÝch c¸c bªn liªn quan 56

- Mét sè kh¸i niÖm vÒ dù ¸n quèc tÕ vµ hç trî quèc tÕ 60 - X©y dùng n¨ng lùc lµm viÖc ë c¸c dù ¸n y tÕ 65 Ch−¬ng 2: ThiÕt kÕ vµ lËp kÕ ho¹ch dù ¸n

5. Ph©n tÝch t×nh huèng(TS. Phan Thôc Anh) 71

- Më ®Çu 71

- Tãm t¾t vÒ ph©n tÝch t×nh huèng 72 - Giíi thiÖu c¸ch häc theo tÝnh huèng 75 - X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò 76

6. X©y dùng môc tiªu dù ¸n(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 81

- Kh¸i niÖm vÒ môc tiªu dù ¸n 81 - VÞ trÝ cña môc tiªu trong dù ¸n 84

- C¸ch viÕt môc tiªu dù ¸n 86

- C©y môc tiªu, ph©n tÝch môc tiªu 90 - Mét sè vÝ dô vÒ môc tiªu ch−¬ng tr×nh dù ¸n

7. X¸c ®Þnh s¶n phÈm ®Çu ra cña dù ¸n

_{(PGS.TS.Tr−¬ng ViÖt Dòng) 95}

- §Æt vÊn ®Ò 95

- §Þnh nghÜa s¶n phÈm ®Çu ra vµ kÕt qu¶ ®Çu ra 97

- KÕt qu¶ ®Çu ra 101

- Mèi quan hÖ gi÷a s¶n phÈm ®Çu ra vµ kÕt qu¶ ®Çu ra 102

- VÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng dù ¸n 108 - C¸ch x©y dùng c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n 109 - C¸c lo¹i ho¹t ®éng cña dù ¸n 112 - B¶ng tiÕn ®é thêi gian cña c¸c ho¹t ®éng dù ¸n 116

9. LËp kÕ ho¹ch dù ¸n theo khung logic

_{(TS.Phan thôc Anh) 123}

- Më ®Çu 123

- Khung logic lµ g× vµ vËn hµnh thÕ nµo 124

- CÊu tróc cña khung logic 126

- TÝnh Logic cña khung logic 128 - Nh÷ng néi dung quan träng kh¸c 134

- KiÓm tra l¹i khung logic 134

- Nh÷ng h¹n chÕ cña ma trËn logic 136

10. ChØ sè trong gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n ?

(PGS.TS.Tr−¬ng ViÖt Dòng) 137

- ChØ sè 137

- C¸c chØ sè môc tiªu 140

- C¸c chØ sè gi¸m s¸t 141

- C¸c chØ sè ®¸nh gi¸ 142

11. Gi¶ ®Þnh vµ rñi ro(TS. Phan Thôc Anh) 144

- X¸c ®Þnh c¸c gi¶ ®Þnh 144

- X¸c ®Þnh vµ h¹n chÕ c¸c rñi ro 147

12. ThiÕt kÕ ph−¬ng ¸n triÓn khai dù ¸n

_{(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 150}

- VÞ trÝ,tÇm quan träng 150

- ThiÕt kÕ ph−¬ng ¸n vÒ tæ chøc dù ¸n 151

- X©y dùng s¬ ®å hÖ thèng tæ chøc 155 - ThiÕt kÕ ph−¬ng ¸n triÓn khai ho¹t ®éng 159 Ch−¬ng 3: Phª duyÖt dù ¸n

13. ThÈm ®Þnh, phª duyÖt dù ¸n y tÕ

(TS. §ç Xu©n Th«ng, ThS. PhÝ V¨n Th©m) 163

- C«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n 163

- Phª duyÖt dù ¸n 173

- Th«ng b¸o dù ¸n ®· ®−îc phª duyÖt 174 Ch−¬ng 4: TriÓn khai thùc hiÖn dù ¸n

14. Tæ chøc vµ bè trÝ nh©n lùc ®Ó triÓn khai dù ¸n

_{(ThS. L−u Ngäc Ho¹t) 179}

- X©y dùng s¬ ®å tæ chøc cña dù ¸n 179 - Tæ chøc v¨n phßng cña dù ¸n 191 - Ban hµnh c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn, b¶ng kiÓm cÇn thiÕt 191 - §µo t¹o vµ båi d−ìng c¸n bé dù ¸n 196

15. TriÓn khai c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n

_{(ThS. PhÝ NguyÖt Thanh) 199}

- Më ®Çu 199

- Tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o, líp tËp huÊn 200 - Ho¹t ®éng hç trî kü thuËt 204

- C¸c ho¹t ®éng cö ®oµn ra 206

- C¸c ho¹t ®éng kh¸c 207

- PhÇn phô lôc 208

16. Mua s¾m hµng ho¸, trang thiÕt bÞ cho c¸c dù ¸n y tÕ

- Më ®Çu 215

- C«ng t¸c mua s¾m 217

- Nh÷ng néi dung cÇn quan t©m trong qu¸ tr×nh

tæ chøc ®Êu thÇu mua s¾m hµng ho¸ 221

- Qu¶n lý hµng ho¸ ch−a sö dông 227

17. Qu¶n lý tµi chÝnh dù ¸n

(PGS.TS. Tr−¬ng ViÖt Dòng, CN Chö V¨n Loan) 230

- Më ®Çu 230

- LËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh cho dù ¸n 231 - C¸c b−íc trong qu¶n lý tµi chÝnh dù ¸n viÖn trî 238

- Tæ chøc 240

Ch−¬ng 5: KiÓm tra, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n 18. Gi¸m s¸t ho¹t ®éng dù ¸n (PGS.TS. Ph¹m V¨n Th©n) 243

- §Æt vÊn ®Ò 243

- Kh¸i niÖm vÒ gi¸m s¸t, hç trî 244 - Vai trß cña gi¸m s¸t trong ho¹t ®éng dù ¸n 246

- Gi¸m s¸t viªn dù ¸n 248

- Ph−¬ng tiÖn ®Ó gi¸m s¸t 249

- Ph−¬ng ph¸p gi¸m s¸t 250

- Quy tr×nh gi¸m s¸t 252

- Lång ghÐp gi¸m s¸t dù ¸n víi c¸c ho¹t ®éng, dÞch vô y tÕ 254 - Kinh phÝ cho ho¹t ®éng gi¸m s¸t 255 - Nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý trong gi¸m s¸t ho¹t ®éng dù ¸n 255 - X©y dùng, chuÈn bÞ c«ng cô ®Ó gi¸m s¸t 257 - Mét vµi mÉu b¶ng kiÓm ®Ó gi¸m s¸t 262

19. §¸nh gi¸ dù ¸n y tÕ _{(PGS.TS.Tr−¬ng ViÖt Dòng) 265}

- Më ®Çu 265

- X©y dùng khung chÝnh s¸ch ®Ó viÕt ®Ò c−¬ng ®¸nh gi¸ 266 - ThiÕt kÕ ®Ò c−¬ng ®¸nh gi¸ 267

- Quy tr×nh ®¸nh gi¸ 269

- C¸c b−íc trong qu¸ tr×nh x©y dùng bé c©u hái 280 - Nguyªn t¾c ph©n tÝch chi phÝ - hiÖu qu¶ 281 - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh 290

20. ViÕt b¸o c¸o ho¹t ®éng dù ¸n - KÕt thóc dù ¸n

(TS.NguyÔn v¨n HiÕn) 304

- Më ®Çu 304

- ViÕt b¸o c¸o ho¹t ®éng dù ¸n 307

- KÕt thóc dù ¸n 317

Ch−¬ng 6: Bµi tËp t×nh huèng (scenario) 21. T×nh huèng dïng cho ®µo t¹o vµ th¶o luËn nhãm _{(ThS.PhÝ V¨n Th©m, BS. Hµ Thanh HuyÒn}

TS.Phan Thôc Anh,PGS.TS. Tr−¬ng ViÖt Dòng,

ThS.Ph¹m V¨n T¸c) 323

- T×nh huèng y tÕ huyÖn Mª-LÜnh 324 - Häc tËp theo t×nh huèng (scenario) 331 - §i thùc tÕ ®Ó thu thËp sè liÖu vµ th«ng tin cho dù ¸n

Mª LÜnh 333

- Lµm viÖc theo nhãm chuyªn gia ®Ó x©y dùng dù ¸n 336

Ch

₋

¬ng 1

1.

§Þnh h

−

íng c«ng t¸c dù ¸n phôc vô môc tiªu

chiÕn l

−

îc y tÕ

TS. Ph¹m Quèc B¶o

Môc tiªu

1. HiÓu ®−îc c¸c nhiÖm vô chiÕn l−îc cña ngµnh y

tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay

2. Lùc chän ®−îc c¸c nhiÖm vô −u tiªn ®Ó ®Þnh

h−íng c¸c dù ¸n phôc vô chiÕn l−îc y tÕ

I. §Æt vÊn ®Ò

Søc khoÎ cho mäi ng−êi lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c ChÝnh phñ. NhiÖm vô cña c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸c quèc gia ®Òu ph¶i quan t©m c¶i thiÖn ®êi sèng cho hµng tû ng−êi ®ang cßn trong nghÌo ®ãi vµ bÖnh tËt, thùc hiÖn quyÒn c¬ b¶n cña con ng−êi cã søc khoÎ tèt nhÊt. ChÊt l−îng cuéc sèng phô thuéc trùc tiÕp vµo t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ ng−îc l¹i, sù ph¸t triÓn vÒ søc kháe dÉn tíi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Môc ®Ých x· héi cao nhÊt cña c¸c ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ thÕ giíi lµ kh«ng ngõng phÊn ®Êu n©ng cao søc khoÎ cho céng ®ång, theo tiªu chuÈn cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi lµ ®¹t tíi t×nh

tr¹ng hoµn toµn tho¶i m¸i vÒ vËt chÊt, tinh thÇn vµ x· héi.V× vËy, t¨ng c−êng søc khoÎ lµ mét chØ sè quan träng ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia trong viÖc c¶i thiÖn cuéc sèng cña con ng−êi.

Môc tiªu søc khoÎ lµ môc tiªu ®éng do nhu cÇu n©ng cao søc khoÎ kh«ng ngõng t¨ng theo sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, x· héi. Thùc hiÖn môc tiªu søc khoÎ lµ c«ng viÖc khã kh¨n l©u dµi vµ rÊt tèn kÐm; ®ßi hái ph¶i huy ®éng c¸c nguån lùc cña ®Êt n−íc vµ sö dông c¸c nguån hç trî tõ bªn ngoµi mét c¸ch hîp lý.

ë _{c¸c n−íc ph¸t triÓn, nhiÖm vô nãi trªn vÉn cßn lµ}

mét th¸ch thøc, th× ë nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− n−íc ta, nhiÖm vô nµy cßn nÆng nÒ gÊp béi. Chóng ta võa b−íc ra khái cuéc chiÕn tranh l©u dµi vµ khèc liÖt giµnh ®éc lËp. §ång bµo c¸c d©n téc ViÖt Nam chÞu nhiÒu tæn thÊt, ®au th−¬ng, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cßn nhiÒu thiÕu thèn. Qu¸ tr×nh ®æi míi, tuy ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng, nh−ng nh×n chung t×nh tr¹ng kinh thÕ x· héi cßn kÐm ph¸t triÓn. Ng©n s¸ch dµnh cho y tÕ cßn kh¸ khiªm tèn, kho¶ng 5 USD/ ng−êi / n¨m, trong khi con sè nµy ë c¸c n−íc trong khu vùc tõ vµi chôc ®Õn hµng tr¨m vµ ë c¸c n−íc ph¸t triÓn tíi hµng ngh×n. Søc Ðp vÒ kinh tÕ lu«n ®Ì nÆng lªn c«ng t¸c y tÕ n−íc ta trong nhiÒu n¨m qua. Trong hoµn c¶nh hiÖn nay còng nh− trong mét vµi thËp niªn n÷a, kh«ng cã ph−¬ng ¸n tµi chÝnh nµo cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu ch¨m sãc søc khoÎ ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn cho nh©n d©n. Tuy nhiªn viÖc phèi hîp, liªn kÕt, sö dông hîp lý c¸c

nguån lùc, tranh thñ c¸c nguån viÖn trî, ch¾c ch¾n cã thÓ gãp phÇn ®¸ng kÓ c¶i thiÖn ®−îc t×nh h×nh. VÊn ®Ò quan träng hµng ®Çu cña c¸c nhµ qu¶n lý, l·nh ®¹o ngµnh y tÕ tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng lµ cÇn ®Þnh h−íng c¸c nguån lùc, c¸c dù ¸n vµo c¸c nhiÖm vô chiÕn l−îc vÒ y tÕ trong ph¹m vi quyÒn h¹n cña m×nh.

II. ChiÕn l−îc y tÕ ®Õn 2010 vµ ®Þnh h−íng ®Õn 2020

ChiÕn l−îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ sóc khoÎ nh©n d©n ®Õn 2010 ®· ®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt víi môc tiªu:

PhÊn ®Êu ®Ó mäi ng−êi d©n ®−îc h−ëng c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn vµ sö dông c¸c dÞch vô y tÕ cã chÊt l−îng. Mäi ng−êi ®Òu ®−îc sèng trong céng ®ång an toµn, ph¸t triÓn tèt vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn. Gi¶m tû lÖ m¾c bÖnh, n©ng cao thÓ lùc, t¨ng tuæi thä vµ ph¸t triÓn gièng nßi

C¸c chØ tiªu søc khoÎ cÇn ®¹t ®−îc vµo n¨m 2010 lµ:

− Tuæi thä trung b×nh: 71

− Tû suÊt chÕt mÑ: 70/100.000 trÎ ®Î sèng

− Tû lÖ chÕt trÎ em d−íi 1 tuæi: d−íi 25‰

− Tû lÖ chÕt trÎ em d−íi 5 tuæi: 32‰

− Tû lÖ trÎ míi ®Î cã träng l−îng d−íi 2500 g thÊp

h¬n 6%

− Tû lÖ trÎ em d−íi 5 tuæi bÞ suy dinh d−ìng gi¶m xuèng cßn d−íi 20%

− ChiÒu cao trung b×nh cña thanh niªn ®¹t tõ 1,60 m

trë lªn.

− Cã 4,5 b¸c sÜ vµ 1 d−îc sü ®¹i häc/ 10.000 d©n Tr−íc m¾t ngµnh y tÕ cÇn tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò søc khoÎ −u tiªn nh− phßng chèng dÞch, phßng chèng nhiÔm khuÈn, søc khoÎ bµ mÑ vµ trÎ em, søc khoÎ céng ®ång.

VÒ chiÕn l−îc ®Çu t−, cÇn −u tiªn cho vïng nghÌo, vïng nói, vïng s©u, vïng xa; trong ®ã ®Çu t− Nhµ n−íc gi÷ vai trß chñ ®¹o; ®ång thêi t¨ng c−êng huy ®éng vµ ®iÒu phèi c¸c nguån viÖn trî, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, hç trî kü thuËt vµ c¸c kho¶n vay −u ®·i.

Trong sè nh÷ng vÊn ®Ò søc khoÎ −u tiªn, søc khoÎ cho ng−êi nghÌo ®ang lµ vÊn ®Ò næi lªn hµng ®Çu trong c«ng t¸c y tÕ hiÖn nay. Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n−íc, sù ph©n biÖt giµu nghÌo ®ang diÔn ra ngµy cµng gay g¾t, Mét tû lÖ lín d©n c− ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, biªn gÝíi h¶i ®¶o ®ang ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt thßi trong viÖc sö dông c¸c dÞch vô y tÕ. Ch¨m lo søc khoÎ cho ng−êi nghÌo võa lµ vÊn ®Ò ®¹o lý truyÒn thèng cña d©n téc ViÖt Nam; võa gãp phÇn ch¨m lo nguån lùc quý gi¸ nhÊt cña quèc gia - nguån nh©n lùc, yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc.

Ph−¬ng ch©m chØ ®¹o nhÊt qu¸n cña §¶ng ®èi víi c«ng t¸c y tÕ n−íc ta lµ phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh. Nh÷ng n¨m qua ngµnh y tÕ ViÖt Nam ®· thu ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng trong lÜnh vùc y häc dù

phßng. NhiÒu bÖnh dÞch nguy hiÓm ®−îc ®Èy lïi, ®Æc biÖt ®· khèng chÕ thµnh c«ng dÞch SARS, mét dÞch l¹ cùc kú nguy hiÓm ®· tõng khiÕn c¶ thÕ giíi lo l¾ng.Tuy nhiªn, c«ng t¸c y häc dù phßng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp: bÖnh dÞch vÉn cßn bïng ph¸t ë nhiÒu n¬i nh− sèt xuÊt huyÕt, viªm mµng n·o, viªm gan, sèt rÐt....m«i tr−êng ngµy cµng « nhiÔm nÆng nÒ, nhiÒu dÞch bÖnh míi xuÊt hiÖn, ®iÓn h×nh nh− bÖnh cóm gia cÇm kh«ng nh÷ng g©y thiÖt h¹i to lín vÒ kinh tÕ mµ cßn ®e do¹ l©y lan sang ng−êi, g©y hËu qu¶ kh«n l−êng. V× vËy c«ng t¸c phßng ngõa lu«n ®−îc ChÝnh phñ vµ Bé Y tÕ ViÖt Nam dµnh sù quan t©m thÝch ®¸ng. Nh÷ng n¨m tíi, ngµnh y häc dù phßng n−íc ta sÏ ®−îc ®æi míi toµn diÖn vµ ®−îc t¨ng c−êng n¨ng lùc ®¸ng kÓ.

LÜnh vùc søc khoÎ sinh s¶n vµ søc khoÎ trÎ em còng th−êng xuyªn nhËn ®−îc sù quan t©m vµ ®Çu t− lín cña ChÝnh phñ vµ Bé Y tÕ ViÖt Nam. Cã nh÷ng thêi ®iÓm, lÜnh vùc nµy thu hót tíi 39% tæng viÖn trî n−íc ngoµi cho ngµnh y tÕ.

Cïng víi nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc c«ng nghÖ, c¸c kü thuËt míi ®−îc øng dông vµo c«ng t¸c y tÕ ngµy cµng nhiÒu. ViÖc tiÕp cËn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ßi hái nguån lùc hÕt søc to lín mµ ngay c¶ c¸c n−íc giµu còng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tuy nhiªn b»ng sù n¨ng ®éng s¸ng t¹o, ph¸t huy néi lùc vµ tranh thñ c¸c nguån lùc sù hç trî qu«c tÕ, nhiÒu kü thuËt hiÖn ®¹i, nhiÒu trang thiÕt bÞ ®¾t tiÒn ®· ®−îc ngµnh y tÕ ®−a vµo sö dông cã hiÖu qu¶. Trong 10 n¨m qua, bé mÆt c¸c bÖnh viÖn tõ Trung −¬ng tíi tuyÕn tØnh ®· thay ®æi h¼n. Tr×nh ®é kü thuËt

cña c¸c tuyÕn nµy ®· ®−îc n©ng cao rÊt nhiÒu. HiÖn t¹i ChÝnh phñ ®ang cho phÐp x©y dùng ®Ò ¸n t¨ng c−êng trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt cho c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn. §Ò ¸n nµy nh»m gióp ng−êi d©n tiÕp cËn dÔ h¬n víi c¸c dÞch vô y tÕ kü thuËt cao; mÆt kh¸c gãp phÇn gi¶m t¶i cho c¸c bÖnh viÖn tuyÕn Trung −¬ng. Bé Y tÕ ®ang tr×nh c¸c gi¶i ph¸p huy ®éng vèn, trong ®ã cã gi¶p ph¸p ph¸t hµnh c«ng tr¸i, vµ kªu gäi hç trî quèc tÕ nh»m huy ®éng nguån lùc cho ®Ò ¸n.

§Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nhiÖm vô ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n, yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt lµ ph¶i cã ®ñ nh©n lùc víi tr×nh ®é phï hîp ®¸p øng yªu cÇu kü thuËt ë c¸c tuyÕn y tÕ. HiÖn nay Bé Y tÕ ®ang rÊt thiÕu nguån lùc cho c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, bao gåm nh©n lùc y tÕ ë vïng s©u, vïng cao vµ ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé chuyªn khoa s©u. T×nh tr¹ng thiÕu chuyªn gia giái cho c¸c chuyªn ngµnh kü thuËt hiÖn ®ang g©y nªn sù lo ng¹i lín cho c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ c¸c nhµ chuyªn m«n hµng ®Çu cña ngµnh Y tÕ.

NhiÒu gi¶i ph¸p ®ang ®−îc th¶o luËn nh»m huy ®éng nguån l−c. C¸c dù ¸n lín cÇn ®−îc ®Þnh h−íng tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chiÕn l−îc nãi trªn.

III. Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô y tÕ th«ng qua c¸c dù ¸n, ®Ò ¸n

1. §Çu t− ph¸t triÓn trong lÜnh vùc y tÕ

Tr−íc hÕt cÇn t×m hiÓu viÖc chi ng©n s¸ch cho c¸c ho¹t ®éng y tÕ theo c¬ chÕ hiÖn hµnh.

Ng©n s¸ch hµng n¨m cÊp cho ngµnh y tÕ hiÖn chØ chiÕm kho¶ng 5% tæng chi ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Kho¶n chi nh− vËy lµ qu¸ h¹n hÑp ®èi víi mét nÒn kinh tÕ cßn kÐm ph¸t triÓn; v× sè l−îng tuyÖt ®èi qu¸ thÊp, l¹i ph¶i dµnh kho¶ng h¬n 60% ®Ó tr¶ l−¬ng vµ c¸c kho¶n chi phÝ hµnh chÝnh sù nghiÖp. PhÇn dµnh cho ®Çu t− ph¸t triÓn kh«ng ®¸ng kÓ vµ ph¶i thùc hiÖn th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n víi nh÷ng c¬ chÕ qu¶n lý hÕt søc phøc t¹p. Hµng n¨m Bé Y tÕ tr×nh ChÝnh phñ hµng chôc c¸c ®Ò ¸n hç trî ph¸t triÓn tõng lÜnh vùc c«ng t¸c vµ ph¶i tèn kh¸ nhiÒu thêi gian, c«ng søc ®Ó th«ng qua c¸c dù ¸n nµy.

ViÖc chi ng©n s¸ch y tÕ ë c¸c ®Þa ph−¬ng cßn gÆp khã kh¨n h¬n do c¸c kho¶n chi cã tÝnh chÊt l−¬ng chiÕm tû träng kho¶ng 70%; mét sè tØnh nh− Thanh Ho¸ chiÕm 88%, T©y Ninh 81%, Ninh B×nh 77%. Kinh phÝ Ýt ái cßn l¹i ®−îc giµnh mét phÇn chi cho ®Çu t− ph¸t triÓn th«ng qua c¸c dù ¸n do UBND c¸c tØnh duyÖt cho ngµnh Y tÕ ®Þa ph−¬ng.

Nh×n chung, ®Çu t− ph¸t triÓn trong lÜnh vùc y tÕ cßn rÊt h¹n chÕ. Nh÷ng thËp kû tíi, ngµnh y tÕ cÇn nguån tµi chÝnh ®Ó h×nh thµnh c¸c dù ¸n lín, t¹o nh÷ng bøt ph¸ trong viÖc ph¸t triÓn sù nghiÖp y tÕ n−íc nhµ. 2. Ph©n lo¹i c¸c dù ¸n y tÕ

Cã thÓ ph©n lo¹i c¸c dù ¸n theo nhiÒu c¸ch:

Ph©n theo quy m« ®Çu t−, cã thÓ chia thµnh 3 lo¹i: − Dù ¸n lín do ChÝnh phñ phª duyÖt, giao cho c¸c

Bé qu¶n lý cã quy m« triÓn khai ë nhiÒu tØnh, thµnh phè (dù ¸n nhãm A).

− Dù ¸n võa vµ nhá quy m« vµi triÖu USD do c¸c Bé phª duyÖt vµ qu¶n lý hoÆc giao cho tØnh qu¶n lý (dù ¸n nhãm B &C).

Ph©n theo nguån vèn, cã thÓ chia thµnh 2 lo¹i:

− Dù ¸n nguån vèn trong n−íc

− Dù ¸n ODA gåm vèn vay vµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i

Ph©n theo môc tiªu, cã thÓ chia thµnh 2 nhãm: − C¸c dù ¸n thuéc ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia:

nhãm nµy gåm c¸c ch−¬ng tr×nh y tÕ quèc gia do Bé Y tÕ thùc hiÖn: dù ¸n tiªm chñng më réng, dù ¸n phßng chèng sèt rÐt, dù ¸n phßng chèng sèt xuÊt huyÕt, dù ¸n phßng chèng HIV/ AIDS. Mét sè ch−¬ng tr×nh dù ¸n do c¸c bé ngµnh kh¸c chñ tr×: ch−¬ng tr×nh n−íc s¹ch vÖ sinh m«i tr−êng, ch−¬ng tr×nh d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh... − C¸c dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn: dù ¸n ®Çu t− c¸c

trung t©m y tÕ chuyªn s©u; Dù ¸n x©y dùng c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm Tr−êng §H Y-D−îc CÇn Th¬, dù ¸n n©ng cÊp mét sè bÖnh viÖn, dù ¸n ®Çu t− n©ng cÊp c¸c c¬ së y tÕ tuyÕn huyÖn.

3. Mét sè dù ¸n lín ®ang thùc hiÖn

− Dù ¸n Hç trî y tÕ quèc gia: hç trî y tÕ cho16 tØnh

thµnh, thùc hiÖn b»ng vèn vay ng©n hµng thÕ giíi (WB) vµ vèn ®èi øng trong n−íc. Dù ¸n ®ang trong giai ®o¹n kÕt thóc.

− Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c y tÕ ViÖt Nam Thuþ §iÓn,

tr×nh ®−îc triÓn khai trªn nhiÒu lÜnh vùc nh− chÝnh s¸ch y tÕ, hç trî y tÕ vïng khã kh¨n, hç trî c«ng t¸c d−îc vµ qu¶n lý thuèc, phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch, phßng chèng thuèc l¸....

− Dù ¸n Y tÕ n«ng th«n: hç trî c«ng t¸c y tÕ vµ

n©ng cao n¨ng lùc cung cÊp dÞch vô y tÕ cho 13 tØnh víi tæng kinh phÝ gÇn 100 triÖu USD, bao

gåm c¶ vèn vay cña ng©n hµng ch©u ¸ _{vµ vèn ®èi}

øng cña phÝa ViÖt Nam. Dù ¸n kÕt thóc vµo 2006.

− Dù ¸n Ch¨m sãc søc khoÎ ®ång bµo T©y Nguyªn:

®−îc triÓn khai b»ng nhiÒu nguån hç trî, trong ®ã

cã vèn vay tõ ng©n hµng ch©u ¸_{, viÖn trî cña tæ}

chøc SIDA Thuþ §iÓn vµ vèn ®èi øng cña ChÝnh phñ ViÖt Nam.

− Dù ¸n An toµn truyÒn m¸u khu vùc, x©y dùng 3

trung t©m l−u tr÷ vµ truyÒn m¸u ë Hµ Néi, HuÕ vµ Tp Hå ChÝ Minh, do WHO vµ ChÝnh phñ Luychx¨mbua tµi trî.

− Dù ¸n Kh¸m ch÷a bÖnh cho ng−êi nghÌo do vèn

vay cña WB vµ vèn ng©n s¸ch

− Dù ¸n T¨ng c−êng y tÕ ®ång b»ng s«ng Cöu Long

− Dù ¸n Phßng chèng sèt rÐt víi nguån tµi trî cña

ChÝnh phñ Australia, vµ NhËt B¶n

− C¸c dù ¸n phßng chèng HIV/AIDS do WB tµi trî

35 triÖu USD vµ c¸c dù ¸n hç trî kh¸c trong lÜnh vùc HIV/ AIDS

IV. §«i nÐt vÒ qu¶n lý thùc hiÖn dù ¸n hiÖn nay

Qu¶n lý dù ¸n lµ qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n, kÓ tõ khi dù ¸n ®−îc b¾t ®Çu h×nh thµnh cho ®Õn khi kÕt thóc vµ lµ qu¸ tr×nh qu¶n lý theo môc tiªu.

Dù ¸n lµ mét bé phËn trong kÕ ho¹ch Nhµ n−íc, nh−ng tæ chøc qu¶n lý dù ¸n lµ mét tæ chøc mang tÝnh t¹m thêi. Kh©u tæ chøc dù ¸n th−êng bÞ kÐo dµi, thêi gian tõ khi dù ¸n ®−îc phª duyÖt ®Õn khi ho¹t ®éng ®−îc th−êng kÐo dµi c¶ n¨m, cã khi tíi hµng n¨m.

Ho¹t ®éng qu¶n lý dù ¸n bao gåm c¸c giai ®o¹n hÕt søc quan träng:

− LËp kÕ ho¹ch

− Tæ chøc ho¹t ®éng

− L·nh ®¹o qu¶n lý

− Gi¸m s¸t ®¸nh gi¸

Song song víi viÖc h×nh thµnh bé m¸y qu¶n lý dù ¸n, viÖc lùa chän gi¸m ®èc dù ¸n lµ hÕt søc quan träng. Nh÷ng phÈm chÊt c¬ b¶n mµ gi¸m ®èc dù ¸n cÇn ph¶i cã lµ:

− BiÕt tæ chøc, huÊn luyÖn vµ ®éng viªn mäi ng−êi

trong dù ¸n lµm viÖc v× c¸c môc tiªu dù ¸n

− Cã b¶n lÜnh cña nhµ l·nh ®¹o.

− BiÕt x©y dùng vµ t¹o lËp c¸c mèi quan hÖ vµ giao

tiÕp víi bªn ngoµi.

− Cã kh¶ n¨ng phèi hîp c¸c ho¹t ®éng vµ g¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn

T×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay lµ viÖc triÓn khai vµ ®iÒu hµnh c¸c dù ¸n cßn lóng tóng, chËm trÔ. C¸c dù ¸n th−êng ph¶i kÐo dµi, thËm chÝ ph¶i c¾t bít môc tiªu do hÕt thêi gian. ViÖc gi¶i ng©n, mua s¾m ®Êu thÇu... cßn nhiÒu phøc t¹p, thiÕu nhÊt qu¸n g©y nhiÒu khã kh¨n cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn.

v. KÕt luËn

Dù ¸n lµ mét bé phËn trong kÕ ho¹ch nhµ n−íc, diÔn ra ë mäi lÜnh vùc kinh tÕ x· héi, trong ®ã cã lÜnh vùc y tÕ.

C«ng t¸c dù ¸n ®ßi hái ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé n¾m v÷ng nhiÖm vô chiÕn l−îc cña ngµnh vµ giái vÒ nghiÖp vô ®iÒu hµnh qu¶n lý dù ¸n ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c dù ¸n phôc vô c¸c nhiÖm vô chiÕn l−îc cña ngµnh.

Trong ngµnh y tÕ, qua c¸c sè liÖu ®iÒu tra vµ b¸o c¸o, sè c¸n bé dù ¸n ®¹t ®−îc c¸c phÈm chÊt nãi trªn ch−a nhiÒu; c«ng t¸c dù ¸n l¹i hÕt søc phøc t¹p vµ míi mÎ víi nhiÒu ng−êi. V× vËy cÇn cã nh÷ng líp ®µo t¹o c¸n bé dù ¸n mét c¸ch bµi b¶n ®Ó dÇn dÇn h×nh thµnh ®éi ngò c¸n bé dù ¸n ®ñ søc lËp kÕ ho¹ch, triÓn khai vµ ®iÒu hµnh c¸c dù ¸n lín tr−íc m¾t còng nh− trong t−¬ng lai mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt.

2.

Tæng quan vÒ x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n y tÕ

ThS. PhÝ V¨n Th©m

Môc tiªu

1. HiÓu ®−îc thÕ nµo lµ ch−¬ng tr×nh, dù ¸n. 2. Tr×nh bµy ®−îc c¸c néi dung chñ yÕu vµ c¸c

b−íc chÝnh trong viÖc thiÕt kÕ, lËp kÕ ho¹ch vµ triÓn khai dù ¸n y tÕ.

3. Ph©n tÝch ®−îc mèi quan hÖ trong viÖc thiÕt kÕ

vµ triÓn khai dù ¸n.

I. Më ®Çu

HiÖn nay chóng ta ®ang chuyÓn ®æi tõ c¸c ho¹t ®éng th−¬ng xuyªn sang c¸c ho¹t ®éng dù ¸n, coi ®ã lµ ph−¬ng thøc hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng ®iÒu chóng ta mong muèn. Dù ¸n thµnh c«ng khi nã ®¹t ®−îc ®iÒu chóng ta mong mái. Mét dù ¸n quèc tÕ ®−îc coi lµ thµnh c«ng khi ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®ßi hái cña c¶ hai phÝa: c¬ quan tµi trî vµ bªn ®−îc tµi trî (quèc gia, ngµnh, ®Þa ph−¬ng...). Mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¬ quan tµi trî vµ nh÷ng ng−êi qu¶n lý dù ¸n lµ vÊn ®Ò "chi phÝ - hiÖu qu¶" cña dù ¸n, cô thÓ lµ sö dông

ng©n s¸ch sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Cã nhiÒu c¸ch ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, tr−íc hÕt nh÷ng bªn liªn quan chñ yÕu ®Õn dù ¸n cÇn biÕt râ kÕ ho¹ch dù ¸n. Nh÷ng ng−êi nµy (hoÆc tæ chøc) cÇn tr¶ lêi râ nh÷ng c©u hái sau: Môc tiªu dù ¸n lµ g×? Lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu? Lµm g× vµ khi nµo lµm viÖc ®ã? Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo lµ cÇn vµ ®ñ ®Ó hoµn thµnh c¸c môc tiªu ë nh÷ng cÊp ®é kh¸c nhau?...

Trong viÖc x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n, nh÷ng ng−êi thiÕt kÕ dù ¸n cÇn hiÓu rÊt râ hä ph¶i g× ®Ó ®−a nh÷ng néi dung quan träng nµy vµo v¨n b¶n dù ¸n ®Ó gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò y tÕ ®ang næi cém vµ ®¸p øng sù mong muèn cña c¸c bªn liªn quan. Trong tµi liÖu nµy sÏ cung cÊp nh÷ng h−íng dÉn chung nhÊt c¸c b−íc chñ yÕu trong viÖc thiÕt kÕ x©y dùng dù ¸n, ®ång thêi còng nªu nªn mét sè néi dung chñ yÕu trong viÖc triÓn khai ho¹t ®éng dù ¸n nh»m hiÖn thùc ho¸ nh÷ng ®iÒu chóng ta mong muèn trong kÕ ho¹ch dù ¸n. Tµi liÖu còng cung cÊp mét sè néi dung vÒ gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lý vµ triÓn khai c¸c dù ¸n y tÕ. II. ThÕ nµo lµ ch−¬ng tr×nh, Dù ¸n

Th«ng th−êng chóng ta ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch hµng n¨m hay nhiÒu n¨m, quy tr×nh nµy th−êng lÆp ®i, lÆp l¹i vµ kh«ng cã nh÷ng thay ®æi ®ét biÕn. §Ó cã nh÷ng thay ®æi lín chóng ta lËp ra c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ®Ó t¹o ra c¸c thay ®æi kh«ng th−êng xuyªn. Thay ®æi nµy cã thÓ lµ thay ®æi vÒ c¬ cÊu tæ chøc, vÒ nguån lùc hoÆc v¨n ho¸ x· héi. Còng cã thÓ lµ thay ®æi vÒ sè

l−îng, chÊt l−îng s¶n phÈm hay thay ®æi hµnh vi, mèi quan hÖ, øng xö. Ho¹t ®éng dù ¸n lµ theo m« h×nh míi ®©y lµ qu¸ tr×nh thay ®æi ®i lªn cña x· héi hiÖn ®¹i. Ch−¬ng tr×nh, dù ¸n th−êng g¾n víi mét sù thay ®æi ®ét ph¸, nh− s¬ ®å sau:

Dù ¸n

HiÖn t¹i

Thay ®æi

T₋¬ng lai

Ch−¬ng tr×nh lµ tËp hîp nhiÒu dù ¸n nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu chung ®· ®−îc x¸c ®Þnh. Nh− vËy ch−¬ng tr×nh lµ tËp hîp c¸c ho¹t ®éng cã môc tiªu, hoÆc tËp hîp c¸c dù ¸n ®Ó h−íng ®Õn môc tiªu ®Þnh tr−íc. Ch−¬ng tr×nh ®«i khi cßn gäi lµ ®Ò ¸n.

Dù ¸n lµ mét chuçi c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt ®−îc t¹o ra nh»m ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong ph¹m vi ng©n s¸ch vµ thêi gian x¸c ®Þnh (dù ¸n ®éc lËp). Dù ¸n cßn lµ mét chuçi c¸c ho¹t ®éng ®−îc liªn kÕt mËt thiÕt víi nhau ®¹t ®−îc môc tiªu nhÊt ®Þnh ®Ó cïng h−íng ®¹t tíi môc tiªu chung trong mét ch−¬ng tr×nh (c¸c dù ¸n trong ch−¬ng tr×nh).

Trong thùc tÕ c¸c kh¸i niÖm vÒ ch−¬ng tr×nh, ®Ò ¸n vµ dù ¸n kh«ng ph¶i lóc nµo còng ph©n biÖt r¹ch rßi, nhiÒu khi ng−êi ta dïng tõ dù ¸n ®Ó chØ chung cho c¶ ba kh¸i niÖm ch−¬ng tr×nh, ®Ò ¸n vµ dù ¸n; nh− vËy sÏ nh÷ng dù ¸n rÊt lín vµ còng cã dù ¸n nhá.

VÝ dô 1: Ch−¬ng tr×nh phßng chèng mét sè bÖnh x· héi, bÖnh dÞch nguy hiÓm vµ HIV/ AIDS cña Bé Y tÕ, n¨m 2003 gåm c¸c 10 dù ¸n, vÝ dô nh−:

− Dù ¸n phßng, chèng bÖnh sèt rÐt,

− Dù ¸n phßng chèng lao,

− Dù ¸n tiªm chñng më réng,

− Dù ¸n b¶o vÖ søc khoÎ t©m thÇn céng ®ång

− Dù ¸n phßng chèng HIV/AIDS,...

VÝ dô 2: Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c y tÕ ViÖt Nam - Thuþ §iÓn cã 16 dù ¸n thµnh phÇn nh−: dù ¸n hç trî vïng khã kh¨n, dù ¸n t¨ng c−êng n¨ng lùc qu¶n lý thuèc.

Trong tËp tµi liÖu nµy chóng t«i dïng tõ ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ®−îc hiÓu thèng nhÊt theo kh¸i niÖm ®· nªu ë trªn, ®Ó tiÖn sö dông nhiÒu khi chØ nãi ®Õn dù ¸n mµ kh«ng nãi tíi ch−¬ng tr×nh hay ®Ò ¸n.

III. §Æc tr−ng cña Dù ¸n

Dù ¸n kh¸c c¸c ho¹t ®éng th−êng xuyªn ë chç nã cã môc tiªu cô thÓ râ rµng, cã thêi gian nhÊt ®Þnh (cã ®iÓm b¾t ®Çu vµ kÕt thóc). Nguån lùc bÞ rµng buéc vµ ®Æc biÖt ng©n s¸ch ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc. Cã ®Þa ®iÓm triÓn khai thùc hiÖn. Sau khi dù ¸n kÕt thóc c¸c ho¹t ®éng dù ¸n ®−îc g¾n vµo ho¹t ®éng th−êng xuyªn cña tæ chøc. Tæ chøc cña dù ¸n chØ lµ t¹m thêi vµ kh«ng tån t¹i sau khi dù ¸n kÕt thóc. Dù ¸n chØ lµ c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn

IV. Ph©n lo¹i Dù ¸n

HiÖn nay trong ngµnh y tÕ th−êng cã 2 lo¹i: dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n vµ dù ¸n hç trî kü thuËt.

Dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n: lµ mét tËp hîp c¸c ®Ò xuÊt cã liªn quan ®Õn viÖc bá vèn ®Ó t¹o míi, më réng hoÆc c¶i t¹o nh÷ng c¬ së vËt chÊt nhÊt ®Þnh nh»m ®¹t ®−îc sù t¨ng tr−ëng vÒ mÆt sè l−îng hoÆc duy tr×, c¶i tiÕn n©ng cao chÊt l−îng cña s¶n phÈm hoÆc dÞch vô trong kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh" (Theo nghÞ ®Þnh sè 52/

1999/ N§-CP). Trong c¸c dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n,

ng©n s¸ch chñ yÕu dµnh cho viÖc x©y dùng nhµ, x−ëng, vá bao che, mua s¾m, l¾p ®Æt c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt vµ ®µo t¹o vËn hµnh c«ng nghÖ ®−îc trang bÞ.

Dù ¸n hç trî kü thuËt: lµ dù ¸n mµ ng©n s¸ch chñ yÕu dµnh cho viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ, kiÕn thøc, kinh nghiÖm, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, thÓ chÕ..., cung cÊp yÕu tè ®Çu vµo vÒ kü thuËt ®Ó chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n. C¸c dù ¸n trong ngµnh y tÕ chñ yÕu lµ hç trî kü thuËt. Trong mét sè tr−êng hîp mét dù ¸n y tÕ cã lÉn c¶ viÖc ®Çu t−, x©y dùng vµ hç trî kü thuËt.

Ngoµi ra tuú theo nguån sè vèn mµ ng−êi ta cßn ph©n lo¹i c¸c dù ¸n nhãm A, dù ¸n nhãm B vµ dù ¸n nhãm C, hiÖn nay ë Bé Y tÕ ®ang ¸p dông quy ®Þnh lµ:

− Dù ¸n nhãm A lµ dù ¸n cã sè vèn trªn 200 tû ®ång

− Dù ¸n nhãm B cã sè vèn d−íi 200 tû ®ång

V. thÕ nµo lµ Qu¶n lý dù ¸n

Qu¶n lý dù ¸n lµ c«ng viÖc cßn t−¬ng ®èi míi ®èi víi chóng ta, viÖc qu¶n lý bao gåm tõ kh©u tæ chøc thiÕt kÕ x©y dùng kÕ ho¹ch dù ¸n ®Õn tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn vµ ®¸nh gi¸ kÕt thóc. Chu tr×nh qu¶n lý dù ¸n y tÕ th−êng gÆp nh− s¬ ®å sau:

Chu tr×nh qu¶n lý dù ¸n

Khëi ®Çu

Quy tr×nh qu¶n lý dù ¸n th«ng th−êng ph¶i qua c¸c b−íc nh− trªn. Tuy nhiªn còng cã khi ng−êi ta ph©n nhá chi tiÕt h¬n hoÆc l−îc bít lµ do môc tiªu sö dông cña nh÷ng nhµ qu¶n lý.

Song song víi c¸c ho¹t ®éng th−êng xuyªn, hiÖn nay ë ngµnh y tÕ cßn cã ho¹t ®éng theo c¸c dù ¸n. Cã dù ¸n cã sù hç trî quèc tÕ vµ cã dù ¸n kh«ng cã sù hç trî quèc tÕ

C¸c dù ¸n cã sù hç trî quèc tÕ nh−: dù ¸n vèn vay cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ng©n hµng thÕ giíi (WB), ng©n

hµng ph¸t triÓn ch©u _¸ (ADB). C¸c dù ¸n viÖn trî ph¸t

triÓn vµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cña c¸c n−íc vµ tæ chøc phi chÝnh phñ nh− WHO, UNICF, JICA, Hµ Lan, HVO,...C¸c dù ¸n nµy th−êng lµ hç trî kü thuËt, vèn chñ yÕu cña quèc tÕ, tuy nhiªn n−íc ta vÉn ph¶i bá mét sè vèn nhÊt ®Þnh (vèn ®èi øng)

X¸c ®Þnh dù ¸n

Ch−a xong Xong

C¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông nguån kinh phÝ trong n−íc nh−: ch−¬ng tr×nh n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n, ch−¬ng tr×nh d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o gåm cã dù ¸n t¨ng c−êng c¬ së vËt chÊt c¸c tr−êng ®¹i häc, dù ¸n t¨ng c−êng c¬ së vËt chÊt c¸c tr−êng trung häc chuyªn nghiÖp,...

ThiÕt kÕ vµ lËp kÕ ho¹ch dù ¸n §¸nh gi¸ kÕt qu¶

dù ¸n

Gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng dù ¸n

ThÈm ®Þnh, Phª duyÖt dù ¸n

C¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n dï kinh phÝ cña quèc tÕ hay sö dông ng©n s¸ch trong n−íc, vÒ c¬ b¶n c¸c b−íc trong x©y dùng, triÓn khai thùc hiÖn, ®¸nh gi¸,... còng t−¬ng tù nh− nhau. Tuy nhiªn quy tr×nh x©y dùng vµ thùc hiÖn dù ¸n cã thÓ cã nh÷ng thay ®æi tuú theo tõng tr−êng hîp cô thÓ do yªu cÇu cña nhµ tµi trî cho ch−¬ng tr×nh, dù ¸n.

KÕt thóc

TriÓn khai thùc hiÖn dù ¸n

Vi. Nh÷ng Néi dung chÝnh trong viÖc x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n

X©y dùng dù ¸n, nh×n chung lµ c«ng viÖc quan träng, khëi ®Çu cho mét sù ph¸t triÓn sau nµy. Sau khi x©y dùng dù ¸n lµ c¶ qu¸ tr×nh vÒ thÈm ®Þnh, bè trÝ ng©n s¸ch vµ triÓn khai thùc hiÖn. ViÖc b¾t ®Çu dù ¸n th−êng cÇn xem xÐt c¸c b−íc tr×nh bµy d−íi ®©y.

1. ChuÈn bÞ x©y dùng dù ¸n

C«ng t¸c chuÈn bÞ bao gåm hµng lo¹t c¸c c«ng viÖc, trong ®ã thu thËp, ph©n tÝch th«ng tin lµ quan träng víi c¸c néi dung nh−:

1.1. Chñ tr−¬ng ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ngµnh

§Ó chuÈn bÞ x©y dùng dù ¸n, chóng ta cÇn thu thËp c¸c th«ng tin nh− c¸c chñ tr−¬ng ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc, cña ngµnh, cña ®Þa ph−¬ng. Trong lÜnh vùc y tÕ chóng ta chiÕn l−îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n giai ®o¹n 2001-2010 ®−îc phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh, sè 35/201-TTg ngµy 19/3/2001. Chóng ta cã chØ thÞ 06-CT/TW ngµy 22/1/2002 cña Ban BÝ th− TW §¶ng vÒ cñng cè m¹ng l−íi y tÕ c¬ së,...Bªn c¹nh ®ã chóng ta cÇn cã c¸c th«ng tin vÒ y tÕ trong lÜnh vùc mµ chóng ta mong muèn cã dù ¸n, ®©y lµ nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó chóng ta cã thÓ x©y dùng ®−îc nh÷ng dù ¸n y tÕ kh¶ thi.

1.2. Ph©n tÝch t×nh huèng vµ x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò −u tiªn Tr−íc hÕt cÇn biÕt ta ®ang ë ®©u, ta cÇn g×? Nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ nµo lµ ®ang næi cém mµ chóng ta mong

muèn gi¶i quyÕt. Dùa trªn viÖc ph©n tÝch t×nh huèng mµ chóng ta cÇn x©y dùng mét c©y vÊn ®Ò trªn c¬ së nh÷ng mèi quan hÖ nh©n qu¶ vµ x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò −u tiªn. VÊn ®Ò søc khoÎ ë ®©y ®−îc hiÓu lµ sù tån t¹i cña t×nh tr¹ng yÕu kÐm trong mét lÜnh vùc nµo ®ã. X¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh g©y ra vÊn ®Ò y tÕ bao gåm c¶ nh÷ng yÕu tè ngoµi ngµnh y tÕ trªn c¬ së nh÷ng b»ng chøng rót ra tõ sè liÖu thu thËp ®−îc. Sau ®ã liªn kÕt c¸c vÊn ®Ò víi nhau theo c¸c mèi quan hÖ nh©n qu¶ ®Ó x©y dùng "c©y vÊn ®Ò".

1.3. Ph©n tÝch c¸c bªn liªn quan dù ¸n

C¸c bªn liªn quan lµ bÊt cø nhãm hoÆc c¸ nh©n, tæ chøc nµo quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cña dù ¸n. Chóng ta cÇn x¸c ®Þnh nh÷ng lîi Ých dù ¸n mang l¹i cho c¸c bªn liªn quan, mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhãm chñ yÕu cã thÓ g©y ¶nh h−ëng ®Õn sù hîp t¸c gi÷a hä vµ còng nh− viÖc thùc hiÖn dù ¸n. Ph©n tÝch mèi quan t©m cña c¸c bªn liªn quan. ViÖc ph©n tÝch cÇn tËp trung cÇn vµo nh÷ng nhãm ®−îc h−ëng nhiÒu lîi Ých vµ c¸c c¬ quan thùc hiÖn dù ¸n.

2. ThiÕt kÕ dù ¸n:gåm c¸c b−íc chÝnh sau ®©y: 2.1. X¸c ®Þnh môc tiªu

Sau khi ph©n tÝch vÊn ®Ò chóng ta cã thÓ x©y dùng mét c©y môc tiªu b»ng c¸ch chuyÓn c¸c vÊn ®Ò thµnh môc tiªu vµ xÕp ®Æt chóng theo thø tù phï hîp víi mèi quan hÖ nh©n qu¶.

C©y môc tiªu cho thÊy c¸c môc tiªu ë møc ®é kh¸c nhau ®èi víi c¸c bªn liªn quan trong dù ¸n. C¸c nh¸nh

cña c©y thÓ hiÖn nh÷ng nhãm môc tiªu liªn quan ®Õn nhau. Chóng ta cã thÓ lùa chän xem dù ¸n sÏ tËp trung vµo nhãm nµo vµ nhãm nµo n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña dù ¸n. Môc tiªu cã nhiÒu cÊp môc tiªu: môc tiªu tæng qu¸t vµ c¸c môc tiªu cô thÓ cña tõng néi dung. Khi x©y dùng môc tiªu cÇn chó ý ®Ó tr¸nh lÉn lén gi÷a c¸c môc tiªu cô thÓ vµ c¸c môc tiªu cã tÝnh chÊt ph¸t triÓn. 2.2. X¸c ®Þnh ®Çu ra vµ ho¹t ®éng cña dù ¸n

§Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cô thÓ cña dù ¸n ng−êi ta ph¶i cung øng mét sè dÞch vô, trong ®ã cã nh÷ng dÞch vô do dù ¸n cung cÊp, nh÷ng dÞch vô nµy ®−îc gäi lµ "®Çu ra". §Çu ra lµ nh÷ng s¶n phÈm do dù ¸n t¹o ra vµ cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tõ c©y môc tiªu.

§Ó ®¹t ®−îc mét môc tiªu cÇn hoµn thµnh mét sè ®Çu ra. Chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®Çu ra trªn c¬ së nh÷ng môc tiªu ë cÊp ®é trùc tiÕp dÉn ®Õn môc tiªu cña dù ¸n.

§Ó t¹o ra ®−îc mét ®Çu ra ph¶i thùc hiÖn mét hay mét sè ho¹t ®éng. C¸c ho¹t ®éng nµy ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c ®Çu ra. Nh÷ng ®Çu ra mµ chóng ta kh«ng kiÓm so¸t ®−îc th× kh«ng ®−a vµo kÕ ho¹ch. X©y dùng c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n cÇn chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn nguån lùc ®Ó thùc hiÖn ®−îc ho¹t ®éng ®ã vµ chØ râ ho¹t ®éng ®−îc thùc hiÖn vµo lóc nµo. B¶ng tiÕn ®é ho¹t ®éng cña dù ¸n vµ tiÕn ®é gi¶i ng©n cña dù ¸n ®−îc xem nh− ®Æc tr−ng cña dù ¸n. Mét sè dù ¸n hç trî quèc tÕ, nh÷ng kÕ ho¹ch vÒ nhu cÇu chuyªn gia lu«n cã vai trß quan träng cho dù ¸n ®−îc triÓn khai.

2.3. X¸c ®Þnh chØ sè vµ lËp kÕ ho¹ch ®¸nh gi¸

§Ó ®o l−êng sù tiÕn triÓn vµ kÕt qu¶ cña dù ¸n cÇn cã nh÷ng chØ sè nhÊt ®Þnh. Nh÷ng chØ sè nµy cã thÓ lµ ®Þnh l−îng hoÆc ®Þnh tÝnh. Ng−êi thiÕt kÕ dù ¸n cã tr¸ch nhiÖm ®−a ra c¸c chØ sè ®¸nh gi¸ cô thÓ ®Ó c¸c nhµ qu¶n lý hoÆc nh÷ng ng−êi ®¸nh gi¸ sö dông lµm th−íc ®o sù thµnh c«ng cña dù ¸n. ChØ sè ®¸nh gi¸ cÇn nªu râ thêi gian, ®Þa ®iÓm, nhãm ®èi t−îng nµo lµm ®−îc g× (®Ó thùc hiÖn môc tiªu mét cÊp nµo ®ã). X©y dùng chØ sè ®¸nh gi¸ ng−êi ta ph¶i sö dông c¸c sè liÖu ®iÒu tra cã thÓ ®−îc thu thËp vµo c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau: Tr−íc khi thùc hiÖn dù ¸n, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hoÆc sau khi kÕt thóc dù ¸n, tuú thuéc vµo môc tiªu cô thÓ. Khi nªu chØ sè cÇn cã b»ng chøng cho thÊy chØ sè ®ã ®−îc x¸c ®Þnh theo c¨n cø nµo. ViÖc ®¸nh gi¸ cÇn ®−îc ®−a vµo kÕ ho¹ch ngay tõ khi thiÕt kÕ, cã thÓ ®¸nh gi¸ vµo gi÷a kú hoÆc ®¸nh gi¸ khi kÕt thóc dù ¸n. Chóng ta ph¶i ph¶i x¸c ®Þnh chØ sè vµ kÕ ho¹ch ®¸nh gi¸ ngay khi thiÕt kÕ dù ¸n.

2.4. X¸c ®Þnh c¸c gi¶ ®Þnh vµ rñi ro

Gi¶ ®Þnh lµ nh÷ng yÕu tè hoÆc ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cña dù ¸n nh−ng l¹i n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña dù ¸n. Rñi ro lµ c¸c th«ng ®iÖp, tµi liÖu vÒ gi¸o dôc søc khoÎ kh«ng phï hîp víi phong tôc, tËp qu¸n cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. Khi thiÕt kÕ dù ¸n chóng ta ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ c¸c gi¶ ®Þnh vµ rñi ro còng nh− tÇm quan träng cña chóng ®èi víi dù ¸n ®Ó cã thÓ qu¶n lý chóng sao cho gi¶ ®Þnh x¶y ra vµ rñi ro bÞ h¹n chÕ.

3. ThÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n

Môc ®Ých cña thÈm ®Þnh dù ¸n lµ ®Ó qu¶n lý tèt viÖc chuÈn bÞ ®Çu t− cho dù ¸n vµ ra quyÕt ®Þnh hoÆc cÊp giÊy phÐp ®Çu t−.

Kh«ng thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n kh«ng thÓ b¾t ®Çu ho¹t ®éng ®−îc. Tuy nhiªn thùc tÕ cho thÊy nhiÒu ng−êi Ýt chó ý ®Õn viÖc nµy, do ®ã kh«ng thùc hiÖn ®−îc c¸c yªu cÇu thÈm ®Þnh, lµm cho qu¸ tr×nh nµy kÐo dµi.

ThÈm ®Þnh dù ¸n lµ mét qu¸ tr×nh ®ßi hái thêi gian. C¸c tµi liÖu dù ¸n ph¶i ®−îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ, ng−êi lËp kÕ ho¹ch hoÆc qu¶n lý cã thÓ ph¶i bµn b¹c hoÆc ®µm ph¸n, tho¶ thuËn víi nhiÒu ng−êi liªn quan ë c¸c cÊp kh¸c nhau, do ®ã ®ßi hái cã nh÷ng kü n¨ng nhÊt ®Þnh. Dù ¸n sau khi thÈm ®Þnh cÇn ®−îc th«ng b¸o c«ng khai, trong khu vùc triÓn khai dù ¸n ®Ó t×m kiÕm sù ®ång t×nh ñng hé trong viÖc triÓn khai sau nµy.

4. TriÓn khai thùc hiÖn dù ¸n

§©y lµ kh©u then chèt ®Ó c¶i t¹o vµ thay ®æi nh»m ®¹t ®−îc ®iÒu ta mong muèn. ViÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng dù ¸n bao gåm tæ chøc vµ bè trÝ nh©n lùc cho dù ¸n, triÓn khai c¸c ho¹t ®éng dù ¸n theo kÕ ho¹ch ®· v¹ch ra. ViÖc triÓn khai dù ¸n ®ßi hái c¸n bé dù ¸n ph¶i nhiÖt t×nh, cã tr¸ch nhiÖm, biÕt tæ chøc vµ thùc hiÖn tõng ho¹t ®éng sao cho ®óng c¸c quy ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. C¸n bé dù ¸n cÇn cã nh÷ng n¨ng lùc nhÊt ®Þnh (n¨ng lùc dù ¸n) nh− n¨ng lùc lµm viÖc nhãm, lµm viÖc víi chuyªn gia, kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷, vi tÝnh, giao tiÕp, viÕt b¸o c¸o, tæ chøc héi th¶o...

Trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n, viÖc qu¶n lý tµi chÝnh, hµng ho¸, trang thiÕt bÞ lµ nh÷ng c«ng viÖc quan träng, quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i dù ¸n cña chóng ta. CÇn l−u ý r»ng khi triÓn khai nh÷ng dù ¸n cã hç trî quèc tÕ, nh÷ng ho¹t ®éng cã chuyªn gia lu«n lu«n lµ nh÷ng −u tiªn cao cña nhµ tµi trî

5. KiÓm tra, gi¸m s¸t ®¸nh gi¸ vµ kÕt thóc dù ¸n

KiÓm tra gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng dù ¸n nh»m ®−a dù ¸n ®i ®óng vµ ®¹t ®−îc môc tiªu mong muèn. qu¸ tr×nh kiÓm tra, gi¸m s¸t gióp ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n cña dù ¸n, tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng dù ¸n. kÞp thêi uèn n¾n ®Ó dù ¸n ®i ®óng môc tiªu mµ chóng ta ®· thiÕt kÕ, x©y dùng. ViÖc ®¸nh gi¸ dù ¸n gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý l·nh ®¹o nh×n nhËn ®−îc ®iÓm m¹nh vµ yÕu cña hÖ thèng vµ kÞp thêi ph¸t hiÖn, ®iÒu chØnh dù ¸n nh»m lµm cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt víi nguån lùc ®· cã. §¸nh gi¸ gi÷a kú tËp trung vµo viÖc xÐm xÐt dù ¸n ®· lµm ®−îc g×, cã khã kh¨n hoÆc cã cÇn ®iÒu chØnh g× kh«ng. NÕu cÇn thiÕt cã thÓ ®Ò xuÊt xin ®iÒu chØnh ho¹t ®éng, ®iÒu chØnh kinh phÝ cña dù ¸n, thËm chÝ cã thÓ ®iÒu chØnh c¶ mét phÇn môc tiªu dù ¸n.

§¸nh gi¸ kÕt thóc tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc sau: sù phï hîp, hiÖu qu¶, t¸c ®éng, tÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n, viÖc ®¸nh gi¸ ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu dù ¸n ®· ®Æt ra tõ ban ®Çu. Khi ®¸nh gi¸ dù ¸n ng−êi qu¶n lý hoÆc c¸c chuyªn gia ®¸nh gi¸ cÇn gi¶i thÝch c¸c nguyªn nh©n hoÆc yÕu tè dÉn ®Õn thµnh c«ng hoÆc thÊt b¹i cña dù ¸n, ®ång thêi nªu c¸c kinh nghiÖm hoÆc bµi häc rót ra

tõ dù ¸n. §¸nh gi¸ kÕt thóc dù ¸n cÇn xem xÐt toµn diÖn c¸c vÊn ®Ò y tÕ mµ dù ¸n ®· gi¶i quyÕt, t×m ra nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm ®Ó kÞp thêi cã ph−¬ng ¸n míi, cã thÓ sÏ ®−a ra c¸c dù ¸n míi nh»m kh¾c phôc yÕu kÐm ®Ó ®−a ngµnh y tÕ ph¸t triÓn phôc vô tèt h¬n b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n.

Bµi tËp T×nh huèng (Scenario)

Trong tËp tµi liÖu nµy cßn ®−a ra mét ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ häc tËp míi. Häc tËp theo t×nh huèng (Scenario). §©y lµ mét ph−¬ng ph¸p häc tËp hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi. M« h×nh vÒ y tÕ huyÖn Mª LÜnh ®−îc ®−a ra nh− lµ mét vÝ dô cô thÓ vÒ t×nh h×nh y tÕ cña mét huyÖn cïng nh÷ng ®Þnh h−íng cña c¬ quan qu¶n lý vµ nhµ tµi trî. Trªn c¬ së ®ã, khi nghiªn cøu vµ häc tËp viÖc x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n y tÕ c¸c gi¶ng viªn vµ häc viªn cã thÓ sö dông nã nh− mét kÞch b¶n ®Ó th¶o luËn, hay lµm viÖc theo nhãm trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hµnh x©y dùng dù ¸n.

Trong phÇn nµy cßn cã h−íng dÉn c¸ch x©y dùng dù ¸n, cã ®−a ra c¸c mÉu vÒ dù ¸n cña Bé Y tÕ, cña mét sè tæ chøc quèc tÕ. Häc viªn cã thÓ tù x©y dùng ®−îc dù ¸n y tÕ trong bèi c¶nh cô thÓ cña huyÖn Mª LÜnh, ®ång thêi còng cã mét sè gîi ý vÒ kÕ ho¹ch cho viÖc ®iÒu tra thu thËp sè liÖu ë huyÖn vµ ph−¬ng ph¸p lµm viÖc nhãm trong dù ¸n.

3.

Thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸n y tÕ

ThS. PhÝ V¨n Th©m

Môc tiªu

1. Ph©n tÝch ®−îc tÇm quan träng cña th«ng tin

trong x©y dùng dù ¸n y tÕ

2. Tr×nh bµy ®−îc c¸c nguån th«ng tin cho x©y

dùng dù ¸n

3. Cã kh¶ n¨ng thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng mét dù ¸n y tÕ th«ng qua mét cuéc ®iÒu tra nhanh.

I. TÇm quan träng cña th«ng tin trong x©y dùng dù ¸n

Khi x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ, viÖc quan träng chóng ta ph¶i cã ®ñ th«ng tin trong ph¹m vÞ chóng ta ®ang quan t©m, th«ng tin ë c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n y tÕ vµ nh÷ng th«ng tin chung kh¸c. VÝ dô nh− trong ph¹m vi y tÕ mét huyÖn chóng ta cÇn nh÷ng th«ng tin vÒ bÖnh tËt, th«ng tin vÒ tuæi thä, th«ng tin vÒ d©n sè, c¸c th«ng tin thuéc trong lÜnh vùc dÞch vô y tÕ, vÒ kh¸m ch÷a bÖnh, kh¶ n¨ng tµi chÝnh nãi chung vµ kh¶ n¨ng chi tr¶ cho

viÖc kh¸m ch÷a bÖnh cña d©n nãi riªng. Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nh− ®Þa lý, thêi tiÕt, v¨n ho¸, tËp tôc..., c¸c chñ tr−¬ng, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ ngµnh, c¸c nhµ tµi trî,. ®Òu liªn quan trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn viÖc x©y dùng dù ¸n cña chóng ta.

Khi t×m ®−îc ®Çy ®ñ th«ng tin, chóng ta sÏ yªn t©m x©y dùng dù ¸n mét c¸ch khoa häc vµ ®i tróng vµo nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ bøc xóc nhÊt mµ nhiÒu ng−êi quan t©m, dù ¸n chóng ta x©y dùng sÏ kh¶ thi h¬n vµ thuËn lîi h¬n cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn sau nµy.

II.C¸c nguån th«ng tin cho dù ¸n y tÕ 1. Th«ng tin vÒ chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ y tÕ

T×m kiÕm vµ tiÕp cËn c¸c th«ng tin chuÈn bÞ cho x©y dùng dù ¸n lµ cÇn thiÕt tr−íc hÕt chóng ta cÇn thu thËp c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn Chñ tr−¬ng cña Nhµ n−íc vÒ c«ng t¸c y tÕ nh− c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng, c¸c NghÞ ®Þnh, quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ vÝ dô nh− Ph¸p luËt hµnh nghÒ y d−îc t− nh©n, NghÞ quyÕt 37/CP ngµy 20/6/1996 cña ChÝnh phñ vÒ ®Þnh h−íng chiÕn l−îc ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n vµ chÝnh s¸ch quèc gia vÒ thuèc. NghÞ ®Þnh 35/2001-Q§-TTg vÒ phª duyÖt chiÕn l−îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n giai ®o¹n ®Õn 2010, C¸c th«ng t− chØ thÞ c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o, c¸c kÕ ho¹ch, quy ho¹ch ngµnh cña Bé y tÕ,...

2. Th«ng tin vÒ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ë ®Þa ph−¬ng Khi x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ ë c¸c ®Þa ph−¬ng chóng ta cÇn t×m kiÕm vµ thu thËp c¸c th«ng tin cã tÝnh chÊt

®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng vÒ kinh tÕ x· héi nãi chung vµ trong lÜnh vùc y tÕ nãi riªng. §ã lµ c¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi trong giai ®o¹n s¾p tíi. §ã lµ c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸, c¸c nhËn xÐt cña tØnh, thµnh phè trong c¸c lÜnh vùc y tÕ, d©n sè, gi¸o dôc... ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ. 3. Quan ®iÓm vµ tiªu chÝ cña nhµ tµi trî

Dù ¸n y tÕ chóng ta sÏ x©y dùng cã thÓ thµnh hiÖn thùc kh«ng cßn phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè, trong ®ã vÊn ®Ò tµi chÝnh lu«n lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu, ®Ó cã kinh phÝ cho dù ¸n chóng ta cÇn quan t©m ®Õn quan ®iÓm vµ tiªu chÝ cña c¸c nhµ tµi trî. Khi môc tiªu cña dù ¸n y tÕ mµ ta x©y dùng theo ®óng tiªu chÝ cña c¸c nhµ tµi trî khi ®ã chóng ta dÔ dµng h¬n trong viÖc t×m kiÕm ng©n s¸ch ®Ó triÓn khai dù ¸n. C¸c nhµ tµi trî mµ mµ chóng ta quan t©m cho dù ¸n ë trong n−íc vµ quèc tÕ bao gåm c¸c tæ chøc quèc tÕ, ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸ nh©n (xem thªm bµi c¸c bªn liªn quan trong cuèn s¸ch nµy)

4. T×m kiÕm,thu thËp th«ng tin cho dù ¸n y tÕ

§Ó b¾t tay vµo x©y dùng dù ¸n chóng ta cÇn cã c¸c th«ng tin nh−:

− Sè liÖu thèng kª chÝnh thøc cña ngµnh y tÕ vµ

Quèc gia: th«ng qua niªn gi¸m thèng kª y tÕ hµng n¨m cña Bé Y tÕ, niªn gi¸m thèng kª quèc gia cña Tæng côc thèng kª.

− Sè liÖu y tÕ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ: nh− Ng©n

hµng thÕ giíi (WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u _¸

(ADB), Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (WHO),...vµ b¸o c¸o cña c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam.

− C¸c sè liÖu thèng kª nhµ n−íc ®· c«ng bè trªn c¸c

b¸o c¸o, chÝnh thøc cña ngµnh, ®Þa ph−¬ng

− C¸c b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph−¬ng, cña c¸c c¬ së

trong ngµnh y tÕ nh− së y tÕ, trung t©m y tÕ, c¸c bÖnh viÖn, tr¹m y tÕ...

− C¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ cña c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n

y tÕ ®· vµ ®ang triÓn khai thùc hiÖn

− ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia trong c¸c lÜnh vùc

chuyªn m«n th«ng qua c¸c b¸o c¸o ®iÒu tra, ®¸nh gi¸, kh¶o s¸t ®· cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n−íc, ho¹t ®éng qu¶n lý c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n...

− Ngoµi ra c¸c th«ng tin cña dù ¸n cßn thu thËp

®−îc qua c¸c cuéc ®iÒu tra theo môc tiªu chuyªn biÖt ®Ó x©y dùng dù ¸n.

III. §iÒu tra thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸n

Khi x©y dùng nh÷ng dù ¸n y tÕ ®Æc biÖt lµ nh÷ng dù ¸n lín hay dù ¸n cã viÖn trî quèc tÕ, th«ng th−êng nh÷ng sè liÖu cã s½n ch−a ®ñ ®Ó x©y dùng mét dù ¸n. §Ó x©y dùng ®−îc mét dù ¸n y tÕ mét c¸ch khoa häc vµ

cã søc thuyÕt phôc th«ng th−êng ph¶i cã mét cuéc ®iÒu tra ®Ó thu thËp th«ng tin x©y dùng dù ¸n. Quy m«, møc ®é vµ tÝnh chÊt cña ®iÒu tra tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña viÖc x©y dùng dù ¸n vµ yªu cÇu cña cÊp thÈm quyÒn hay nhµ tµi trî. Víi nh÷ng dù ¸n nhá, cã thÓ tiÕn hµnh mét cuéc ®iÒu tra nhanh ®Ó thu thËp sè liÖu b»ng chÝnh b¶n th©n nh÷ng ng−êi lµm dù ¸n. §iÒu tra nhanh ®Ó lÊy th«ng tin, cã thÓ th«ng qua c¸c cuéc ®i thùc tÕ, còng cã thÓ kÕt hîp trong c¸c cuéc kh¶o s¸t ®Ó pháng vÊn ®Ó lÊy sè liÖu, cã thÓ dïng h×nh thøc lÊy ý kiÕn chuyªn gia, ý kiÕn cña c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c th«ng tin thu ®−îc qua c¸c cuéc ®i thùc tÕ, kh¶o s¸t chñ yÕu lµ ®Þnh tÝnh. tuy nhiªn rÊt h÷u Ých cho ta khi x©y dùng dù ¸n

Khi muèn x©y dùng dù ¸n cã tÝnh chÊt bµi b¶n h¬n, chóng ta ph¶i cã cuéc ®iÒu tra ®Ó cã ®ñ sè liÖu víi ®é tin cËy cao. §iÒu tra y tÕ lµ mét lÜnh vùc chuyªn m«n s©u (cÇn t×m ®äc thªm ë c¸c tµi liÖu kh¸c), ë ®©y chØ nªu s¬ l−îc nh÷ng nÐt chÝnh cña mét cuéc ®iÒu tra ®Ó thu thËp th«ng tin mµ nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý dù ¸n cÇn biÕt.

1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña cuéc ®iÒu tra

1.1. Môc tiªu cña cuéc ®iÒu tra: vÊn ®Ò quan träng ®Çu tiªn cña cuéc ®iÒu tra lµ x¸c ®Þnh môc tiªu. Môc tiªu ®iÒu tra lµ quy ®Þnh râ ®iÒu tra nh»m t×m hiÓu vÊn ®Ò g×, phôc vô cho nhu cÇu nghiªn cøu nµo, v× bÊt kú hiÖn t−îng kinh tÕ, x· héi nµo còng cã thÓ quan s¸t t− nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau mµ ta kh«ng thÓ vµ còng kh«ng cÇn ®iÒu tra tÊt c¶ c¸c mÆt cña nã. Môc tiªu ®iÒu tra râ

rµng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thu thËp sè liÖu ®Çy ®ñ, hîp lý tr¸nh l·ng phÝ vµ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ®Ó x©y dùng dù ¸n.

1.2. X¸c ®Þnh ®èi t−îng vµ ph¹m vi ®iÒu tra, ®¬n vÞ ®iÒu tra

− X¸c ®Þnh ®èi t−îng ®iÒu tra lµ quy ®Þnh râ ph¹m

vi cña nghiªn cøu. CÇn ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu ®iÒu tra ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ®èi t−îng ®iÒu tra. CÇn ®−a ra mét sè tiªu chÝ ®Ó ph©n biÖt hiÖn t−îng ta ®ang nghiªn cøu vµ hiÖn t−îng cã liªn quan. VÝ dô trong cuéc ®iÒu tra vÒ "B¸c sÜ x· "®Ó x©y dùng dù ¸n cung cÊp c¸c b¸c sÜ cho tr¹m y tÕ x·, ®èi t−îng ®iÒu tra ®−îc x¸c ®Þnh lµ b¸c sÜ ®ang c«ng t¸c t¹i tr¹m y tÕ x·. Tuy nhiªn cÇn ph©n biÖt râ "b¸c sÜ x·" víi b¸c sÜ ®ang c«ng t¸c t¹i tr¹m y tÕ tr¸nh t×nh tr¹ng trïng lÆp hoÆc bá sãt v× b¸c sü ®ang c«ng t¸c t¹i x· cã thÓ lµ b¸c sÜ t− nh©n hay b¸c sü ®−îc biÖt ph¸i tõ trung t©m y tÕ huyÖn xuèng lµm viÖc.

− §¬n vÞ ®−îc ®iÒu tra lµ ®¬n vÞ thuéc ®èi t−îng

®iÒu tra. §¬n vÞ ®iÒu tra lµ n¬i ph¸t sinh ra c¸c sè liÖu ban ®Çu cÇn thu thËp trong mét cuéc ®iÒu tra. §¬n vÞ ®iÒu tra cã thÓ thay ®æi tuú theo môc tiªu cña cuéc ®iÒu tra, ch¼ng h¹n khi ®iÒu tra vÒ sù bè trÝ c¸n bé trong c¸c khoa phßng th× ®¬n vÞ ®iÒu tra lµ tõng khoa phßng nh−ng nÕu khi nghiªn cøu chÊt l−îng c¸n bé th× ®¬n vÞ ®iÒu tra lµ tõng ng−êi c¸n bé.

1.3. Néi dung ®iÒu tra: Ph¶i chØ râ cuéc ®iÒu tra cÇn thu thËp nh÷ng th«ng tin nµo, ph¶i x¸c ®Þnh râ ®−îc néi dung cña ®iÒu tra. Néi dung ®iÒu tra lµ môc lôc c¸c tiªu thøc cÇn thu thËp trªn c¸c ®¬n vÞ ®iÒu tra. C¸c tiªu thøc nµy cÇn ®−îc diÔn ®¹t thµnh nh÷ng c©u hái ng¾n gän, râ rµng. Néi dung ®iÒu tra ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu cuéc ®iÒu tra. Môc tiªu ®iÒu tra cµng lín th× néi dung ®iÒu tra cµng nhiÒu. MÆt kh¸c ph¶i xem xÐt gi÷a nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng lµm sao võa ®¸p øng ®−îc nhu cÇu chñ yÕu võa phï hîp víi chi phÝ vÒ tµi chÝnh vµ thêi gian. Néi dung ®iÒu tra cßn bao gåm nh÷ng tiªu thøc cã liªn quan ®Ó t¹o cho viÖc kiÓm tra dÔ dµng tÝnh chÊt chÝnh x¸c cña c©u tr¶ lêi. VÝ dô: n¨m tèt nghiÖp ®¹i häc cã liªn quan víi th©m niªn c«ng t¸c, tuæi ®êi cã liªn quan ®Õn häc vÊn v.v.

1.4. Thêi ®iÓm ®iÒu tra: th−êng chóng ta lµm cuéc ®iÒu tra c¾t ngang (cross sectional) v× vËy mèc thêi gian ph¶i ®−îc quy ®Þnh thèng nhÊt. VÝ dô trong cuéc ®iÒu tra vÒ sù bè trÝ c¸n bé trong c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn ®· hîp lý ch−a, quy ®Þnh thêi gian ®iÒu tra vµo 31/6/2004 th× tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn huyÖn ®−îc ®iÒu tra vµ sè liÖu lµ tÝnh ®Õn ngµy 31/6/2004. Thêi ®iÓm ®iÒu tra ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh thÝch hîp vµ thuËn tiÖn cho cuéc ®iÒu tra. Th−êng chän vµo thêi ®iÓm mµ hiÖn t−îng Ýt biÕn ®éng nhÊt. 1.5. BiÓu mÉu ®iÒu tra: b¶ng lËp theo mét mÉu quy ®Þnh thèng nhÊt ®Ó ghi sè liÖu ban ®Çu thu thËp tõ c¸c ®¬n vÞ ®−îc ®iÒu tra. BiÓu mÉu ®iÒu tra cã thÓ lµ biÓu thu thËp sè liÖu chung nhiÒu ®¬n vÞ, còng cã thÓ lµ phiÕu c©u hái

®Ó thu thËp sè liÖu cña tõng ®¬n vÞ ®iÒu tra. Ng−êi ta th−êng dïng ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh Epi-info ®Ó x©y dùng biÓu mÉu ®iÒu tra.

2. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra

Cã hai lo¹i ®iÒu tra lµ ®iÒu tra toµn bé vµ ®iÒu tra kh«ng toµn bé. §iÒu tra toµn bé lµ tiÕn hµnh thu thËp toµn bé c¸c th«ng tin cña cuéc ®iÒu tra ë tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ kh«ng bá sãt mét ®¬n vÞ nµo. §iÒu tra kh«ng toµn bé gåm: ®iÒu tra chän mÉu, ®iÒu tra ®iÓn h×nh, ®iÒu tra träng ®iÓm vµ ®iÒu tra c¸ biÖt. §iÒu tra kh«ng toµn bé lµ tiÕn hµnh thu thËp th«ng tin ë mét sè ®¬n vÞ cña tæng thÓ nghiªn cøu, nh÷ng ®¬n vÞ nµy ph¶i tho¶ m·n mét trong nh÷ng nhu cÇu nhÊt ®Þnh. Môc tiªu cña ®iÒu tra kh«ng toµn bé lµ ®Ó cã tµi liÖu lµm c¨n cø nhÊt ®Þnh hoÆc tÝnh to¸n suy réng ra c¸c ®Æc ®iÓm cña tæng thÓ nghiªn cøu. Khi cÇn ®iÒu tra ®Ó x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ, th«ng th−êng ng−êi ta hay tiÒn hµnh ®iÒu tra chän mÉu v× nã cã nhiÒu thuËn lîi nh−: cì mÉu ®iÒu tra Ýt, tiÕn hµnh sÏ nhanh h¬n vµ thu thËp ®−îc nhiÒu th«ng tin chi tiÕt h¬n, thËm chÝ cßn h¹n chÕ ®−îc nhiÒu sai sãt do ghi chÐp vµ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu nh©n tµi vËt lùc.

§èi víi viÖc thu thËp th«ng tin cña ngµnh y tÕ th−êng lµ ®iÒu tra chän mÉu. §iÒu tra chän mÉu bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p sau:

2.1. Chän mÉu ngÉu nhiªn ®¬n thuÇn (Simple random): ®−îc tiÕn hµnh theo ph−¬ng ph¸p b»ng c¸ch rót th¨m hay quay sæ sè. VÝ dô: ®iÒu tra nh©n lùc cña c¸c bÖnh viÖn. Ta s¾p xÕp tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn trong c¶

n−íc sau ®ã rót th¨m 5% bÖnh viÖn sÏ tiÕn hµnh ®iÒu tra (h¹n chÕ lµ nÕu nh− kÕt qu¶ rót th¨m phÇn ®«ng lµ bÖnh viÖn tØnh vµ trung −¬ng, sÏ kh«ng ®¹i diÖn cho c¸c bÖnh viÖn trong c¶ n−íc)

2.2. Chän mÉu kiÓu m¸y mãc: ph−¬ng ph¸p nµy t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n v× c¸c ®¬n vÞ tæng thÓ ®−îc liÖt kª theo thø tù nµo ®ã ch¼ng h¹n theo ch÷ c¸i ®Çu tiªn cña ®¬n vÞ ®iÒu tra, thø tù ®Þa chØ hay quy m« tõ nhá ®Õn lín v.v. sau ®ã cø mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh chän ra mét ®¬n vÞ ®iÒu tra, ta cã thÓ chän kho¶ng c¸ch 5,10,15.... tuú theo sè mÉu ta cÇn chän.

2.3. Chän ph©n lo¹i, cßn gäi lµ chän ph©n tÇng (stratefy): tr−íc hÕt chia tæng thÓ chung thµnh c¸c nhãm cã tÝnh chÊt kh¸c nhau theo mét tiªu thøc nµo ®ã cã liªn quan ®Õn tiªu thøc ®iÒu tra. Sau ®ã tõ mçi nhãm rót ra theo c¸ch chän ngÉu nhiªn ®¬n thuÇn hoÆc m¸y mãc, sè ®¬n vÞ mÉu th−êng tû lÖ thuËn víi tû träng cña nhãm trong tæng thÓ chung.

2.4. Chän c¶ khèi, cßn gäi lµ chän c¶ chïm (Clutter): mçi lÇn kh«ng chØ chän mét mµ chän c¶ khèi (nhãm) nhiÒu ®¬n vÞ ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ®iÒu tra toµn bé khèi ®ã. 3. Xö lý kÕt qu¶ ®iÒu tra

Sau khi kÕt thóc mét cuéc ®iÒu tra, viÖc xö lý kÕt qu¶ ®iÒu tra lµ rÊt quan träng v× ®iÒu tra vµ lÊy ®−îc sè liÖu ®óng chÝnh x¸c cßn cÇn ph¶i xö lý sè liÖu ®óng th× sè liÖu ®ã míi cã gÝa trÞ sö dông cho viÖc thiÕt kÕ, x©y dùng kÕ ho¹ch dù ¸n y tÕ. C¸c c«ng viÖc cÇn lµm lµ:

3.1. KiÓm kª toµn bé c¸c mÉu ®iÒu tra: cÇn kiÓm kª ngay c¸c mÉu ®iÒu tra ®· thu thËp ®−îc sau ®iÒu tra: ph¶i xem ®· thu thËp ®−îc bao nhiªu mÉu sè 1, bao nhiªu mÉu sè 2, mÉu sè 3,... ®èi chiÕu víi kÕ ho¹ch ®iÒu tra ®Ó xem c¸c mÉu ®ã cã ®Çy ®ñ vµ ®óng theo dù kiÕn ®· ®Æt ra hay kh«ng.

3.2. Ph©n lo¹i c¸c lo¹i phiÕu ®· thu thËp ®−îc: viÖc ph©n lo¹i phiÕu lµ do yªu cÇu cña tõng cuéc ®iÒu tra. Ph©n lo¹i phiÕu cã thÓ lµ dùa trªn sè thø tù cña mÉu ®· thu thËp ®−îc ®Ó xem c¸c sè liÖu cã ®ñ, ®óng nh− dù kiÕn kh«ng ? CÇn xem thªm vµ kiÓm tra xem sè liÖu d· thu thËp cã hîp lý kh«ng, nÕu kh«ng th× cÇn chÝnh x¸c l¹i c¸c sè liÖu tr−íc khi ®−a vµo xö lý b»ng c¸ch hái l¹i c¸c bé ®i ®iÒu tra thËm chÝ gäi ®iÖn hái l¹i c¬ së.

3.3. Xö lý sè liÖu ®iÒu tra: sau khi kiÓm kª, ph©n lo¹i c¸c phiÕu ®· thu thËp, ta tiÕn hµnh xö lý kÕt qu¶ ®iÒu tra, viÖc xö lý kÕt qu¶ cã thÓ dïng tÝnh to¸n ®¬n gi¶n b»ng c¸c phÐp tÝnh th«ng th−êng. Trªn m¸y tÝnh th−êng dïng c¸c ch−¬ng tr×nh nh−: Epi-info, SPSS, Excel v.v.. Xö lý b»ng mµy tÝnh tr−íc hÕt ph¶i lËp ch−¬ng tr×nh cho m¸y tÝnh, sau ®ã nhËp sè liÖu ®iÒu tra vµ cuèi cïng lµ rót kÕt qu¶ sau khi m¸y tÝnh ®· xö lý.

4. ViÕt b¸o c¸o vµ sö dông kÕt qu¶ ®iÒu tra cho dù ¸n B¸o c¸o tæng kÕt cuéc ®iÒu tra nªn chuÈn bÞ dµn bµi tr−íc theo môc tiªu cña cuéc ®iÒu tra. Kh«ng nªn xö lý sè liÖu ®iÒu tra xong råi míi ®−a ra dµn bµi cho b¸o c¸o ®iÒu tra, v× nh− vËy sÏ bÞ ®éng. B¸o c¸o cÇn h−íng vµo

môc tiªu chÝnh cña cuéc ®iÒu tra, ph¶i kh¸ch quan dùa trªn c¬ së cña kÕt qu¶ ®iÒu tra sau xö lý sè liÖu. B¸o c¸o cÇn ®−a ra ®−îc c¸c nhËn xÐt sau khi xö lý sè liÖu ®iÒu tra vµ ®−a ra c¸c khuyÕn nghÞ. Nh÷ng khuyÕn nghÞ sau ®iÒu tra ®Æc biÖt lµ nh÷ng tån t¹i, khã kh¨n lµ c¬ së ®Ó ph©n tÝch vÊn ®Ò, lËp c©y vÊn ®Ò sÏ phôc vô cho viÖc x¸c ®Þnh, thiÕt kÕ vµ x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ khoa häc, kh¶ thi.

Bµi tËp t×nh huèng ë HuyÖn Mª LÜnh

Trong phÇn cuèi cña tËp tµi liÖu nµy, cã ®−a ra kÞch b¶n vÒ t×nh huèng: “huyÖn Mª LÜnh”, trong t×nh huèng ®ã ®· ®−a ra mét sè th«ng tin vÒ t×nh h×nh y tÕ cña huyÖn, mét sè ®Þnh h−íng cña ngµnh vµ ®Þa ph−¬ng, tuy nhiªn nh÷ng th«ng tin ®ã cã thÓ ch−a ®ñ ®Ó x©y dùng dù ¸n nªn cã gîi ý vÒ viÖc ®i thùc tÕ ®Ó thu thËp sè liÖu. Khi nghiªn cøu, th¶o luËn ®Ó x©y dùng dù ¸n, c¸c b¹n cã thÓ ®−a ra mét cuéc kh¶o s¸t, ®iÒu tra nhanh ®Ó cã thªm th«ng tin phôc vô cho viÖc x©y dùng dù ¸n.

4.

C¸c bªn liªn quan dù ¸n

ThS. PhÝ V¨n Th©m

Môc tiªu

1. X¸c ®Þnh ®−îc ai lµ nh÷ng bªn liªn quan cña

dù ¸n

2. Ph©n tÝch ®−îc vÒ nh÷ng bªn liªn quan vµ quan

t©m cña hä ®Ó ¸p dông vµo triÓn khai dù ¸n.

3. HiÓu ®−îc mét sè kh¸i niÖm vÒ nhµ tµi trî vµ

dù ¸n hç trî quèc tÕ

4. HiÓu ®−îc mét sè vÊn ®Ò giao tiÕp vµ x©y dùng

n¨ng lùc ®Ó lµm viÖc tèt ë mét dù ¸n

I. kh¸i niÖm C¸c bªn liªn quan dù ¸n

C¸c bªn liªn quan dù ¸n lµ tÊt c¶ nh÷ng nhãm ng−êi quan t©m ®Õn kÕt qu¶ ®Çu ra cña dù ¸n. Cã nhiÒu nhãm ng−êi quan t©m ®Õn dù ¸n nh−:

a. C¬ quan qu¶n lý ë Trung −¬ng: thñ t−íng, c¸c bé vµ c¬ quan ngang bé nh−: Bé Y tÕ, Bé KÕ ho¹ch §Çu t−, Bé Tµi chÝnh.

b. C¸c c¬ quan qu¶n lý ®Þa ph−¬ng: Chñ tÞch UBND, Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp: TØnh/Thµnh phè, HuyÖn,

X·, hay c¸c së y tÕ, së Tµi chÝnh, së KÕ ho¹ch, C¸c Phßng y tÕ huyÖn, quËn.

c. Nhãm ng−êi quan t©m nhÊt vµ ®−îc h−ëng lîi cña dù ¸n: khi x©y dùng dù ¸n chóng ta cÇn xem xÐt ®èi

t−îng chÝnh (nhãm ®Ých) mµ chóng ta mong muèn ë kÕt

qu¶ cña dù ¸n mµ chóng ta ®ang x©y dùng. VÝ dô trong dù ¸n cung cÊp n−íc s¹ch cho vïng ®ång b»ng s«ng Hång, th× ®èi t−îng chÝnh lµ nh÷ng bµ con n«ng d©n, nh÷ng ng−êi nghÌo khã ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®−îc sö dông n−íc s¹ch, ®ã lµ ®èi t−îng mµ dù ¸n cÇn quan t©m nhÊt vµ chÝnh hä lµ nhãm ng−êi ®−îc thô h−ëng nh÷ng lîi Ých mµ dù ¸n mang l¹i.

d. Nh÷ng nhµ tµi trî cho dù ¸n: lµ c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c n−íc, c¸c c¸ nh©n n−íc ngoµi vµ c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong n−íc.

e. Nh÷ng ng−êi trung gian: lµ nh÷ng nhãm ng−êi trung gian, ë gi÷a nh÷ng nhµ tµi trî vµ nh÷ng ng−êi nhËn viÖn trî. Hä gióp lµm dù ¸n, Hä thuyÕt phôc xin viÖn trî cho dù ¸n, cã thÓ lµm c¶ viÖc triÓn khai dù ¸n,... hä ®−îc h−ëng lîi qua c«ng viÖc cña dù ¸n. Nh÷ng ng−êi trung gian cã thÓ lµ c¸c tr−êng ®¹i häc, viÖn nghiªn cøu, c¸c c«ng ty, hay c¸c c¸ nh©n.

II. mèi quan t©m cña c¸c bªn liªn quan dù ¸n 1. Nh÷ng ng−êi lµm ra chÝnh s¸ch

− Bé Y tÕ: v× tr¸ch nhiÖm ph¶i ch¨m lo ®Õn sù

nghiÖp y tÕ nªn Bé Y tÕ lµ ng−êi quan t©m nhÊt ®Õn c¸c dù ¸n y tÕ v× trùc tiÕp mang l¹i kÕt qu¶ cña ngµnh.

VI. h−íng dÉn viÕt Dù ¸n y tÕ

1. Nh×n chung c¸c dù ¸n ®Òu cã mét sè phÇn chung, nh÷ng néi dung phæ biÕn trong c¸c dù ¸n th−êng lµ:

− Bèi c¶nh vµ sù cÇn thiÕt − Môc tiªu (tæng qu¸t, cô thÓ) − C¸c kÕt qu¶ mong ®îi

− C¸c ho¹t ®éng vµ chØ sè ®¸nh gi¸

− Nguån lùc cÇn thiÕt ( vèn n−íc ngoµi, vèn ®èi øng) − Tæ chøc thùc hiÖn

+ C¬ quan chñ qu¶n (trªn cÊp thùc hiÖn)

+ Ban Qu¶n lý dù ¸n (S¬ ®å, mèi quan hÖ, chÕ ®é b¸o c¸o...)

− KÕ ho¹ch tiÕn ®é dù ¸n + Tæng thÓ, hµng n¨m

+ TiÕn ®é ho¹t ®éng,nh©n lùc, tµi lùc, vËt lùc − HiÖu qu¶ dù ¸n

+ Ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, m«i tr−êng + TÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n

− C¸c Phô lôc.

§Ó thuËn tiÖn cho viÖc x©y dùng vµ qu¶n lý c¸c dù ¸n, ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 17/2001/N§-CP ngµy 4/5/2001 quy ®Þnh nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña v¨n kiÖn dù ¸n ODA. Ngµnh y tÕ còng cã h−íng dÉn ®Ó x©y dùng c¸c dù ¸n ODA. Tuy nhiªn tuú theo mçi nhµ tµi trî, mçi tæ chøc, mçi ch−¬ng tr×nh/ dù ¸n cã thÓ cã nh÷ng yªu

cÇu, mçi thiÕt kÕ dù ¸n kh¸c nhau. Sau ®©y lµ mét sè mÉu cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ®ang sö dông cho c¸c dù ¸n thuéc ngµnh y tÕ.

2. Gi¶i thÝch vµ gîi ý vÒ x©y dùng dù ¸n theo mÉu cña ChÝnh phñ

2.1. Gi¶i thÝch vµ gîi ý viÕt mÉu 1 (theo phô lôc 2, th«ng t− 06 cña Bé KH-§T) (Môc 4.1)

Hµng n¨m vµo th¸ng 8, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t− cã v¨n b¶n h−íng dÉn c¸c c¬ quan chñ qu¶n (c¸c bé, c¬ quan ngang bé vµ UBND tØnh thµnh trùc thuéc) chuÈn bÞ danh môc c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n ®Ó ChÝnh phñ lùa chän ®−a vµo danh môc c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n −u tiªn vËn ®éng ODA t¹i Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî th−êng niªn (Héi nghÞ CG). C¸c dù ¸n ®−îc ChÝnh phñ lùa chän th−êng cã møc vèn tõ 5 triÖu USD trë lªn.

§èi víi c¸c dù ¸n cã quy m« nhá h¬n, UBND cÊp tØnh cã thÓ tæ chøc kªu gäi ®Çu t− theo quy ®Þnh "VËn ®éng ODA theo l·nh thæ" d−íi sù h−íng dÉn cña Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t− (theo th«ng t− 06/2001/TT-BKH ngµy 20/09/2001).

Kh«ng Ýt c¸c dù ¸n ODA cã møc vèn kh¸ nhá vµ ®−îc ChÝnh phñ cho phÐp c¸c c¬ quan chñ qu¶n thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt theo §iÒu 20 (thÈm quyÒn phª duyÖt néi dung ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA cña NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP ngµy 4 th¸ng 5 n¨m 2001)

Nh− vËy ®· cã sù ph©n cÊp trong kªu gäi ®Çu t− vµ phª duyÖt dù ¸n ODA. Víi mét Së y tÕ, mét ViÖn

nghiªn cøu, bÖnh viÖn trùc thuéc Bé y tÕ, viÖc phª duyÖt dù ¸n ODA cã nguån vèn d−íi 1 triÖu USD thuéc thÈm quyÒn cña c¬ quan Bé, ngang Bé vµ UBND c¸c tØnh thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng.

§Ó ®¨ng ký dù ¸n ODA, c¬ quan ®Ò xuÊt lµ Së Y tÕ, ViÖn, BÖnh viÖn, Tr−êng ®µo t¹o trùc thuéc Bé Y tÕ. C¬ quan chñ qu¶n lµ UBND tØnh thµnh hoÆc Bé Y tÕ (nÕu lµ c¬ quan trùc thuéc Bé). Nh÷ng v¨n b¶n ®Ò xuÊt xin ®¨ng ký dù ¸n cña Së Y tÕ ph¶i göi vÒ UBND tØnh, trong tr−êng hîp nµy Bé Y tÕ chØ cã thÓ cã ý kiÕn ®ãng gãp söa ®æi dù ¸n hoÆc ®ång thuËn qua UBND tØnh thµnh. Nh− vËy cã thÓ hiÓu lµ c¸c ®¬n vÞ Y tÕ d−íi Së Y tÕ lµ t−¬ng ®−¬ng kh«ng thÓ lµ c¬ quan ®Ò xuÊt dù ¸n ODA.

Khi viÕt môc tiªu dù ¸n cÇn chó ý:

− Môc tiªu dµi h¹n cña mét ch−¬ng tr×nh dù ¸n ODA ph¶i kh«ng qu¸ chung chung, qu¸ to t¸t vµ võa tÇm víi nh÷ng t¸c ®éng ë tÇm vÜ m« mµ dù ¸n sÏ mang l¹i.

− Môc tiªu cô thÓ: kh¸ nhiÒu b¶n ®¨ng ký dù ¸n nªu môc tiªu cô thÓ "chung chung", hoÆc ng−îc l¹i "qu¸ chi tiÕt" nh− mét kÕt qu¶ ®Çu ra cña ho¹t ®éng. Môc tiªu dù ¸n ph¶i ph¶n ¸nh ®−îc c¸c ®Çu ra lín cña tõng nhãm c¸c ho¹t ®éng hoÆc nhãm gi¶i ph¸p. CÇn ph©n biÖt víi c¸c môc tiªu cô thÓ cña mét thµnh phÇn dù ¸n, tiÓu dù ¸n, hoÆc mét nhãm c¸c ho¹t ®éng khi dù ¸n ®−îc thùc hiÖn. − VÒ lo¹i h×nh dù ¸n: dùa vµo ®Þnh nghÜa vÒ dù ¸n

hç trî kü thuËt vµ dù ¸n ®Çu t− ®Ó ®¸nh dÊu vµo

« trèng phï hîp. §Ó dÔ ph©n biÖt, khi mét dù ¸n mµ nguån ®Çu t− dµnh toµn bé hoÆc gÇn toµn bé cho mua s¾m vµ x©y dùng c¬ b¶n lµ dù ¸n ®Çu t−. C¸c dù ¸n y tÕ kh¸c th−êng lµ dù ¸n hç trî kü thuËt (võa cã mua s¾m, võa cã ®µo t¹o, cã hç trî chuyªn gia, nghiªn cøu, KCB,...)

− M« t¶ tãm t¾t dù ¸n vÒ c¸c néi dung vµ ho¹t ®éng cña dù ¸n. Cã thÓ hiÓu lµ mçi ch−¬ng tr×nh bao gåm nhiÒu dù ¸n. Mçi dù ¸n bao gåm nhiÒu néi dung ho¹t ®éng. Mçi néi dung ho¹t ®éng cã mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng. Tõng ho¹t ®éng cã mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng nhá.

Cã thÓ cã mét sè c¸ch tr×nh bµy kh¸c song víi ®Ò c−¬ng ®¨ng ký dù ¸n kh«ng cÇn nªu cô thÓ vµ chi tiÕt ®Õn møc c¸c ho¹t ®éng nhá. Th−êng chØ ®Õn c¸c nhãm ho¹t ®éng chÝnh (nÕu thÊy cÇn thiÕt).

§Þa ®iÓm dù kiÕn thùc hiÖn: lµ n¬i cã ®èi t−îng h−ëng lîi tõ dù ¸n. NÕu lµ dù ¸n do UBND tØnh hoÆc Bé Y tÕ lµ c¬ quan chñ qu¶n, ®èi t−îng h−ëng lîi chØ nªn nªu tªn ®Õn huyÖn. Cßn l¹i nªu sè x· hoÆc −íc tÝnh sè d©n ®−îc h−ëng lîi. §èi t−îng h−ëng lîi −u tiªn lµ c¸c ®¬n vÞ cÇn ODA vµ/hoÆc c¸c nhãm nghÌo, vïng khã kh¨n, ng−êi d©n téc thiÓu sè, bµ mÑ trÎ em...

ViÖc ghi vèn ODA còng chØ lµ −íc tÝnh. Lo¹i ODA cho c¸c ho¹t ®éng y tÕ th−êng lµ nguån vèn ®−îc ChÝnh phñ cÊp ph¸t (kÓ c¶ vèn vay −u ®·i hay vay hçn hîp)

VÒ ®Ò xuÊt nhµ tµi trî: cÇn t×m hiÒu kü c¸c nhµ tµi trî víi chÝnh s¸ch −u tiªn vµ c¸c lÜnh vùc truyÒn thèng viÖn trî tr−íc ®©y ®Ó ®Ò xuÊt.

Cho dï tµi liÖu nµy ®−a ra mÉu 1 ®Ó ®¨ng ký dù ¸n víi ChÝnh phñ song nÕu Së Y tÕ, c¸c c¬ quan trùc thuéc Bé Y tÕ cã thÓ sö dông ®Ó ®¨ng ký dù ¸n víi c¬ quan chñ qu¶n. Mét khi ®· cã quan hÖ vµ tiÕp xóc trùc tiÕp víi nhµ tµi trî, ®−îc nhµ tµi trî ®ång ý vÒ nguyªn t¾c trong viÖc cung cÊp ODA (cã th− cam kÕt, biªn b¶n, ghi nhí,...) th× cã thÓ chuÈn bÞ ®Ò c−¬ng dù ¸n theo mÉu 2 sau ®©y. Chó ý, chØ tiÕn hµnh lµm ®Ò c−¬ng còng nh− ký biªn b¶n, b¶n ghi nhí víi nhµ tµi trî khi dù ¸n trong dù kiÕn kh«ng ®i chÖch ®−êng lèi, chÝnh s¸ch còng nh− kh«ng v−ît qu¸ ph¹m vi, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¬ quan. Tèt h¬n hÕt cÇn ph¶i xin ý kiÕn c¬ quan chñ qu¶n tr−íc khi ®Ò ®¹t ý kiÕn xin viÖn trî víi nhµ tµi trî.

2.2. Gi¶i thÝch vµ gîi ý viÕt mÉu 2: §Ò c−¬ng chi tiÕt hay v¨n kiÖn dù ¸n (Môc 4.2)

Víi mÉu 2 trªn ®©y (t−¬ng øng víi phô lôc 3 cña th«ng t− 06 cña Bé KH-§T h−íng dÉn viÕt ®Ò c−¬ng chi tiÕt cña dù ¸n ODA).

a. PhÇn I_{: Th«ng tin kh¸i qu¸t vÒ dù ¸n viÕt theo}

mÉu tõ môc 1 ®Õn môc 8.

b. PhÇn II_{: Néi dung ch−¬ng tr×nh, dù ¸n cã thÓ gi÷}

nguyªn cÊu tróc c¸c môc theo h−íng dÉn vµ còng cã thÓ söa ®æi ®«i chót tuú theo quy m« cña dù ¸n. NÕu lµ mét dù ¸n nhá cã thÓ x©y dùng dù ¸n chi tiÕt ngay, viÕt ngay b¸o c¸o kh¶ thi.

Tr−íc khi viÕt dù ¸n tiÒn kh¶ thi ph¶i nghiªn cøu kü ®iÒu 15, viÕt dù ¸n kh¶ thi, nghiªn cøu kü ®iÒu 16 cña NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP (sau ®©y viÕt t¾t lµ 17/CP).

Khi viÕt v¨n kiÖn dù ¸n ODA hç trî kü thuËt, nghiªn cøu ®iÒu 17 cña NghÞ ®Þnh nµy. Ngoµi ra, cÇn chó ý mét ®iÒu lµ dï dù ¸n lín hay nhá, dù ¸n ®Çu t− hay hç trî kü thuËt, tr−íc khi cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt ®Òu ph¶i qua b−íc thÈm ®Þnh (do héi ®ång thÈm ®Þnh ®−îc c¬ quan chñ qu¶n chØ ®Þnh thµnh lËp lµm chøc n¨ng tham m−u) v× vËy cÇn ®äc kü c¸c yªu cÇu trong ®iÒu 18. Trong ®ã chó ý ®Õn c¸c chi tiÕt sau:

− V¨n kiÖn dù ¸n ph¶i dùa trªn c¸c sè liÖu, luËn cø, c¸c phÐp tÝnh to¸n cã ®é chÝnh x¸c. Nguån sè liÖu ph¶i chÝnh thøc. C¸c kÕt luËn vµ ®Ò nghÞ ph¶i cã c¬ së thùc tÕ, ph¸p lý vµ phï hîp víi yªu cÇu cña c¶ hai: phÝa ChÝnh phñ vµ phÝa nhµ tµi trî.

− C¸c môc tiªu còng nh− gi¶i ph¸p ph¶i cã tÝnh kh¶ thi trong khu«n khæ thêi gian dù ¸n còng nh− ph¶i ®−îc sù chÊp nhËn cña céng ®ång, sù ®ång thuËn mét c¸ch chÝnh thøc cña c¸c c¬ quan tæ chøc h÷u quan cña ngµnh, ®Þa ph−¬ng.

− ODA lµ nguån tµi trî n−íc ngoµi song dù ¸n cã thÓ lµ dù ¸n vèn vay còng nh− sö dông vèn ®èi øng trong n−íc, ngay c¶ ®èi víi nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i th× ODA vÉn ®−îc coi lµ nguån ng©n s¸ch do nhµ n−íc qu¶n lý. V× vËy, nguån vèn nµy ph¶i ®−îc sö dông hîp lý, nghÜa lµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt, kh«ng ®i chÖch khái ®Þnh h−íng chiÕn l−îc cña ngµnh, cña ®Þa ph−¬ng hay chiÕn l−îc cña lÜnh vùc chuyªn ngµnh, kh«ng lµm ¶nh h−ëng tíi c¸c ho¹t ®éng b×nh th−êng cña hÖ thèng y tÕ, kh«ng t¹o nªn sù mÊt c©n b»ng, kh«ng ®−îc sö

dông vèn mµ kh«ng tÝnh ®Õn yÕu tè hiÖu qu¶, yÕu tè v÷ng bÒn. Dù ¸n kh«ng hîp lý vµ kh«ng hîp ph¸p nÕu nh− nhµ tµi trî kh«ng chó ý ®óng møc ®Õn nhu cÇu cña céng ®ång, ®Õn chñ quyÒn cña bªn nhËn dù ¸n. Dù ¸n còng sÏ kh«ng hîp lý nÕu nh− kh«ng lång ghÐp mét c¸ch hµi hoµ víi c¸c ho¹t ®éng th−êng quy.

− V¨n kiÖn dù ¸n ph¶i thÓ hiÖn mét c¸ch râ rµng vµ cã hÖ thèng c¸c cÊu thµnh cña mét dù ¸n. Trong ®ã kh«ng nªn coi nhÑ viÖc tæ chøc vµ qu¶n lý dù ¸n, c¸c c¬ chÕ tµi chÝnh, c¸c ®iÒu kiÖn, c¸c quy ®Þnh quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn, c¸c ®iÒu kho¶n tham chiÕu, quy ®Þnh vÒ vay vèn, mua s¾m, l·i suÊt, Ên h¹n (nÕu lµ ODA vèn vay).

Trªn ®©y lµ nh÷ng l−u ý chung, sau ®©y sÏ lµ mét sè gîi ý, h−íng dÉn viÕt v¨n kiÖn dù ¸n theo tõng môc cña phÇn 2: néi dung dù ¸n.

* Sù cÇn thiÕt ph¶i cã dù ¸n

− Bèi c¶nh: Ph¶i nªu ®−îc thùc tr¹ng vµ c¸c vÊn ®Ò tån t¹i trong ®ã cÇn nhÊn m¹nh c¸c nguyªn nh©n do thiÕu hôt nguån lùc: Trang thiÕt bÞ, kinh phÝ ho¹t ®éng, kinh phÝ nghiªn cøu, tr×nh ®é c¸n bé h¹n chÕ do thiÕu kinh phÝ ®µo t¹o, c¬ së h¹ tÇng xuèng cÊp... Nãi tãm l¹i, ph¶i thuyÕt minh ®−îc nhu cÇu vèn bæ sung tõ nguån viÖn trî.

− ChiÕn l−îc cña ngµnh, cña lÜnh vùc chuyªn m«n: nh÷ng ®Þnh h−íng chiÕn l−îc chung vµ nnh÷ng ®iÓm t−¬ng ®ång gi÷a ®Þnh h−íng chiÕn l−îc cña

ngµnh, cña lÜnh vùc chuyªn m«n víi nh÷ng chiÕn l−îc viÖn trî cña nhµ tµi trî hoÆc víi dù kiÕn cung cÊp viÖn trî cña hä.

− Kh¸i qu¸t vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt: nªu c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt cña dù ¸n víi nh÷ng gi¶i thÝch vÒ tÝnh thùc tiÔn, tÝnh c«ng b»ng, tÝnh kh¶ thi cña c¸c ho¹t ®éng mét khi dù ¸n ®−îc phª duyÖt. NÕu dù kiÕn dù ¸n sÏ bao gåm nhiÒu tiÓu dù ¸n th× viÖc s¾p xÕp thø tù c¸c vÊn ®Ò theo mét logic nhÊt ®Þnh lµ rÊt cÇn thiÕt. Tõ ®©y, mçi nhãm vÊn ®Ò sÏ ®−îc gi¶i quyÕt b»ng mét tiÓu dù ¸n. * C¸c môc tiªu cña dù ¸n: PhÇn nµy ®−îc viÕt nh− h−íng dÉn viÕt mÉu 1.

* N¨ng lùc, quy m« dù ¸n hay nh÷ng ®Çu ra chñ yÕu cña dù ¸n

§èi víi c¸c dù ¸n y tÕ, ®Ò môc nµy (môc 3) cã thÓ viÕt lµ: ®Çu ra chñ yÕu cña dù ¸n. Trong ®ã nªu râ khi dù ¸n ®−îc thùc hiÖn sÏ n©ng cÊp ®−îc bao nhiªu c¬ së, n©ng cao n¨ng lùc cña c¬ quan, ®¬n vÞ nµo vÒ lÜnh vùc g×, c¸c kÕt qu¶ cña ®Çu ra cô thÓ lµ g×, ai vµ bao nhiªu ng−êi ®−îc h−ëng lîi....(xin tham kh¶o bµi "x¸c ®Þnh s¶n phÈm ®Çu ra cña dù ¸n" )

* Néi dung dù ¸n

Tuú quy m« dù ¸n, viÖc thiÕt kÕ c¸c néi dung cña dù ¸n cã thÓ theo c¸c cÊu tróc: dù ¸n bao gåm nhiÒu néi dung ho¹t ®éng, mçi néi dung ho¹t ®éng l¹i bao gåm mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng.

* §Ò xuÊt nhµ tµi trî

C¬ së ®Ó ®Ò xuÊt nhµ tµi trî th−êng ph¶i cã c¨n cø tõ nh÷ng cam kÕt gÇn nh− chÝnh thøc cña nhµ tµi trî, c¸c th− trao ®æi, b¶n ghi nhí (MOU), hoÆc biªn b¶n trong qu¸ tr×nh tiÕp xóc víi nhµ tµi trî. C¸c chñ tr−¬ng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, v¨n b¶n vÒ ®Þnh h−íng chiÕn l−îc cña lÜnh vùc ®· ®−îc phª duyÖt vµ c¸c v¨n b¶n chøng minh dù ¸n thuéc lÜnh vùc ChÝnh phñ −u tiªn ®Çu t−,....

* §Ò xuÊt c¬ chÕ tµi chÝnh trong n−íc

* Tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n: nªn cã s¬ ®å tæ chøc dù ¸n. KÌm theo ®ã lµ viÖc m« t¶ nhiÖm vô vµ quyÒn cña c¸c bªn trong viÖc qu¶n lý dù ¸n, phª duyÖt kÕ ho¹ch hµng n¨m, quy chÕ mua s¾m, xö lý c¸c bÊt ®ång nÕu x¶y ra, c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó kÕt thóc, chÊm døt ho¹t ®éng hoÆc thay ®æi kÕ ho¹ch hoÆc néi dung hoÆc môc tiªu dù ¸n.

Göi kÌm hoÆc ®−a vµo néi dung dù ¸n c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn ban qu¶n lý dù ¸n còng sÏ lµm cho viÖc thÈm ®Þnh dù ¸n ®−îc dÔ dµng. Chó ý, c¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc qu¶n lý dù ¸n còng cÇn ®−îc sù chÊp thuËn cña nhµ tµi trî.

c. PhÇn III: _{Ph©n tÝch hiÖu qu¶ dù ¸n:}

CÇn chó ý tíi hiÖu qu¶ x· héi, trong ®ã ph¶i nªu bËt ®−îc hiÖu qu¶ trªn viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô y tÕ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña céng ®ång. §¸ng quan t©m lµ dù ¸n cã lµm t¨ng sù c«ng b»ng trong tiÕp cËn sö dông dÞch vô y tÕ ®èi víi nhãm nghÌo, ng−êi cã c«ng, ®èi t−îng chÝnh s¸ch, vïng khã kh¨n....hay kh«ng?

VÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph¶i nªu ®−îc tÝnh hîp lý khi sö dông nguån ®Ó ®Çu t− dùa vµo nhu cÇu thùc tÕ cña céng ®ång, ®¶m b¶o kh«ng ®Ó sö dông kÐm hiÖu qu¶.

TÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n sau khi kÕt thóc th−êng ®−îc minh ho¹ qua viÖc bæ sung nguån lùc cho c¬ quan y tÕ, t¨ng c−êng nhËn thøc vµ kiÕn thøc cña céng ®ång, kh¶ n¨ng tù trang tr¶i cho c¸c chi phÝ vËn hµnh, b¶o d−ìng thiÕt bÞ hoÆc tèt h¬n n÷a lµ nhê dù ¸n mµ céng ®ång ®· tham gia chñ ®éng h¬n vµ duy tr× ®−îc c¸c ho¹t ®éng khi dù ¸n ®· kÕt thóc.

§Ó giíi thiÖu dù ¸n, nªn cã 1 ®Õn 2 trang tãm t¾t dù ¸n víi c¸c th«ng t− c¬ b¶n nhÊt vÒ môc tiªu, c¸c néi dung ho¹t ®éng, ph©n bæ vèn.

Tµi liÖu tham kh¶o

1. QuyÕt ®Þnh 35/2001/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt ChiÕn l−îc ch¨m sãc b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n giai ®o¹n 2001 ®Õn 2010

2. Quy chÕ ®Êu thÇu ban hµnh kÌm NghÞ ®Þnh sè 88/1999/N§-CP ngµy 01/9/1999 cña ChÝnh phñ.[1]

3. NghÞ ®Þnh 14/2000/N§-CP ngµy 05/5/2000 cña ChÝnh phñ. 4. NghÞ ®Þnh 66/2003/N§-CP ngµy 12/6/2000 cña Bé KH vµ §T. 5. Th«ng t− 04/2000/TT-BKH ngµy 26/5/2000 cña Bé KH vµ §T. 6. Th«ng t− 121/2000/TT-BTC ngµy 29/11/2000 cña Bé Tµi chÝnh. 7. CÈm nang qu¶n lý ch−¬ng tr×nh dù ¸n (Ban QLDA SIDA-Bé Y tÕ

- ch−a in)

8. Tµi liÖu tËp huÊn c¸n bé dù ¸n ( Module 1,2,3 - ch−a in)

9. Project Design and Monitoring in International Health (Medical school, New South Wale University - Australia - 2000)

10. Project Planning & Design for developing countries - The University of Queensland Medical school - Australia - 2000

11. Project cycle management. A tool for aid effectiveness - Enik Kijne (EC - 1995)

12. Health project managment - a manual of procedures for formuating and implementing health projects - Who Geneva 13. Family planning - Cardos Cardenas - Boston University - 1999 14. An Introduction to Planning, Monitoring & Evaluation - Richard

Laing - Boston University - USA- 1999)

15. Materials of SCP training course (IH/SPH/ Boston University USA) 16. Procurement of Good or Works. The World Bank - April 1996. 17. Guidelines Procurement under IBRD Loans and IDA Credits. The